Тошкентда аҳоли иссиқ уйларда муаммосиз яшаши учун 772,2 млн доллар кераклиги маълум қилинди
Бугун АОКА залида «Тошиссиққуввати» давлат унитар корхонаси директори ўринбосари Азиз Сайфуллаев иштирокида брифинг бўлиб ўтди. Унда куз-қиш мавсумида аҳолини иссиқлик энергияси билан таъминлаш бўйича юзага келаётган муаммолар, уларни бартараф этиш бўйича кўрилаётган тезкор чоралар ҳақида маълумот берилди.
«Аҳоли ҳамда ижтимоий соҳа объектлари учун қулай шарт-шароит яратишда иссиқлик ва иссиқ сув таъминоти бўйича узлуксиз ва сифатли хизмат кўрсатиш энг муҳим омиллардан бири саналади», — деди А.Сайфуллаев.
Таъкидланишича, мамлакатимизда марказлаштирилган иссиқлик таъминоти тизими 1950 – 1970 йилларда очиқ сув тақсимоти ҳамда бино ва иншоотларнинг иситиш тизимларини иссиқлик тармоқларига улаш схемаси асосида ташкил қилинган.
Бугунги кунда қозонхона ускуналари ва тармоқларнинг ўта эскиргани сабабли, мавжуд иссиқлик таъминоти тизимида иссиқлик манбаларидан мақбул даражада фойдаланишнинг имкони бўлмаяпти, бу эса иссиқлик таъминоти корхоналари фаолиятига, истеъмолчиларни иссиқлик хизмати ва иссиқ сув билан таъминлаш сифатига салбий таъсир кўрсатмоқда.
Тошкент шаҳрининг иссиқлик таъминоти тизимини техник-иқтисодий параметрлари.
“Toshissiqquvvati” ДУК томонидан пойтахтимиздаги 12 801 та бино-иншоотларга иссиқлик энергияси етказилмоқда, жумладан:
9200 та кўп квартирали уйларга,
524 та даволаш муассасаларига,
498 та мактабларга,
635 та болалар боғчасига,
514 та олий ва ўрта махсус таълим муассасаларига,
1430 та бошқа объектларга иссиқлик энергияси етказиб берилмоқда.
“Toshissiqquvvati” ДУК тасарруфида, 1347 км. канал иссиқлик тармоғи ва 2694 км узатувчи қувурлар мавжуд бўлиб, бундан:
магистрал тармоқлар — 254,7 км.ни ва уларнинг узатувчи қувурлари 509,4 км.ни;
тақсимловчи иссиқлик тармоқлари — 1092,3 км.ни ва уларнинг узатувчи қувурлари — 2184,6 км ташкил этади.
Ушбу тармоқларида 30 431 дона тиргакли арматура, 4 013та компенсатор, 11 172 дона иссиқлик камераси ва 24 146 та люк ўрнатилган.
Иссиқлик энергиясининг барча истеъмолчиларида гидравлик режимни ушлаб туриш учун корхонанинг иссиқлик тармоқларида 86 та насос станцияси, шу жумладан магистрал иссиқлик тармоқларида 11 та режимли насос станцияси ишлаши таъминланмоқда.
Ҳозирги вақтда барча иссиқлик тармоқларининг 72% (17 йилдан ортиқ) фойдаланиш муддатини ўтаб бўлган, яъни 1940 км узатувчи қувурлар (970 км канал) алмаштирилиши кўзда тутилмоқда.
Тошкент шаҳри иссиқлик таъминоти тизимини замонавий энерготежамкор технологиялар асосида ривожлантириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 2 декабрдаги “Тошкент шаҳрининг иссиқлик таъминоти тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-4542-сонли Қарори имзоланган.
Хусусан, қарор билан 2020-2022 йилларда Тошкент шаҳри иссиқлик таъминоти тизими самарадорлигининг асосий мақсадли индикаторлари тасдиқланиб, 2023 йилгача 358,5 км қувурларни алмаштирилиши (қайта ётқизиш) кўзда тутилган. Бундан 2021 йилда — 157,3 км қувурлар, 2022 йилда — 201,2 км қувурлар алмаштирилади.
