Москва воқеаларга «тарихий алоқадор»: Путин нега Бокуга келди?
Россия етакчиси Владимир Путин 18 август куни кечқурун Бокуга келди. Россия Федерацияси ва Озарбайжон президентлари охирги марта ШҲТнинг июль ойида Остонадаги саммитида шахсан учрашган. Бундан ташқари, Илҳом Алиев апрель ойида, Россия тинчликпарвар кучлари Қорабоғдан олиб чиқилиши бошланганидан кўп ўтмай, Москвага учган эди.
Икки президент музокаралари кун тартибида: Россия-Озарбайжон муносабатларини стратегик шериклик доирасида янада ривожлантириш, шунингдек, долзарб халқаро ва минтақавий муаммолар.
Энг муҳим мавзулардан бири Жанубий Кавказдаги вазият эди. Путиннинг эслатишича, бугунги кунда Россия «биринчи навбатда, албатта, Украина йўналишида» инқирозларга дуч келмоқда. Шу билан бирга, Москва минтақадаги воқеаларга аллақачон «тарихий алоқадор» ва шунинг учун уларни эътиборсиз қолдира олмайди.
Россия раҳбари Ереван ва Боку ўртасида тинчлик шартномасини тузишда ёрдам беришни таклиф қилди. Шунингдек, у учрашув натижалари ҳақида Арманистон бош вазири Никол Пашинянга айтиб беришга ваъда берди. «Албатта, Озарбайжонга ташрифимдан сўнг Бош вазир Пашинян билан боғланиб, музокараларимиз натижалари ҳақида гапириб бераман», — деб ишонтирди давлат раҳбари.
Минтақавий хавфсизликни мустаҳкамлаш Москва учун ўзининг иқтисодий фойдаси нуқтаи назаридан муҳим. Масалан, Кремль Шимолий-Жануб йўналиши Яқин Шарқ бозорларига қўшимча йўл бўлишига умид қилмоқда, дейди сиёсатшунос Илгар Велизаде ТRТ билан суҳбатда.
«Бу Россияга Форс кўрфазига чиқиш имконини берувчи стратегик йўл. Озарбайжон Россия Федерациясини ушбу минтақа билан боғлайдиган энг қисқа йўлдир. Шунинг учун, менимча, ушбу йўналишни ишлаб чиқиш ва уни ўзига хос мазмун билан тўлдириш икки томонлама музокараларнинг энг муҳим таркибий қисмларидан бири ҳисобланади», — деди агентлик суҳбатдоши.
Россия-Ғарб ва Россия-Арманистон муносабатлари билан боғлиқ бу ташриф учун бир нечта жуда муҳим субтекстлар бор, дейди ИМЭМО РАН тадқиқотчиси Станислав Притчин ТRТга. У Арманистоннинг Ғарбга бурилишини ҳисобга олиб, Москва ва Ереван стратегик ҳамкорлик даражасида тизимли пасайиш кузатилаётганини эслатди.
«Объектив равишда, ҳозир Россия Федерацияси ва Боку ҳамкорликни ривожлантириш учун ҳеч қандай сиёсий чекловларга эга эмас. Озарбайжон билан алоқалар Россия сиёсатининг флагмани ва унинг Жанубий Кавказдаги асосий йўналишидир», деб ҳисоблайди эксперт.
Унинг сўзларига кўра, ташрифнинг асосий мавзуси газ соҳасидаги ҳамкорликдир. Хусусан, «Газпром» ва Украинанинг «Нафтагаз» компаниялари ўртасидаги шартнома ниҳоясига етмоқда. Бундан ташқари, Россия газининг чекланган миқдорда бўлса ҳам Украина орқали ўтмаслиги хавфи бор. Шунинг учун бу эрда ҳамкорликнинг турли вариантлари кўриб чиқилмоқда, дейди Притчин.
«Ёки Россия гази Жанубий газ йўлаги орқали оқиб ўтади ёки Озарбайжон гази Украина газ транспорти тизимидан ўтади ва шу билан Россия гази ҳажмини бўшатади. Энди бу Европа газ бозорида Россия улушини сақлаб қолиш контекстида икки давлат ўртасидаги ўзаро ҳамкорликнинг муҳим мавзуларидан биридир», — деди эксперт.
Шуниси эътиборга лойиқки, бугунги кунда Москва ва Боку ўртасидаги муносабатларда деярли ҳеч қандай қийинчилик йўқ. «Икки давлат раҳбарияти ўзаро тушунишга эга», - дейди Велизода. — Албатта, ўзимизнинг позициямиз борки, улар бир-бирига тўғри келмаслиги мумкин. Аммо кун тартибидаги асосий масалаларда якдиллик бор”.
Путиннинг Озарбайжон пойтахтига сафари унинг қайта сайланганидан кейинги илк давлат ташрифларидан биридир. Бунгача Россия президенти Хитой, Шимолий Корея ва Вьетнамга ташриф буюрган. Бу яқин келажак учун Россия ташқи сиёсатининг устувор йўналишларини белгилайди, деб ҳисоблайди сиёсатшунос.
