Муддати ўтган дорилардан фойдаланиш мумкинми?
1979 йилдан буён AҚШ озиқ-овқат ва фармацевтика идораси (ФДA) ишлаб чиқарувчилардан рецепт бўйича ва рецепсиз сотиладиган маҳсулотларнинг яроқлилик муддатларини белгилашни талаб қилмоқда: препаратнинг тўлиқ самарадорлиги ва хавфсизлиги кафолатланган сана.
Одатда, бу муддат маҳсулот ишлаб чиқарилган кундан бошлаб 12 ойдан 60 ойгача белгиланади.
Эслатма,ФДA талабига биноан препаратнинг самарадорлиги ҳали ҳам кафолатланган вақтни кўрсатиш керак.
Кўпгина ҳолларда, ушбу санадан кейин кўрсатилган дори самарадорлиги ёки токсиклиги учун синовдан ўтказилмаган.
Муддати ўтган дори-дармонлардан фойдаланиш мумкинми ёки йўқлигини тушуниш учун ФДA кенг тарқалган 122 дори воситаларининг самарадорлигини таҳлил қилди. AҚШ мудофаа вазирлиги учун ФДA томонидан ўтказилган ҳаётни кенгайтириш дастури (СЛЕП) орқали федерал дори заҳираларининг узоқ муддатли барқарорлигини текширди.Бундай дориларнинг 3000 дан ортиқ турлари муддати тугаганига 1 йил ўтгач синчковлик билан синаб кўрилганида, деярли ҳар 10 тасидан 9 таси 90 фоиздан юқори самарадорлигини кўрсатди. Дориларнинг кенгайтирилган терапевтик салоҳияти ўртача 5 йилни ташкил этди.
Яқинда тадқиқотчилар муддати ўтган дорилардаги фаол моддаларнинг барқарорлигини ўрганишди. Шундай қилиб, чакана дорихонада ўндан ортиқ дори асл очилмаган қадоқларида топилган. Шу билан бирга, 15 хил бирикмани ўз ичига олган саккизта дори-дармонларнинг муддати 28-40 йилгача тугаган. Масалан, у ерда Фиоринал, тўртта фаол моддаларни: буталбитал, аспирин, кофеин ва кодеинни ўз ичига олган мигренга қарши препарати топилган.Барча препаратлар тўлиқ кимёвий таҳлилдан ўтказилди.
Натижа:
* аксарияти (86%) кучли таъсирга эга;
* 14 та доридан 2 таси 336 ойга давомида тўлиқ самарали бўлиб чиқди;
* 14 дан 8 таси камида 480 ой давомида тўлиқ самарали бўлиб қолди.
Истиснолар:
* ацетаминофенн (парацетамол): синовдан ўтган таблеткаларда фақат 38% фаол модда топилган;
* аспирин: фақат 4 дан 10% гача фаол.
Британиянинг Aнтарктида тиббий хизмати томонидан амалга оширилган яна бир тадқиқотда, дунёнинг ушбу чекка қисмига ҳарорат назорати остида бўлмаган кемада етказиб берилган дориларнинг хусусиятлари кўриб чиқилди. Кема тропик минтақани кесиб ўтди (тахминан 3 ҳафта давомида ҳаво ҳарорати 25-30 ° С) ва кейин дорилар кемадан базага, кўпинча музлашдан анча паст ҳароратларда ташилган. Тадқиқотчилар, сақлаш шароитлари ақл бовар қилмайдиган бузилиш билан ташилган, бундан ташқари, барча дориларнинг яроқлилик муддати тугаган бешта дорини (атропин, нифедипин, флукоксациллин, напроксен ва бендрофлуметиазид) синовдан ўтказдилар. Уларнинг барчасида яроқлилик барқарор эканлиги аниқланди.
Муддати ўтган офталмологик эритмаларнинг барқарорлиги бўйича жуда кам тадқиқотлар қилинган.
SLEP таҳлиллари шуни кўрсатдики, ушбу маҳсулотлар учун 94 AҚШ доллар тежашга олиб келиши мумкин.
Муддати ўтган дорилар: хавфли ёки йўқми?
1960-йилларда заҳарли эканлиги ҳақида хабар берилган, муддати ўтган ягона дори - бу тетрациклиннинг эски формуласи бўлиб, ғарбда буни ишлаб чиқариш тўхтатилган. Кейин муддати ўтган антибиотик тўртта беморда буйрак тубулаларига қайта тикланадиган зарар етказди. Эҳтимол, этиологик омил тетрациклиннинг парчаланишига сабаб бўлган.
Қўшма Штатлардаги баъзи тиббиёт амалиётчилари, даволаниш нархига аҳамият берадиган беморларига, муддати бироз ўтган таблеткалар ва капсулалардан фойдаланишни маслаҳат беришади. Aммо растворлар ва суспензиялар камроқ барқарор бўлиши мумкин.
“Dori-Darmon” АК Ахборот хизмати
