Jinlar haqida nimalarni bilmog‘imiz zarur?
Mo‘min-musulmonlar «jin» deb ataluvchi maxluqotlar borligiga iymon keltiradilar. Ularni oddiy holatlarda ko‘rib bo‘lmaydi. Biz ular haqidagi ma’lumotlarni eng ishonchli manbalar: Qur’oni Karim va hadisi shariflardan olamiz. Qur’oni Karim nozil bo‘layotgan paytda arab qabilalari jinlarga xudolar deb e’tiqod qilishardi. Ular jinlarning nasabi Alloh taologa yetib boradi, Uning jinlardan sheriklari bor, degan buzuq e’tiqodga ham bo‘ysunishardi.
Shuningdek, arablar «Jinlar g‘oyibdan xabardor, folbin va munajjimlarga osmon sirlarini aytib turishadi», degan o‘yda edilar. Arablarda jinlarning hukmi yer yuzida o‘tadi, degan xomxayol bo‘lib, agar ulardan birortalari biror joyga borib, yotib qolmoqchi bo‘lsa, «Ushbu joyning xo‘jayin jinidan panoh so‘rayman» degan duoni o‘qishardi.
Bizning yurtlarda ham yuqorida aytilganga o‘xshash turli-tuman buzuq, bid’at-xurofotdan iborat tushunchalar mavjud va ularga giriftor bo‘lganlar bu yolg‘on e’tiqodga bo‘ysunishadi. Ayniqsa, keyingi paytda kishilarda ruhiy bo‘shliq haddan tashqari ziyoda bo‘lganidan bu ma’nodagi gap-so‘zlar nihoyatda ko‘payib ketdi.
Shu bilan birga, qadimda ham, hozirda ham jinlarni butunlay inkor etadiganlar bor. Ular jin haqidagi har bir so‘zni afsona, bekorchi gap, deyishadi. Jinlar haqidagi hodisalarning guvohi bo‘lgan kishilarni jinniga chiqarishadi.
Islom esa jin haqida xuddi boshqa masalalardagi kabi asl haqiqatni bayon qiladi. Islom jin borligini isbotlab, bu haqdagi to‘g‘ri tasavvurni bayon qilib beradi, noto‘g‘ri tushunchalarni rad etadi. Shu bilan birga, jinlardan kutiladigan mavhum qo‘rqinch va xavfu xatarni ham rad etadi.
Jinlar haqiqatda bor mavjudotlar bo‘lib, asli olovdan yaratilgan. «Jin» so‘zining lug‘aviy ma’nosi «to‘silgan» degani, ya’ni odamlar ko‘zidan to‘silgan narsa. Shu sababli ham u insonlarga ko‘rinmaydi. Ular o‘zlari ko‘rinmay turib, bizlarni va boshqa narsalarni ko‘rishlari, shu bilan birga, turli shakllarga kirishlari ham mumkin. Ularning ichida ham xuddi odamlarga o‘xshab iymonsiz-iymonli, yaxshi-yomon, adashgan va hidoyatda yurganlari bor. Jinlardan ham Qur’onga, Payg‘ambar alayhissalomga iymon keltirib, yaxshi yo‘lda yurganlari jannatga, iymonsiz bo‘lib, yomon yo‘lda yurganlari do‘zaxga tushadilar. Ular odamlarga hech qachon yordam bera olmaydilar va g‘oyib sirlarini bilmaydilar, chunki Qur’oni Karim nozil bo‘lganidan so‘ng ular bu xislatlardan mahrum bo‘lishgan. Jinlarning Alloh taolo bilan nasab yo‘lidagi bog‘liqligiga kelsak, bu haqdagi har qanday fikrlar g‘irt tuhmatdir.
Saba’ surasida bir guruh jinlar Sulaymon alayhissalomga xizmatkor bo‘lganlari, u zot hassaga suyanib turib vafot etganliridan so‘ng ham «u tirik, bizni kuzatib turibdi», deb o‘ylab, mashaqqatli ishda davom etganlari haqida oyatlar bor.
Islomdan oldingi vaqtda jinlar osmonga chiqib, farishtalarning o‘zaro suhbatlarini, jumladan, yaqin kunlarda sodir bo‘ladigan ba’zi ishlar haqidagi ma’lumotlarni ham yashirin eshitib, yerdagi folbinu munajjimlarga birga o‘nni qo‘shib yetkazishlari, keyinchalik uchqunlar otilib, ularni bu ishdan to‘sgani, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning bomdod namozida qiroat qilayotganlarini eshitib, «Bizdan osmon xabarini to‘sgan narsa shu», deb o‘z qavmlariga qaytib, bo‘lgan hodisani aytganlari, shunda Alloh taolo O‘z Payg‘ambariga Jin surasini nozil qilgani haqida yuqorida batafsil aytib o‘tildi.
Qur’oni Karimda jinlar haqida o‘nta surada qirqqa yaqin oyat bor. Alohida butun boshli bir sura «Jin surasi» deb nomlangan.
