O‘lim haq. Biroq biz tayyormizmi?

Qur’oni Karim bundan o‘n to‘rt asr oldin aytgan ilmiy haqiqatlardan biri haqida so‘z yuritsak. Bu keksalik va o‘lim sirlariga oid bo‘lib, bu mavzuga doir so‘nggi ilmiy kashfiyotlarni ko‘rib, Qur’oni Karimda bayon qilingan oyatlarni o‘rgansak.

Tanakkus hech qachon to‘xtatib bo‘lmaydigan jarayondir.
Arab tilida «tanakkus» deb atalgan so‘z o‘zbek tilida «keksayish», «zaiflashish», «kuchdan qolish», «qarib, xotiradagi ilmlar ketib, yosh boladek bo‘lib qolish» kabi ma’nolarni bildiradi. Qur’oni Karimda umr uzaygani sayin tananing mo‘rtlashib, kuchdan qolishi, quvvat ketishi bayon qilingan. Har qanday tirik hujayra faoliyatini boshlashi bilan o‘lim jarayoni ham boshlanadi. Olimlarning aytishicha, har bir yaratilgan tirik hujayra o‘lim sari ketib boradi. Hujayraning azaliy yashashi mumkin emas! Chunki hujayraning tuzilishi kuni kelib o‘lishi uchun yaratilganini ko‘rsatadi.

Yulduzlarda bo‘ladigan jarayon qanday bo‘lsa, hujayralarda ham shunday bo‘ladi. Yulduzlar avval boshda o‘ladigan qilib yaratilgandir. Ular o‘zidagi yoqilg‘isini ishlatib bo‘lgach, o‘lib, boshqa holatga o‘tadi. Bunday jarayon o‘simliklarda ham, hasharotlar olamida ham bo‘ladi. Koinotdagi har bir narsa oxirida o‘lishga moslab yaratilgan. Eng so‘nggi ilmiy tadqiqotlardan birida aytilishicha, koinotning o‘zi ham o‘ladi. Olimlar koinot zavol, o‘lim sari ketayotganini ta’kidlashyapti.

Alloh taolo Qur’oni Karimda shunday deb marhamat qilgan:

وَلَا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ لَهُ الْحُكْمُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ۝

«Alloh bilan birga boshqa ilohga iltijo qilma. Undan o‘zga iloh yo‘q. Undan o‘zga har bir narsa halok bo‘luvchidir. Hukm Unikidir va faqat Ungagina qaytarilursiz» (Qosos surasi, 88-oyat).

Ushbu oyat Alloh taolodan boshqa barcha narsa o‘lishini ta’kidlamoqda.

Hujayralarning o‘lish jarayoni tartibli tarzda bo‘ladigan jarayondir. Uni to‘xtatib bo‘lmaydi. Boshida hujayra o‘lim sari sekinlik bilan harakatlanadi, lekin hujayra hayotining yarmidan so‘ng o‘lim sari harakati tezlashadi. Keksayish boshlangani sari hujayralarning sustlashishi, zaiflashishi tezlashadi. Shu tarzda hujayra yaratilgach, o‘sib, yetilib, so‘ngra qarishga, keksayishga o‘tadi va oxirida faoliyatdan qolib, o‘ladi. Ushbu holat barcha jonzotlarda bo‘ladi. Alloh taolo Qur’oni Karimda shunday deb marhamat qilgan:

 اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن ضَعْفٍ ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعْدِ ضَعْفٍ قُوَّةً ثُمَّ جَعَلَ مِن بَعْدِ قُوَّةٍ ضَعْفًا وَشَيْبَةً يَخْلُقُ مَا يَشَاء وَهُوَ الْعَلِيمُ الْقَدِيرُ۝

«Alloh sizni zaiflikda yaratgan, so‘ngra zaiflikdan keyin quvvatli qilgan, so‘ngra quvvatdan keyin yana zaiflik va qarilik oriz qilgan Zotdir. U xohlaganini yaratadir. U o‘ta biluvchidir, o‘ta qodirdir» (Rum surasi, 54-oyat).

Avval zaiflik, keyin kuch-quvvatga to‘lish davri va oxirida yana zaiflik. Subhanalloh!

Keyingi o‘rganishlar asnosida olimlar insonni to‘g‘ri ovqatlanish tartibiga amal qildirish orqali hujayraning umrini uzaytirishga muvaffaq bo‘ldilar. Lekin qisqa muddatga. Ya’ni, agar siz ko‘proq yashashni istasangiz, taom va ichimliklarni iste’mol qilishda isrofga yo‘l qo‘ymasligingiz kerak. Alloh taolo Qur’oni Karimda shunday deb marhamat qilgan:

 يَا بَنِي آدَمَ خُذُواْ زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وكُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ۝

«Ey Odam bolalari! Har bir ibodatda ziynatingizni oling. Yeb-iching va isrof qilmang. Chunki U isrof qiluvchilarni sevmas» (A’rof surasi, 31-oyat).

Barchamizga ma’lumki, Nabiy sollallohu alayhi vasallam payg‘ambar etib yuborilgan paytlarida atrof xurofotlar va abadiy yashaydigan kishilar haqidagi qissalarga to‘la edi. Mana shunday xurofotlar to‘lib-toshgan zamonda inson o‘zicha «Barcha odamlar yaqinda o‘ladilar» deb ayta olmaydi. Lekin bu ishni Qur’oni Karim qildi.

Qur’oni Karimda shunday oyat bor:

أَيْنَمَا تَكُونُواْ يُدْرِككُّمُ الْمَوْتُ وَلَوْ كُنتُمْ فِي بُرُوجٍ مُّشَيَّدَةٍ

«Qayerda bo‘lsangiz ham, hattoki mustahkam qal’alarda bo‘lsangiz ham o‘lim sizni topadir» (Niso surasi, 78-oyat).

Abadiy yashash haqidagi qissalar ko‘paygan paytda biror inson o‘zicha shu gapni ayta oladimi? Har bir inson kuni kelib o‘lishi aniqligini e’lon qila oladimi? Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam o‘lmay yashash haqidagi xurofotlar ko‘paygan paytda ushbu oyatni odamlarga qiroat qilib berishlari u zotning haq payg‘ambar ekanliklariga dalildir. Chunki o‘sha davrda Alloh taolodan boshqa hech kim bashariyatning o‘lishini, O‘zidan boshqa hech kim abadiy qolmasligini ayta olmaydi. Mazkur oyatni Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga Alloh taoloning O‘zi nozil qilgandir! Odamlarga uni e’lon qilishni O‘zi buyurgandir!

Olimlar hujayraning qarish jarayonini to‘xtatadigan dori ishlab chiqara oladilarmi? Albatta, yo‘q! Chunki hujayra aslida qarish, o‘lishga moslab yaratilgan. Inson qariydigan, bir kun o‘ladigan qilib yaratilgan. Bugun olimlar ushbu haqiqatni tan olib, taslim bo‘lyaptilar.

Abduddoim Kahel maqolasi asosida Nozimjon Hoshimjon tayyorladi