O‘zbekka nomunosib “o‘zbekchilik”

Bugun jamiyatimiz turli yutuqlarga erishmoqda. Ammo, nuqsonlarimiz ham ko‘payishda davom etyapti. Quyida barchamizni o‘ylantiradigan “kamchiliklarimiz” haqida so‘z yuritiladi. 

• O‘zi qilolmagan ishni boshqalardan talab qilish.
• Aql o‘rgatishga ustalik, o‘rganishga no‘noqlik.
• Mayda gaplarning quli bo‘lish.
• Osh uchungina birlashish.
• Savolni “Unga qanday yordam, dalda bera oldim?” deb emas, “Nega u menga yordam, dalda bermadi?” shaklida qo‘yish.
• O‘zini osmonning ustuni deb bilish.
• Boyga bo‘yin egish, ularga davraning to‘rini berish.
• O‘z tarixi, o‘zligini bilmaslik, biladiganni esa “millatchi” va “faloniy”ga chiqarish.
• Qo‘rqoqlik.
• Yaxshilik qilganga yomonlikni ravo ko‘rish.
• Bir-birini ko‘rolmaslik.
• Yaxshi odamni tirigida tepib, o‘lgandan keyin ulug‘lash.
• Qattiqqo‘l rahbarni sevish.
• Dinda chalasavod bo‘lish, bid’atlarni mahkam tutish, Xudoga ishonib, lekin yerdagilarni undan ustun qo‘yish.
• Topgan-tutganini to‘y va uy qurishga “investisiya” qilish.
• “Nozik” mehmonlarni otasidan ulug‘ deb bilish.
• Odamlarga aql-zakovatiga qarab emas, uy-joyiga qarab baho berish.
• “Orzu-havas”lar jilovini xotinlarga tutqazib, so‘ngra ularni ro‘yobga chiqarish uchun jonni jabborga berish, buni umr mazmuni, deb bilish.
• Do‘stlikning haqqini bilmaslik.
• Boshiga ish tushgan odamdan yuz burish.
• “Menga nima?” shiori bilan yashash.
• Xato qilishni oddiy narsa, kechirim so‘rashni o‘lim bilan teng ko‘rish.
• Yiqilganni yana bir marta tepish.
• Manfaat uchun do‘stni, millatni, Xudoni va butun borliqni osongina sotib yuborish.
• Bilim olishda kimo‘zarlik qilish emas, chalasavodlik poygasiga kirish.
• Bahslashish madaniyatini bilmaslik.
• So‘kinish borasida o‘zga sayyoralarni ham zabt etish.
• Buguni, kelajagi haqida emas, o‘tmishi, tarixi haqida gapirish.
• Faqatgina o‘z gapini haq deb bilish.
• ”Hap senimi, ko‘rasan hali!” xayoli bilan yashash.
• Mansabdorni tirigida oyog‘ini o‘pib, o‘lgandan keyin go‘riga tosh qalash.
• Bularning hammasini o‘qib yo eshitib, “shu ham gap bo‘ldimi?”, deyish.
• O‘ziga yoqmaydigan haqiqatni rad etish.
• O‘ziga yoqadigan yolg‘onga ishonish.
• Yuzing burildimi, orqadan gapirish.
• Betiga aytgandan xafa bo‘lish.
• Tanqidni “Dushmanning ishi”, ig‘vo deb bilish.
• Maqtasa, shaytonning ham sherigi bo‘lish.
• Tuhmatga moyillik.
• Kitob o‘qimaslik.
• Maishatni sevish (gap-gashtak, choyxona, har qanday yutuq yoki yangilikni “yuvish” va h.k.).
• Mashvaratsiz ish qilish.
• Mansabga minib qolsa, tobutga minguncha tushmaslik.
• Ko‘chada yotgan cho‘pdan ham shubha qilish.
• Birovdan bir narsa undirishga usta bo‘lish.
• O‘z qonuniy haq-huquqlarini bilmaslik.
• Yomonlik qilishdan huzurlanish.
• Ko‘nglida tan olib turganini ham tilida pisand qilmaslik.
• Birovga non bermasdan uni nonko‘rlikda ayblash.
• Gunohini xaspo‘shlash uchun gunoh qilish.
• O‘zganing haqqidan qo‘rqmaslik
• Gap tagidan “gapcha” qidirish.
• Boylikni savlatim deb bilish.
• Birovni yomon ko‘rsa, o‘layotganda ham o‘shani qarg‘ab o‘lish.
• Aytilgan joyga aytilgan vaqtda bormaslik.
• ”U kim bo‘libdiki?” savolini tez-tez takrorlash.
• Pora berish va pora olishni yaxshi ko‘rish.
• Pora olmaydigan va pora bermaydigan odamni “poraxo‘r” deb ayblash.
• Qarz berolmagan do‘sti yoki tanishidan yuz o‘girish.
• “O‘zingga aql o‘rgatsang-chi?” degan hukmning hukmdori bo‘lish.
• Odamlarni o‘zidan past sanash.
• Ilmiga va bilganlariga amal qilmaslik. 

Faqat o‘zimizga xos fazilat va qusurlar omuxtasi bo‘lmish (“tragikomediya”ga o‘xshash) “o‘zbekchilik” ro‘yxatini yana uzundan-uzoq davom ettirish mumkin… 

“Insonnoma” kitobi asosida

Saidabror Umarov tayyorladi