Yurtdoshlarimiz nega xorijda ishlashga intilmoqda?

O‘zbekistondagi migrasiya jarayonlarining o‘ziga xos jihatlari va sabablarini aniqlash, fuqarolarning migrasiyaga oid, jumladan, mehnat va ta’lim migrasiyasi bilan bog‘liq kayfiyatini o‘rganish, mehnat migrantlarining ijtimoy va huquqiy himoyasizlik darajasini aniqlash – ana shu jihatlar “Ijtimoiy fikr” Respublika jamoatchilik fikrini o‘rganish markazi mutaxassislari tomonidan o‘tkazilgan ijtimoiy so‘rovning e’tibor markazida bo‘ldi.

So‘rov O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 11 iyuldagi “Ichki ishlar organlarining migrasiya jarayonlari va fuqarolikni rasmiylashtirish sohasidagi faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi, 2018 yil 5 iyuldagi “O‘zbekiston Respublikasining tashqi mehnat migrasiya tizimini yanada takomillashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi hamda 2018 yil 14 iyuldagi “Aholi bandligini ta’minlash borasidagi ishlarni takomillashtirish va samaradorligini oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorlariga muvofiq o‘tkazildi.

Ijtimoiy so‘rov shuni ko‘rsatdiki, yurtdoshlarimizning aksariyat qismi (98,2 foiz) Vatanimizni butunlay tark etishni istamaydi va ular o‘z kelajaklarini u bilan bog‘laydi. Respondentlarning yashash joyi, jinsi va yoshidan qat’i nazar, barcha hududlarda shu tendensiya kuzatiladi.

Amaldagi qonunchilik mamlakatimiz fuqarolariga dunyoning boshqa davlatlarida idoralararo va hukumatlararo shartnomalar bo‘yicha hamda O‘zbekiston Respublikasi Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi huzuridagi Tashqi mehnat migrasiyasi bo‘yicha agentlik yordamida xususiy shartnomalar bo‘yicha ishga joylashish imkonini beradi. So‘rov ishtirokchilarining fikricha, respublikamizda migrasiya jarayonlarini boshqarish va tartibga solish bo‘yicha zarur infratuzilma yaratilgan.

Fuqarolar davlatimiz rahbari tomonidan ijtimoiy-iqtisodiy soha, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish, xorijiy investisiyalarni faol jalb etish, aholi bandligi va uni ish bilan ta’minlash dasturlarini ishlab chiqish, fuqarolarning xorijda ishga joylashishini tartibga solish va qonuniylashtirish uchun yangi xalqaro aloqalarni o‘rnatishga qaratilgan qator qonunchilik va huquqiy hujjatlar ishlab chiqilib, imzolanganini mamnuniyat bilan qayd etdilar.

So‘rov qatnashchilari Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning mehnat migrantlari to‘g‘risidagi qaroridan xabardor. Ushbu qaror asosida xorijda mehnat faoliyatini amalga oshiruvchi shaxslarni qo‘llab-quvvatlash hamda ularning huquq va manfaatlarini himoya qilish jamg‘armasi tashkil etilgan bo‘lib, uning asosiy funksiyalari ularni huquqiy va moddiy jihatdan qo‘llab-quvvatlash hamda zo‘ravonlik, majburiy mehnat va kamsitish yoki mehnat va boshqa huquqlarining buzilishidan himoya qilishdir.

O‘zbekiston fuqarolarning xorijda mehnat faoliyatini amalga oshirishi uchun chetga chiqish mexanizmini tashkillashtirish tizimini ham rivojlantirmoqda, xorijda ish bilan ta’minlovchi mehnat organlari infratuzilmalarini yanada rivojlantirish ishlarini olib bormoqda.

So‘rov natijalari so‘ralganlarning 8,3 foizi boshqa mamlakatda ishlab, so‘ngra o‘z Vataniga qaytishga tayyor ekanini ko‘rsatdi. So‘rov natijalariga ko‘ra, fuqarolar ko‘pincha bir yarim yilga (31,5 foiz), yarim yilga (22,8 foiz) va 3 oyga (13 foiz) boshqa mamlakatga chiqishadi.

Tadbirkorlik – ham erkak, ham ayollar uchun eng yaxshi faoliyat turlaridan sanaladi. Erkak migrantlar uchun qurilish sohasi, ayollar uchun ijtimoiy sohada ishlash ikkinchi o‘rinda turadi.

So‘rov o‘zining xorijda ishga joylashish masalasini Tashqi mehnat migrasiyasi bo‘yicha agentlik orqali hal etayotgan shaxslar yil sayin ortib borayotganini ko‘rsatdi (2017 yilda 35,1 foiz, 2019 yilda 41,3 foiz fuqarolar). Bu kabi natijalar migrantlar mehnat migrasiyasining qonuniy uslubi afzalligini tobora anglab yetayotganlaridan dalolatdir.