Qur’oni Karim va Sunnatda kelgan dalillarni sinchiklab o‘rganib chiqqan ulamolarimiz quyidagi xulosalarni aytganlar:
1. Jinlar olovdan yaratilgan maxluqotlardir.
Alloh taolo Rohman surasida marhamat qiladi:
«Va jinlarni o‘tning alangasidan yaratdi» (15-oyat).
Alloh taolo jinni tutuni yo‘q olovdan yaratdi. Oyatdagi «maarijin» so‘zi shuni anglatadi. Jinning olovdan yaratilishi insonning ilm doirasiga kirmaydigan narsa. Buni bizga bildiruvchi yagona manba Qur’ondir. Biz ushbu xabarga iymon keltirishimiz lozim. Bu jarayon qanday kechganligini Allohning O‘zi biladi. Bizga kengroq bildirishni xohlamagan ekan va bizdan bilish ilmini talab qilmagan ekan, bekorga ovora bo‘lishimizning hojati yo‘q.
Iblis ham o‘zining olovdan yaratilganini esga olgan. Bu haqda A’rof surasida quyidagilar aytilgan:
«U Zot: «Senga amr etganimda, sajda qilishingdan nima to‘sdi?» dedi. U: «Men undan yaxshiman, meni o‘t-olovdan yaratgansan, uni esa loydan yaratding», dedi» (12-oyat).
Alloh taolo O‘z amrini bajarmagan, Odamga sajda qilmagan Iblisdan:
«Senga amr etganimda, sajda qilishingdan seni nima to‘sdi?» deb so‘raganida, u «Tavba qildim, xato qilibman», deyish o‘rniga:
«Men undan yaxshiman, meni o‘t-olovdan yaratgansan, uni esa loydan yaratding», dedi».
Uning fikricha, olov loydan ko‘ra yaxshi ekan.
2. Jinlar insonlardan oldin yaratilgandir.
Alloh taolo Hijr surasida marhamat qiladi:
«Va jinlarni bundan oldin samum olovidan yaratdik» (27-oyat).
Jinlardan murod, ularning asli Iblisdir. Odam alayhissalom insonlarning asli bo‘lgani kabi, Iblis alayhila’na ham jin va shaytonlarning aslidir.
«Samum» so‘zi lug‘atda olov kabi issiq shamolni anglatadi. Shuningdek, jahannam issig‘i ham samum deyiladi. Iblisning asli ana shunday narsadandir. Mana shu yerda jinlarning odamlardan oldin yaratilgani qayd etilmoqda.
3. Jinlardan nasl qoladi, ularning zurriyoti bor.
Alloh taolo Kahf surasida marhamat qiladi:
«Farishtalarga: «Odamga sajda qilinglar», deganimizni esla. Bas, sajda qildilar. Iblis mustasno. U jindan bo‘lgan edi. U o‘z Robbining amridan chiqdi. Endi sizlar Meni qo‘yib, uni va uning zurriyotlarini do‘st qilib olasizlarmi?! Holbuki, ular sizlarga dushman-ku! U zolimlar uchun naqadar yomon badaldir» (50-oyat).
Bu oyati karimada Iblis jindan bo‘lgani va uning zurriyotlari borligi zikr qilinmoqda.
4. Jinlar bizni ko‘radilar, biz ularni ko‘rmaymiz.
Alloh taolo A’rof surasida marhamat qiladi:
«Ey Odam bolalari! Shayton ota-onangizni avratlarini o‘zlariga ko‘rsatish uchun ustilaridan liboslarini yechib, jannatdan chiqarganidek, sizni ham fitnaga solmasin. Albatta, u va uning to‘dasi sizni siz ko‘rmaydigan tomondan ko‘radi. Biz, albatta, shaytonlarni iymon keltirmaydiganlarga do‘st qilganmiz» (27-oyat).
Demak, jinning imkoniyatlari insonnikiga nisbatan ko‘proq. Inson shaytonni ko‘rmaydi, ammo u insonni ko‘radi. Bu esa o‘z navbatida, unga qo‘shimcha imkoniyat beradi, insondan esa qo‘shimcha hushyorlik talab qilinadi. Chunki ochiq-oydin dushman bo‘lgan shaytonning yomonligidan doimo ehtiyot bo‘lib turish kerak. Buning uchun kuchli iymon va sof e’tiqod zarur.
5. Jinlar iroda va ixtiyorli, ilm va ma’rifatga qobiliyatli, iymon va ibodatga taklif qilingan hamda kufr va isyondan qaytarilgan maxluqotlardir.
Alloh taolo Zariyat surasida marhamat qiladi:
«Jin va insni faqatgina Menga ibodat qilishlari uchun yaratdim. Ulardan rizq iroda qilmasman va Meni taomlantirishlarini ham iroda qilmasman» (56-57-oyatlar).
Demak, inson kabi jin ham Alloh taologa ibodat qilishi lozim.
Manba: islom.uz
