Oxirgi 10 yil ichida dunyoning eng yaxshi 10 ta iqtisodi qanday natijalarga erishdi?
Hindiston eng katta muvaffaqiyat hikoyasidir. 2014 yilda YAIM 2 trillion dollarni tashkil etgan holda, u o‘n yil ichida o‘z iqtisodiyotini qariyb ikki baravar oshirdi va 2024 yilga kelib 93,1 foizlik o‘sish bilan 3,9 trillion dollarga etdi.
2014 yildan 2024 yilgacha bo‘lgan so‘nggi o‘n yillikda butun dunyo iqtisodiyotlari Covid-19, Rossiya-Ukraina mojarosi va Yaqin Sharqdagi keskinlik kabi muammolarga guvoh bo‘ldi, bu esa global iqtisodiy o‘sishga ta’sir ko‘rsatdi. Xalqaro valyuta jamg‘armasi (XVJ) yirik mamlakatlar yalpi ichki mahsulotini diqqat bilan kuzatib boradi.
XVJdan olingan ma’lumotlar shuni ko‘rsatdiki, 2024 yilga kelib, global iqtisodiyot sezilarli darajada o‘zgargan, o‘sish, barqarorlik va muammolar aralashmasi bilan oldindan taxmin qilinadigan va hayratlanarli siljishlar mavjud.
Dunyoning eng yirik iqtisodiyoti bo‘lgan Qo‘shma Shtatlar barqaror o‘sishda davom etdi. 2014 yilda AQSh yalpi ichki mahsuloti joriy narxlarda 17,6 trillion dollarni tashkil etgan. Keyingi o‘n yil ichida u 63,5 foizga o‘sdi va 2024 yilda 28,8 trillion dollarni tashkil etdi. Bu o‘sish texnologik taraqqiyot, malakali ishchi kuchi va nisbatan barqaror siyosiy iqlim tufayli sodir bo‘ldi.
Ko‘pincha «dunyo fabrikasi» deb ataladigan Xitoy yanada tez o‘sdi. 2014 yilda yalpi ichki mahsuloti 10,5 trillion dollarni tashkil qilgan Xitoy 2024 yilda iqtisodiy ishlab chiqarish hajmini 76,1 foizga oshirib, 2024 yilda 18,5 trillion dollarga yetdi. Bu o‘sish infratuzilma, texnologiya va ishlab chiqarishga yo‘naltirilgan investisiyalar hisobiga ta’minlandi va bu Xitoyni dunyodagi ikkinchi yirik iqtisodiyotga aylantirdi.
Evropaning eng yirik iqtisodiyoti bo‘lgan Germaniya 2014 yildagi 3,89 trillion dollardan 2024 yilda 18 foizga o‘sib, 4,59 trillion dollarga yetdi. So‘nggi o‘n yil ichida Germaniya o‘z reytingini dunyodagi to‘rtinchi eng yirik davlatdan uchinchi o‘ringa ko‘tardi.
Boshqa tomondan, Yaponiya uchinchi o‘rindan to‘rtinchi o‘ringa tushib ketdi. Yaponiya yalpi ichki mahsuloti 2014 yilda 4,9 trillion dollarni tashkil etgan bo‘lsa, 2024 yilga kelib u 16,1 foizga kamayib, 4,1 trillion dollarni tashkil qildi. Yaponiya aholining qarishi, deflyasiya va iqtisodiy turg‘unlik kabi muammolarga duch keldi.
Hindiston eng katta muvaffaqiyat hikoyasidir. 2014 yilda YAIM 2 trillion dollarni tashkil etgan Hindiston 10 yil ichida iqtisodiyotini qariyb ikki baravar oshirdi va 2024 yilga kelib 93,1 foizlik o‘sish bilan 3,9 trillion dollarga yetdi. Hozir Hindiston 2014 yildagi o‘ninchi raqamdan yuqoriga ko‘tarilgan dunyodagi beshinchi yirik iqtisodiyotdir. Bu tez o‘sish uning yosh aholisi, iqtisodiy islohotlar va o‘sib borayotgan texnologiya sanoati tufayli bo‘lib, Hindistonni global iqtisodiyotning asosiy o‘yinchisiga aylantirdi.
Birlashgan Qirollik (Buyuk Britaniya) o‘n yil ichida bir pog‘ona pastlab, beshinchi o‘rindan oltinchi o‘ringa tushib ketdi. Buyuk Britaniya 2014 yildagi 3,07 trillion dollardan 2024 yilda yalpi ichki mahsulotida 14 foizga o‘sib, 3,5 trillion dollarni tashkil etdi. 2024 yilda YAIM hajmi 3,13 trillion dollar bo‘lgan Fransiya keyingi o‘rinni egallab, bir pog‘ona pasaygan holda yettinchi o‘rinni egalladi. Fransiya yalpi ichki mahsuloti so‘nggi o‘n yil ichida 9,6 foizga o‘sdi.
Rivojlanayotgan boshqa bozor Braziliya ham qiyinchilikka duch keldi, uning yalpi ichki mahsuloti o‘n yil ichida 5,1 foizga qisqarib, 2024 yilda 2,33 trillion dollarni tashkil etdi. Braziliya ham bir pog‘onani yo‘qotdi va hozir dunyoda sakkizinchi yirik iqtisodiyot. Bu pasayish mamlakatdagi siyosiy beqarorlik va iqtisodiy muammolarni aks ettirdi.
Evropaning yana bir davlati Italiya so‘nggi o‘n yillikda 7,7 foizga o‘sib, 2024 yilda 2,3 trillion dollarga yetgan iqtisodiyoti bilan to‘qqizinchi o‘rinda.
Kanada tabiiy resurslari va AQSh bilan mustahkam savdo aloqalaridan foyda olib, 24,2 foizga o‘sdi. Kanada bir pog‘ona yuqoriladi va 2,24 trillion dollar yalpi ichki mahsuloti bilan 2024 yilda dunyoning o‘ninchi yirik iqtisodiyotiga aylandi.
2014 yildan 2024 yilgacha bo‘lgan o‘zgarishlar global iqtisodiyotning o‘zgaruvchanligini ko‘rsatadi. AQSh kabi mustahkam kuchlar kuchli bo‘lib qolsada, Xitoy va Hindiston kabi rivojlanayotgan iqtisodlar dunyoning iqtisodiy manzarasini qayta shakllantirib, sezilarli yutuqlarga erishdi.