“Toshissiqquvvati” ДУК тасарруфида 212 та қозонхона мавжуд бўлиб, улардан:
● 3 та йирик иссиқлик манбалари (2-ИМ, Водник, Саноатэнерго) ишламоқда, иссиқлик марказларида 8та қозон ўрнатилган.
● 209 та маҳаллий қозонхоналар мавжуд бўлиб, уларда турли хилдаги иссиқлик ишлаб чиқарувчи қозонлар ўрнатилган.
Тошкент шаҳри бўйича юмумий юклама 3373,6 Гкал/соатни ташкил қилади, (улардан 67% — турар жой, 22% — ижтимоий маданий маиший объектлар, 11% — шаҳарнинг бошқа инфратузилмалари).
2020-2021 йиллар иситиш мавсумига тайёргарлик ишлари.
Тошкент шаҳар ҳокимининг 2020 йил май ойидаги “Тошкент шаҳар иқтисодиёт тармоқлари, уй-жой фонди ва ижтимоий соҳа объектларини 2020-2021 йиллар куз-қиш мавсумига тайёрлаш тўғрисида”ги 459-сонли қарорига асосан “Тошиссиққуввати” ДУК бўйича чора-тадбирлар ишлаб чиқилган ва амалга оширилган. Хусусан ўтган давр мобайнида:
● қозонхоналардаги 5 та қозон мукаммал таъмирланди;
● 642 та қозон жорий таъмирдан чиқарилди;
● 60,187 км эскирган қувурлар алмаштирилди (қайта ётқизилди);
● 97,896 км қувурнинг иссиқлик изоляциясини қайта тикланди;
● 69 та насос станциялари жорий таъмирланди;
● 5 та насос станцияларидаги асосий ускуналар мукаммал таъмирдан чиқарилди;
● 424,87 км магистрал ва тақсимловчи иссиқлик тармоқлари кўрикдан ўтказилди ва мукаммал таъмирланди.
Шу билан бирга қозонхона ускуналари ва тармоқларнинг ўта эскиргани ҳамда 72 фоизи фойдаланиш муддатини ўтаб бўлганни сабабли тизимда авария ҳолатлари ва носозликлар бўлишини эътиборга олган ҳолда "Toshissiqquvvati" ДУК ва унинг туман бўлимларида 150 нафардан ортиқ ишчи ходимлар таркибидаги 26 авария гуруҳлари ташкил этилди, авария гуруҳларида 330 автомобиль ва махсус техникалар бириктирилди, тегишли моддий – техника базаси яратилди. Тармоқларда юзага келаётган авария ҳолатларини тезкорлик билан бартараф этиш меҳанизими яратилди. Тошкент шаҳар бўйича иссиқлик таъминоти ташкилотлари ҳузурида аҳоли мурожаатларини қабул қилиш бўйича деспетчерлик хизматлари фаолияти йўлга қўйилди ва туну-кун навбатчилик ташкил этилди, диспетчерлик хизматларининг телефон рақамлари мунтазам равишда ижтимоий тармоқлар орқали эълон қилинмоқда. Аҳоли томонидан келиб тушган барча мурожаатлар эътиборсиз қолдирилмайди.
Бугунги кунда Тошкент шаҳар аҳолисини ва ижтимоий соҳа объектларини иссиқлик энергияси билан узлуксиз таъминлаш, мавжуд қозонҳоналарни барқарор ишлаши учун барча куч имкониятларимизни сафарбар этганмиз, аварияларни бартараф этиш эмас балки олдини олиш чоралари кўрилмоқда.
Кўп квартирали уйлардаги хонадоннинг бир қисмини иссиқлик таъминоти тизимидан узиб қўйилиши тақиқланиши ҳусусида.