So‘rov aksariyat migrantlar o‘zlari yashagan joyda, o‘zlari olgan ta’lim yo‘nalishi, malakasi hamda munosib ish haqi bo‘yicha ishga joylashish imkoniyati bo‘lganda, boshqa mamlakatda ishlashdan bosh tortishga tayyor ekanini ko‘rsatdi.

So‘rov boshqa mamlakatda noqonuniy mehnat qilayotgan migrantlar ko‘pincha yolg‘on va odam savdosi qurboni bo‘layotganliklarini aniqladi.

So‘rov davomida mehnat migrantlarining huquq va manfaatlari buzilganda, ular qaysi organlarga murojaat qilishlari kerakligi to‘g‘risida nechog‘lik xabardor ekani aniqlandi. Zarur hollarda, aksariyat (67,8 foiz) migrantlar yordam so‘rab, diplomatik idoralar: O‘zbekiston Respublikasi elchixonasi yoki konsulligiga murojaat qiladi. Mazkur ko‘rsatkich so‘nggi bir necha yildan buyon barqaror, yuqori darajada turibdi.

O‘zbekiston fuqarolarining ta’lim migrasiyasining turli jihatlari, ularning xorijda ta’lim olishga bo‘lgan munosabatlarini o‘rganish tadqiqot maqsadlaridan biri edi.

So‘rov natijalari shuni ko‘rsatdiki, Rossiya Federasiyasi, Janubiy Koreya, Yevropa va MDH mamlakatlaridagi o‘quv muassasalar ta’lim migrasiyasining eng mashhur yo‘nalishlaridan hisoblanadi.

Tadqiqotda, shuningdek, xorijda ta’lim olgan fuqarolarning qancha qismi o‘qishni tugatgach, Vatanimizga qaytishi, qanchasi o‘zga yurtda qolishini aniqlash vazifasi ham bor edi.

So‘rov ishtirokchilarining yarmidan ko‘pi chet elda tahsil olayotgan oila a’zolari ta’limni davom ettirayotganliklarini ma’lum qilishgan. O‘qish yakunidan so‘ng mamlakatimizga qaytgan fuqarolar soni barqaror darajada bo‘lib, so‘rov ma’lumotlariga ko‘ra, 37 foizni tashkil etadi. Farzandlari yoki boshqa yaqin qarindoshlari chet elda tahsil olayotgan yoki o‘qishni tugatgan aksariyat ishtirokchilar (88,2 foiz) oila a’zolari uyga qaytishini xohlashadi. So‘rovda ishtirok etgan har o‘ninchi ishtirokchining (11,8 foiz) pozisiyasi shundan iboratki, bu masalani yaqin insonining o‘zi hal etishi lozim.

Bundan tashqari, so‘rov 82,4 foiz qatnashchilarning yurtimiz fuqarolari bo‘lmish ko‘pchilik yoshlarning ta’lim olish uchun boshqa mamlakatlarga ketib, chet el fuqaroligini olgan holda, qaytib kelmayotganliklariga nisbatan salbiy munosabatda ekanligini ham ko‘rsatdi.

So‘rovda aksariyat (qariyb 90 foiz) fuqarolar davlatimiz rahbarining chet ellarga chiqib ketgan o‘zbek mutaxassislarini Vatanimizda ish bilan ta’minlash va o‘z salohiyatlarini ro‘yobga chiqarishlari uchun imkoniyat yaratishni kafolatlagan holda, ularni yurtimizga qaytarish va qo‘llab-quvvatlashga yo‘naltirilgan tashabbuslarini ma’qullashi aniqlandi. Respondentlarning fikricha, e’tibor markazida ma’lumotli va yuqori malakali kadrlar masalasi bo‘lgani bois, bu boradagi ishlar (ularni qaytarish) mamlakatimiz iqtisodiy o‘sishini jadallashtirishda investisiyaviy-moliyaviy va ilmiy-texnologik resurslarni birlashtirishga xizmat qiladi.

Umuman olganda, o‘tkazilgan so‘rov fuqarolarimizning Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning migrasiya jarayonlari, ayniqsa, tashqi mehnat va ta’lim migrasiyasi tizimini yanada takomillashtirish, fuqarolarimizning mehnat va ijtimoiy huquqlari himoyasini ta’minlash, xorijdan qaytgan mehnat migrantlarini tadbirkorlik va mehnat faoliyatiga jalb qilishni kengaytirish, shuningdek, Harakatlar strategiyasida ushbu yo‘nalishdagi vazifalarni izchil amalga oshirishni ta’minlashga qaratilgan tashabbuslarini qo‘llab-quvvatlashini ko‘rsatdi.