Erdo‘g‘onning Turkiya Isroilga hujum qilishi haqidagi bayonoti bo‘yicha isroillik tahlilchilar fikri qanaqa?
Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘onning turk qo‘shinlari Qorabog‘ va Liviyaga kirgani kabi, Isroilga ham kirishi haqidagi bayonoti, tahlilchilar fikricha, xavotirli vaziyatni yuzaga keltirdi.
Qayd etilishicha, tahdidning amalga oshishi ehtimoli hozircha past bo‘lib ko‘rinsa-da, Turkiyaning Shimoliy Kiprda uchuvchisiz uchoqlar bazasi hamda keng imkoniyatli muhim flotga ega ekanligini unutmaslik kerak.
Tahlilchilarga ko‘ra, Erdo‘g‘onning bayonotini uchta asosiy omil bilan izohlash mumkin. Birinchidan, Turkiya ichida Isroilga qarshi choralarni kuchaytirish bo‘yicha kuchli ichki bosim mavjud, bu bosim may oyining boshida o‘z mevasini berib, Turkiya Isroilga to‘liq iqtisodiy embargo e’lon qildi.
Ikkinchidan, Turkiyada G‘azodagi urushning davom etishi hamda Isroil va Livan o‘rtasida keng ko‘lamli urush bo‘lishi mumkinligi, shuningdek, Turkiyaning voqealar rivojiga ta’siri unchalik katta emasligidan norozilik kuchaymoqda. Nihoyat, urush boshidanoq Erdo‘g‘on Isroilning G‘azo va Livanda sodir bo‘layotgan voqealardan tashqari ekspansionistik niyatlari borligi, Turkiyaga ham tahdid solayotgani, bu bilan turk jamoatchiligi orasida mavjud bo‘lgan fitna nazariyalari o‘z isbotini topganini ta’kidladi.
Bularning barchasi bilan birga, avvalroq turk razvedka tashkilotiga rahbarlik qilgan Turkiya tashqi ishlar vaziri Xon Fidanning ta’siri kuchayib borayotganini aytib o‘tmaslik mumkin emas.
Isroillik qaror qabul qiluvchilar va Erdog‘an o‘rtasidagi ritorik janglar, xususan, tashqi ishlar vaziri Israel Kasning tvitlari inqirozni yanada avj oldirmoqda va ular Turkiya tomonini vazminlikka olib borayotganiga hech qanday alomat yo‘q.
Turkiya tahdidiga javob berish doirasida qo‘shimcha o‘yinchilarni, birinchi navbatda AQShni jalb qilish kerak, degan fikrda isroillik tahlilchilar. G‘arb davlatlari NATO a’zosi hisoblangan Turkiyaning Isroil bilan harbiy qarama-qarshilikka kirishidan manfaatdor.
Vashington tomonidan Turkiyaning Isroilga iqtisodiy embargo joriy etish qaroriga jiddiy munosabat bildirilmadi, sodir bo‘layotgan voqealar soni tufayli Turkiya va Isroil o‘rtasidagi munosabatlarning jiddiyligi haqida yetarlicha tushuncha mavjudmi yoki yo‘qligi noma’lum.
Tomonlar o‘rtasidagi keskinlikni yumshatish uchun asosan parda ortidagi intensiv diplomatiya kerak. Har holda, Isroil yetarlicha jabhalar bilan shug‘ullanmoqdaki, u Anqaraning imkon qadar ko‘proq provokasion bayonotlarini o‘z ichiga olishi uchun barcha sa’y-harakatlarini amalga oshirishi kerak.