Ўзбекистон Республикасининг “Иссиқлик таъминоти тўғрисида”ги қонуни лойиҳасини жамоатчилик муҳокамаси жараёнида, қонун лойиҳасининг 12-моддаси иккинчи қисмида кўзда тутилган “Коллектив иссиқлик таъминоти тизимида иссиқлик энергияси истеъмолчиси хонанинг (хонадоннинг) бир қисмини иссиқлик таъминоти тизимидан узиб қўйишга ҳақли эмас” мазмунидаги нормага айрим истеъмолчилар томонидан эътирозлар билдирилган.
Шунга ойдинлик киритиш мақсадида қуйидагиларни маълум қиламиз.
Ушбу норма амалдаги норматив-ҳуқуқий хужжатларда хам кўзда тутилган, хусусан Вазирлар Маҳкамасининг 2014 йил 15 июлдаги 194-сонли қарори билан тасдиқланган “Кўп квартирали уйларда иссиқлик таъминоти хизматлари кўрсатиш Қоидалари”нинг 15-бандида “Кўп квартирали уйларнинг айрим турар жой ва нотурар жой хоналарини иситишнинг ушбу тизимларини иссиқлик жиҳатидан ва гидравлик қайта тартибга солмаслик учун иситиш ва иссиқ сув таъминотининг уй ичидаги тизимидан узиш тақиқланган”. Шунга қарамасдан коллектив иссиқлик таъминоти тизимига уланган куп квартирали уйлардаги айрим хонодонлар эгалари томонидан ички иситиш тизимини ўзбошимчалик билан ўзгартириш ёки иссиқлик таъминоти тизимидан узиб қўйиш ҳолатларига йўл қўйилмоқда.
Битта хонодоннинг ички иситиш тизими ўзбошимчалик билан ўзгартириш ёки иссиқлик таъминоти тизимидан узиб қўйилиши қўшни хоналардаги, қолаверса бутун кўп квартирали уйдаги иссиқлик таъминоти тизимини бутунлай ишдан чиқишига олиб келади, натижада иссиқлик таъминоти корхоналарида ишлаб чиқилган иссиқлик энергияси хонадонларга тўлоқонли етиб бормайди. Бу эса истеъмолчиларнинг ҳақли эътирозларига сабаб бўлмоқда.
Мисол учун, 2019-2020 йиллар иситиш мавсумидан бошлаб бугунги кунга қадар иссиқлик таъминотига оид вазирликга юборилган 450 ортиқ мурожаатларнинг аксариятида юзага келган муаммолар айнан алоҳида бир хонодоннинг уй ички иситиш тизимларига ўзбошимчалик билан ўзгартириш киритиш ёки умуман тизимидан узиб қўйилиши билан боғлиқ бўлган.
Бундан ташқари қонун лойиҳасининг 12 моддасига мазкур ҳуқуқий нормани киритиш учун қуйидаги омиллар сабаб бўлган:
Биринчидан, алоҳида квартирани индивидуал иситишга ўтказиш кўп квартирали уйнинг иссиқлик балансини ўзгаришига ва ички иситиш гидравлик режимини бузилишга олиб келади. Шунингдек, табиий газ ва бошқа ресурсларни истеъмолининг сезиларли даражада ошишига олиб келади. Мисол учун, тахлилларга кўра индивидуал иситиш тизимидан фойдаланишда табиий газ сарфи 1,5 баробарга ошади.
Иккинчидан, лойиҳасига кўра марказлашган иссиқлик таъминоти тизимига уланган кўп квартирали уйларнинг табиий газ, электр энергия ва сув таъминоти бўйича мухандислик коммуникациялари якка тартибдаги уй ички иситиш қозонларини ўрнатиш ва ишлатилиши учун талаб этилаётган энергия ресурсларини етказиб беришга мўлжалланмаган.
