Украина парадокси: Курскдаги муваффақиятлар, Донецк йўналишидаги муаммолар

2024 йил 6 августда, чўзилган Россия-Украина можароси учинчи йилга тўлганида, шиддатли хандақ урушининг барча белгиларига эга бўлганида, кўкдан зарба келди: Украина қўшинлари тўсатдан Россия чегарасини кесиб ўтишди. Бу хато ёки тасодиф эмас, балки замонавий тарихдаги энг дадил ва кутилмаган ҳарбий амалиётлардан бирининг бошланиши эди. Иккинчи жаҳон уруши йилларида қора тупроғи ва қаҳрамонлик ўтмиши билан машҳур бўлган Россиянинг Курск вилояти бирданига янги қарама-қаршилик саҳнасига айланди.

Ушбу жасур ҳужум бошланганидан деярли уч ҳафта ўтди ва Украина кучлари душман ҳудудига чуқурроқ кириб боришда давом этмоқда. Жабҳадан олинган хабарлар блитскриг вақтларини эслатади: Украина Қуролли кучлари бош қўмондони Александр Сирскийнинг айтишича, Украина 93 дан ортиқ аҳоли пункти ва 1260 квадрат километр Россия ҳудуди назорати остида. Украина байроғи энди Курск вилоятининг Суджанский тумани маъмурий маркази Суджада ҳилпирайди.

Киевнинг муваффақиятлари фақат ҳудудий эгаллаш билан чекланиб қолмайди. Рекорд миқдордаги рус аскарлари асирга олинди. Украина армияси Россиянинг Курск вилоятига бостириб кириши бошланганидан бери олинган юздан ортиқ видео ва фотосуратларни ўрганган Тҳе Wашингтон Пост нашрига кўра, камида 247 нафар рус аскари асирга олинган.

Президент Зеленский бу операциянинг асосий мақсадларидан бири - «алмашинув фондини» ҳарбий асирлар билан тўлдириш эканлигини яширмайди. Операциядан яна бир мақсад Россияни Киев учун мақбул шартлар асосида музокара олиб боришга мажбурлашдир. Украина Президенти девони раҳбари маслаҳатчиси Михаил Подолякнинг таъкидлашича, Украина Қуролли Кучларининг Россия Федерациясининг Курск вилоятидаги амалиёти ҳудудий бўйлаб ўт очишни тўхтатишни талаб қилган учинчи давлатларнинг тинчликпарварлик концепциясини «ўлдиради». фақат Украинадан имтиёзлар.

The Wall Street нашрининг ёзишича, Украинанинг Россиянинг Курск вилоятига кутилмаган ҳужуми катта психологик таъсир кўрсатган. Бу операция Украинанинг Россия ҳарбий қудратига қарши туришга қодир эмаслиги ҳақидаги ҳукмрон нуқтаи назарни ўзгартириб, ўз мақсадларига қисман эришди. Бундан ташқари, чарчаган Украина армияси муваффақиятга муҳтож эди - ва бу узоқ кутилган ғалаба аскарларнинг руҳини кўтариши керак.

Эътиборлиси, аввалги ҳарбий амалиётлардан фарқли ўлароқ, Украина қўмондонлиги бу сафар операция тафсилотларини ҳатто Ғарб иттифоқчиларидан ҳам сир тутди. Курск вилоятидаги ҳужум америкалик расмийлар учун мутлақо кутилмаган воқеа бўлди. Улар Украинанинг бундай қатъий қадами сабабларини тушунишга ва кейинги воқеаларни башорат қилишга уриниб, саросимага тушиб қолишди.

Ушбу ғалабали янгилик фонида Украина ҳатто Курск вилоятида ҳарбий комендатураларни ташкил қилди ва Курск вилоятидан Украинага эвакуация қилиниши ёки гуманитар ёрдамга муҳтож бўлган қочқинлар учун ишонч телефони очди. Ажабланарлиси шундаки, урушдан азият чекаётган давлатнинг ўзи энди душман мамлакат фуқароларига бошпана беришга тайёрланмоқда.

Украинанинг Курск вилоятидаги тўсатдан ҳужуми Россия раҳбариятини ҳайратда қолдириб, қарама-қарши баёнотлар ва мувофиқлаштирилмаган жавобни келтириб чиқарди. Россия ахборот тизими эса воқеаларни ёритишда асабийлик ва изчиллик йўқлигини кўрсатди.

Бош штаб бошлиғи Валерий Герасимов аввалига операция кўламини камайтириб, украиналик аскарларнинг сони мингдан камлигини ва ҳужум гўёки тўхтатилганини айтди. Ахмат махсус кучлари қўмондони генерал-майор Апти Алаудинов Украина Қуролли кучларининг ҳужумини қайтарганини бир неча бор даъво қилган.

Бироқ, ҳақиқат бошқача бўлиб чиқди. Курск вилояти губернатори вазифасини бажарувчи охир-оқибат вазиятнинг мураккаблигини тан олиб, 28 та аҳоли пункти Украина Қуролли кучлари назоратида эканини айтди. Россия Федерацияси Президенти билан бўлиб ўтган тезкор йиғилишда Смирнов душманнинг кириб бориши чуқурлиги 12 километр, кенглиги эса 40 километрни ташкил этганини маълум қилди.

Бироқ, бу таъсирчан ҳужумнинг саҳналари орқасида бошқача, камроқ оптимистик манзара очилмоқда. Украина қўшинлари Россияга чуқурроқ кириб борар экан, Украина шарқида, хусусан, Донетск вилоятида вазият тобора кескинлашиб бормоқда.

