Jahonda insult holatlari keskin ko‘paymoqda
Oklend Texnologiya Universiteti va Vashington universiteti qoshidagi Sog‘liqni saqlash ko‘rsatkichlari va baholash instituti tadqiqotchilari butun dunyo bo‘ylab insult holatlari ko‘payganini aniqladilar.
Xulosalar The Lancet Neurology jurnalida chop etilgan. 1990 yildan 2021 yilgacha insult bilan kasallanganlar soni 70 foizga, insult bilan bog‘liq o‘limlar soni esa 44 foizga oshgan. 2021 yilda insult dunyoda yurak ishemik kasalligi va COVID-19 dan keyin o‘limning uchinchi sababi bo‘ldi.
Insultning ortib borayotgan yukiga hissa qo‘shadigan muhim omil aholining qarishi va oldini olish mumkin bo‘lgan xavf omillariga ta’sir qilishdir. Tahlil 1990–2021 yillarni qamrab olgan Global kasallik yuki tadqiqoti ma’lumotlaridan foydalanilgan.
Tadqiqotchilar yuqori tana massasi indeksi (BMI), qon bosimi, qon shakar darajasi va havo ifloslanishiga ta’sir qilish kabi xavf omillarining ta’sirini baholadilar. Yoshga qarab standartlashtirilgan kasallanish va o‘lim ko‘rsatkichlari mintaqaviy farqlarni ham ko‘rsatdi, insult yuki past va o‘rta daromadli mamlakatlarda sezilarli darajada yuqori ekanligi aniqlandi.
Natijalar shuni ko‘rsatdiki, insult tufayli yo‘qotilgan sog‘lom yillar soni 2021 yilda 160,5 millionga yetdi, bu 1990 yilga nisbatan 32 foizga o‘sdi.
Afrika va Osiyo mintaqalari kabi past daromadli mamlakatlarda kasallanish va o‘lim ko‘rsatkichlari boyroq mamlakatlarga nisbatan 2-10 baravar yuqori. Semirib ketish, gipertoniya va havoning ifloslanishi yosh aholi orasida insultning kuchayishiga asosiy hissa qo‘shuvchi omillar sifatida paydo bo‘ldi.
Tadqiqotga ko‘ra, atrof-muhit omillari, jumladan, yuqori harorat va havoning ifloslanishi sezilarli ta’sir ko‘rsatdi.
Ushbu xavf omillari past daromadli mamlakatlarda ayniqsa jiddiy bo‘lib, atrof-muhit sifatini yaxshilash va metabolik kasalliklarning oldini olish bo‘yicha zarur harakatlar lozimligini ko‘rsatadi.