Мисол учун: ҳудудларда ҳамда кўп квартирали уйлар ичидаги табиий газ тармоқлари, ва етказиб берилаётган газ миқдори ва босими фақатгина уй хужалигида фойдаланадиган газ плиталарга мўлжалланган. Якка тартибдаги уй ички иситиш қозонлари ўрнатилган тақдирда нафақат уйнинг ички тармоқларини, балки мавзелардаги газ тармоқларини қайта қуриш, уйларга етказиб берилаётган табиий газ миқдорини ошириш ҳамда қушимча ГТП (газ тақсимлаш пункти) ўрнатилишини талаб этилади. Акс ҳолда, хонадонларда ички иситиш қозонлари ўрнатилган бўлсада нафақат уларни ишлатишга балки овқат тайёрлашга ҳам газ миқдори етмай қолади.
Бундан ташқари, уй ички иситиш қозонларини ишлатилиши хонодонларни алоҳида дудбўронлар билан жихозланишини талаб этади. Кўп квартирали уйларни лойиҳасида дудбўронлар кўзда тутилмаганлиги сабабли, дудбўронларни бинони ташқи томонига чиқарилишига тўғри келади. Бунинг натижасида, паст қаватдаги хонадаонлардан чиқувчи ис газлари юқори қаватларда истиқомат қилувчи аҳоли саломатлигига хавф туғдиради.
Учинчидан, Марказлаштирилган иситиш тизимига уланган кўп квартирали уйнинг лойиҳасига мувофиқ умумий фойдаланиш майдони бўлган ертўл ва йўлаклар ҳам маълум миқдорда иситилмоқда, бу эса куз-қиш мавсумида ертўлалардаги намлик даражасини пасайтиришга хизмат қилади ва уйнинг пойдеворини ва таянч конструкцияларини юқори намлик таъсирида емирилиб кетишини олдини олади. Шунга кўра хонодонларга якка тартибдаги уй ички иситиш қозонларини ўрнатилишида ушбу масалада ҳам техник жиҳатдан ечим таъминланиши, яъни ертўлаларни иситиш учун алоҳида қозонларни ўрнатилиши талаб этилади.
Қайд этиш лозимки, бунинг эҳтимолий оқибатлари ертўла ёки бошқа турдаги умумий майдонларни иситиш учун ўрнатилган қозонларнинг ёқилги ва фойдаланишдаги сарф харажатлари уй-жой мулкдорлари зиммасидаги мажбурий бадалларнинг ортишига олиб келади.
Тўртинчидан, республикамизнинг айрим ҳудудларида, жумладан Тошкент, Фарғона, Марғилон, Ангрен ва Ширин шаҳрларидаги марказлашган иссиқлик тизимига уланган кўп квартирали уйларнинг бир қисми Иссиқлик электр марказларида электр энергияси билан бир қаторда ишлаб чиқарилаётган иссиқлик энергияси ҳисобидан иситилмоқда. Бу эса худудлардаги мазкур кўп квартирали уйларни иситишда энергоресурсларни тежалишига хизмат қилади.
Бешинчидан, хонадонларга индивидуал иситиш тизимини ўрнатилиши маълум миқдордаги харажатларни талаб этади. Мисол учун уч хонали квартирага якка тартибдаги уй ички иситиш қозонни ўрнатиш тахминан 12-16 млн. сўмдан ортиқ маблағ сарфланади, шунингдек ҳар йили сервис хизматига хам муайян харажатлар талаб этилади. Кўп квартирали уйларда истиқомат қилувчи аҳолига ушбу харажатларни амалга ошириши молиявий қийнчиликларга олиб келади айниқса кам таъминланган ойлалар бундай имкониятга эга эмас.
Бундан ташқари, ШНК 1.04.05-06 «Кўп хонадонли уйларда хоналарни реконструкция қилиш, ўзгартириш ва кайта ускуналаш буйича бинолар хавфсизлигини таъминлаш тартиби» шаҳарсозлик норма ва қоидаларининг 16-бандига мувофиқ индивидуал қўлда тайёрланган, газда ишлайдиган иситиш қозонларини ва иссик сув ускуналарини ўрнатишни тақиқлаш каби нормалар мавжуд. https://aoka.uz/article/f8b7oafeql06-toshkent-sharida-issilik-taminoti-tizimini-riwozhlantirishga-7722-mln-dollar-kerakligi-malum-ilindi
