Amerikaliklar va o‘zbekistonliklar o‘rtasidagi farqlar

AQShda uzoq yillardan buyon istiqomat qilayotgan hamyurtimiz Behzod Mamadiyev Facebookʼda quyidagicha post qoldiribdi:

“Yaqinda bir oy O‘zbekistonda bo‘ldim. 10 yildan beri Amerikada yashayman. Odamlarni, urf-odatlarni kuzatishni yaxshi ko‘raman. Amerikaliklar va o‘zbekistonliklar o‘rtasida ko‘zimga tashlangan farqlar, safarim davomida o‘zim guvoh bo‘lgan ba’zi holatlar haqida yozmoqchiman:

- Amerikaliklarda “odamgarchilik“ yo‘q. Qoidani buzdingmi, jazolashadi. Barcha narsani qonun-qoida bo‘yicha qilishadi.

O‘zbekistonda tanish-bilish orqali yoki odamgarchilik yuzasidan istalgan ishingizni bitirib berishlari mumkin. Agar mavjud qoida yoki tartib bo‘yicha oyoq tirab turib olsangiz, sizni noinsoflikda, “kommunist“likda ayblashadi (Shukur Xolmirzayevning “O‘zbek xarakteri“ hikoyasiga qarang);

- O‘rtacha amerikalik kiyim-kechakka uncha e’tibor bermaydi. Ish yoki ko‘chaga chiqish shartlariga minimum darajada javob beradigan kiyim bo‘lsa bo‘ldi.

O‘zbekistonliklar kiyimga, ayniqsa, qimmatbaho brendlarga o‘ch. To‘yib ovqatlanmasa ham, yaxshi kiyinishi kerak;

- Taksi kelsa, amerikaliklar orqa o‘rindiqqa o‘tiradi; o‘zbekistonliklar, odatda, shofyor oldiga;

- Amerikada birovdan oylik maoshini so‘rash odobsizlik hisoblanadi. O‘zbekistonliklar esa ilk uchrashuvdayoq oyliging qancha, deb so‘rashdan tortinmaydi;

- O‘zbekistonda shofyor oldiga o‘tirib xavfsizlik kamarini taqsangiz, shofyor, “sizga shart emas”, deydi yoki “yaxshi niyat qiling, aka” deb to‘ng‘illaydi. Amerikada kamar taqish mashinani o‘t oldirishdek unutilmas odatga aylangan;

- Amerikada GAI mashinalarni orqadan kelib to‘xtatadi. Ya’ni, qoidani buzsangiz, orqangizda polisiya mashinasi paydo bo‘lib, chirog‘ini yoqadi. Siz chetga chiqib to‘xtashga majbur bo‘lasiz.

O‘zbekistonda GAI kaltagini ko‘tarib to‘xtatadi;

- Amerikada polisiyachi hujjatlarni mashina oldiga kelib rasmiylashtiradi. Haydovchi mashinadan tushmaydi va polisiyachi bilan bahslashishi mumkin emas. Bahslashsa, o‘sha zahoti qamoqqa olinishi mumkin. Shikoyatini sudga bildirishi kerak, uni aybdor deb topgan polisiyachiga emas.

O‘zbekistonda shofyor mashinadan tushib GAI xodimi oldiga boradi va kamida 15-20 minut GAIga qoida buzmaganini tushuntirishga urinadi. GAI xodimi ham u bilan tortishib o‘tiraveradi. Aslida 100 foiz aybdor bo‘lsa ham, jarima olgan haydovchi GAI xodimini bo‘ralatib so‘kib, keyin ketadi;

- Amerikada mashinalar uchun yo‘laklar (polosa) soni nechta bo‘lsa, mashinalar qatori ham shuncha bo‘ladi.

O‘zbekistonda ikki chiziqli yo‘lda uchta yoki to‘rtta mashinalar qatorini ko‘rishingiz mumkin;

- Amerikada chorrahada svetofor ishlamay qolsa, GAI xodimi kelguncha yoki svetofor ishi tiklanguncha haydovchilar harakatni o‘zlari boshqaradi. Bir-biriga navbat bergan holda to‘rtta ko‘chada ham harakat tabiiy holda davom etadi, hech qanday tiqilinch bo‘lmaydi.

O‘zbekistonda hamma tezroq o‘tib ketishni xohlab chorraha markaziga intiladi, natijada hech kim o‘ta olmaydi. Soatlab tiqilinch paydo bo‘ladi;

- Amerikada hamma bir-biriga jilmayib qaraydi. Begonalar ham ko‘cha-ko‘yda bir-biriga ko‘zi tushib qolsa, jilmayib o‘tadi. Turtinib ketsa yoki qarshi tomondan kelayotgan odamning yo‘lini to‘sib qo‘ysa, ikkala tomon bir-biridan uzr so‘raydi.

O‘zbekistonda notanish odamga jilmayish mumkin emas. Yo‘lda kimgadir turtinib ketsa, kechirim so‘rashdan ko‘ra so‘kinish, xo‘mrayish ko‘proq;

- Amerikada jamoatchilik va shaxsiy hayot o‘rtasida katta farq bor. Jamoat joyida hamma bir xil qoida va etikaga rioya qiladi. Shaxsiy hayotda qonunni buzmasa bas, hamma xohlaganini qiladi, birovning birov bilan ishi yo‘q.

O‘zbekistonda odamlardan shaxsiy hayotda ham, jamoat joyida ham ko‘pchilik qabul qilgan qonun-qoida va etika normalariga rioya qilish talab qilinadi. Shaxsiy hayotida xato yoki kimlarningdir nazaridagi buzuqlikka yo‘l qo‘ygan odam malomatlarga qolib ketadi. Uni “o‘ldirish”, “yo‘q qilib yuborish”ga chaqiruvchilar ham kam emas.

P.S. Bu shaxsiy kuzatuvlarning mutlaq haqiqat ekaniga da’voyim yo‘q”

Behzod Mamadiyev

Manba: azon.uz