«Фронт секторимиздаги вазият ёмонлашганини айтаман», деди Донетск вилояти Покровский туманида жойлашган Украинанинг 110-механизациялашган бригадаси вакили Иван Секач Политиcо нашрига. «Биз аввалгидан ҳам камроқ ўқ-дориларни оляпмиз ва руслар олдинга силжишда давом этмоқда.»

Рус қўшинлари Желанний ва Орловка қишлоқларини эгаллаб, Донецк вилоятидаги Нью-Йорк, Красногоровка, Николаевка ва Журавкага кириб борди. Украинанинг минтақадаги асосий мудофаа қалъаси бўлиб хизмат қилган стратегик аҳамиятга эга Покровск шаҳри ҳозир қамал хавфи остида.

Вазиятнинг парадокси шундаки, Курскдаги муваффақият Донецк вилоятида стратегик йўқотишларга олиб келиши мумкин. Украина Курск операцияси учун Донетск ва Харков вилоятларидан 10 000 тагача аскарни, жумладан элита ҳаво-десант ва механизациялашган бригадаларни жўнатди. Ушбу бўлинмалар мамлакат шарқида мудофаани мустаҳкамлаш учун захира бўлиб хизмат қилиши керак эди.

«Ҳозир ҳеч ким ротацияни талаб қила олмайди», деди украиналик аскарлардан бири Financial Times нашрига. «Биз захирада эдик, лекин ҳозир шу ердамиз.» Бу сўзлар Украина учун аччиқ ҳақиқатни акс эттиради: бир йўналишдаги муваффақият бошқа йўналишда заифликка олиб келиши мумкин.

Вазият ўқ-дорилар этишмаслиги билан оғирлашмоқда. Украина шарқидаги артиллерия бригадаси қўмондонларидан бири Financial Times нашрига унинг қўшинлари АҚШ Конгресси Украинага ёрдам беришни тўсиб қўйганидан бери биринчи марта яна ўз қуроллари учун снарядларни сақлашга мажбур бўлаётганини айтди.

Моддий йўқотишлар ҳам катта. Очиқ манбали тадқиқотчи Наалсионинг сўзларига кўра, Украина камида 51 та қимматбаҳо ҳарбий техникани, жумладан, Германиянинг Marder зирҳли транспортёрларини, Американинг Stryker зирҳли машиналарини ва HIMARS ракета тизимларини йўқотган.

Украина президенти Владимир Зеленский ва Олий Бош қўмондон Александр Сирскийнинг шарқий жабҳа Курск ҳужуми каби муҳимлигича қолиши ҳақидаги кафолатларига қарамай, ердаги воқелик бунинг аксини кўрсатмоқда. Россия кучлари Украина мудофаасига жиддий хавф солиб, Донетск вилоятига юришда давом этмоқда. Шунингдек, Украина ҳужумининг кутилмаганлиги ва муваффақиятига қарамай, Россия ўз қўшинларини Донетск йўналишидан Курскга шошилинч равишда ўтказишдан ўзини тияди, бу эса Украина шарқидаги мавқеини заифлаштириши мумкин эди.

60 000 дан ортиқ аҳолига эга Покровск Украина ҳарбийлари учун муҳим логистика маркази ва Донецк вилоятининг қолган қисмини мудофаа қилишда муҳим элемент ҳисобланади. Аввалроқ Покровск шаҳри ҳарбий бошқармаси бошлиғи Сергей Добряк аҳолини, айниқса, болали ва қарияли оилаларни зудлик билан эвакуация қилишга чақирган эди.

Донецк вилоятидаги йўқотиш хавфи остида қолган яна бир йирик шаҳар Мирнограддан ҳам одамлар кетмоқда. “Одамлар нарсаларини олиб кетишяпти. Кўпчилик ҳатто мебелни ҳам олиб кетяпти, - дейди шаҳарда қолган сўнгги маҳаллий газета муҳаррири Максим Забеля. Мирноград аҳолиси урушдан олдинги 40 минг кишидан деярли ярмига қисқарди. Мирноград учун шиддатли ва қонли жанглар олиб борилмоқда, унинг номи «тинчлик шаҳри» деб таржима қилинади.

Бу сўзлар содир бўлаётган воқеаларнинг аччиқ киноясини акс эттиради: Украина Курскда муваффақиятни нишонлаётган бир пайтда, мамлакат шарқидаги ўз шаҳарлари таҳдид остида. Киев учун яна бир муаммо шундаки, Россия қўшинларини сафарбар қилишда қийналмаяпти, Украина эса Донетскда позицияларни эгаллаш ва амалиётлар ўтказиш учун керакли миқдордаги одамни сафарбар қилишда қийналмоқда.

Бу парадокс Украина раҳбарияти учун қийин дилемма туғдиради: мамлакат шарқидаги стратегик муҳим позицияларни йўқотиш хавфи остида Курск вилоятида ҳужумни давом эттириш керакми? Ёки Россия тупроғида эришилган муваффақиятлардан воз кечиб, кучларни шарқий Украинага қайтаришми?

Бу саволга жавоб нафақат урушнинг боришини, балки Украинанинг келажагини ҳам белгилаши мумкин. Сиёсатчилар ва генераллар ижобий ва салбий томонларини ўлчаб кўришсада, бир жабҳадаги ғалаба бошқа жабҳада мағлубиятга айланиб кетиши мумкин бўлган бу парадоксал можаронинг оғирини оддий аскарлар ва оддий фуқаролар кўтаришда давом этмоқда.