“Toza asal”ga ham shakar qo‘shisharkan…
Asalari yetti xazinaning biri, deb bejizga aytilmaydi. Bu sohani ko‘pchilikka notanish va murakkab tomonlari bor. Nayman mahallasida yashovchi Fozil Norov yigirma yildan beri asalarichilik bilan shug‘ullanib keladi. U kishi bilan suhbatlashganimizda, “xazina“ning ayrim sirlarini oshkor qildi.
Aytishlaricha, shunday ne’matga shakar qiyomini qo‘shib sotadiganlar ham uchraydi. Demak, “toza asal“ iborasi bejizga ishlatilmas ekan.
– Asalari bor yo‘g‘i 30-35 kun umr ko‘radi, – deydi F.Norov. – Keyingi avlodni ochirish uchun ko‘proq ozuqa kerak. Ona asalari qat’iy hisob-kitobga amal qiladi. Ozuqaga qarab urug‘ ochadi. Ishchilar me’yordagi asalni keltirmasa, nasl berishdan to‘xtaydi. Shunday vaqtlarda qo‘shimcha ozuqa berish zarur. Yo‘qsa ularning soni kamayib ketadi.
Uyalar doim bir joyda tursa qo‘shimcha ozuqaga talab ortadi. Mavsumga qarab, albatta. Shu bois qutilarni gul changi yetarli bo‘lgan hududga ko‘chirib turish kerak.
Kuz kelishi bilan dalada gullash mavsumi poyoniga yetadi. Endi qutilardan asal olinmasligi lozim. Qishlash uchun har bir uyada 3-3,5 kilogramm asal qoldiriladi. Bu uyadagi uch-to‘rt mingta hasharotning qishlashi uchun yetadi. Yanvar oyining iliq kunlari oz-ozdan qiyom solish foydali. Hasharot to‘q bo‘lsa, sovuqdan omon chiqadi. Bahorda yana gullash mavsumi boshlangach, asalarilar bol to‘plashni boshlaydi. Keyin qo‘shimcha ozuqa berish shart emas.
Qiyom ularning ozuqasi. Faqat boqish uchun beriladi. Ammo asal olish, miqdorini oshirish uchun undan foydalanmaymiz. Bu tabiiy mahsulotning sifati, shifobaxshligini “kesadi“. Nima ko‘p, shirinlik ko‘p. Asal faqat shirin bo‘lgani uchun iste’mol qilinmaydi. Hamma gap uning shifobaxshligida.
Ayni vaqtda F.Norov yuz quti asalarini Zarbdor tumanidagi paxta dalalariga qo‘ygan. Iyul oyidan beri paxtadan asal olyapti. Paxtaning faqat gulidan asal olinmaydi. Aytishicha, o‘simlik barg ostiga qoramtir shira yig‘adi. Undan ham toza asal olish mumkin.
Asalarichilikda qutilarni bir joydan boshqa joyga ko‘chirish sifatli mahsulot olishdan tashqari, hosildorlikni oshiradi. Shu sababli bahorda Nayman mahallasi va tuman o‘rmon xo‘jaligi yerlari tanlansa, kuzgacha Jizzax viloyatining Baxmal va Zarbdor tumaniga yo‘l olar ekan. Bu har yili bir tonnaga yaqin mahsulot olish imkonini beradi.
Manba: uza.uz
