Ўзбекка номуносиб “ўзбекчилик”

Бугун жамиятимиз турли ютуқларга эришмоқда. Аммо, нуқсонларимиз ҳам кўпайишда давом этяпти. Қуйида барчамизни ўйлантирадиган “камчиликларимиз” ҳақида сўз юритилади. 

• Ўзи қилолмаган ишни бошқалардан талаб қилиш.
• Ақл ўргатишга усталик, ўрганишга нўноқлик.
• Майда гапларнинг қули бўлиш.
• Ош учунгина бирлашиш.
• Саволни “Унга қандай ёрдам, далда бера олдим?” деб эмас, “Нега у менга ёрдам, далда бермади?” шаклида қўйиш.
• Ўзини осмоннинг устуни деб билиш.
• Бойга бўйин эгиш, уларга давранинг тўрини бериш.
• Ўз тарихи, ўзлигини билмаслик, биладиганни эса “миллатчи” ва “фалоний”га чиқариш.
• Қўрқоқлик.
• Яхшилик қилганга ёмонликни раво кўриш.
• Бир-бирини кўролмаслик.
• Яхши одамни тиригида тепиб, ўлгандан кейин улуғлаш.
• Қаттиққўл раҳбарни севиш.
• Динда чаласавод бўлиш, бидъатларни маҳкам тутиш, Худога ишониб, лекин ердагиларни ундан устун қўйиш.
• Топган-тутганини тўй ва уй қуришга “инвестиция” қилиш.
• “Нозик” меҳмонларни отасидан улуғ деб билиш.
• Одамларга ақл-заковатига қараб эмас, уй-жойига қараб баҳо бериш.
• “Орзу-ҳавас”лар жиловини хотинларга тутқазиб, сўнгра уларни рўёбга чиқариш учун жонни жабборга бериш, буни умр мазмуни, деб билиш.
• Дўстликнинг ҳаққини билмаслик.
• Бошига иш тушган одамдан юз буриш.
• “Менга нима?” шиори билан яшаш.
• Хато қилишни оддий нарса, кечирим сўрашни ўлим билан тенг кўриш.
• Йиқилганни яна бир марта тепиш.
• Манфаат учун дўстни, миллатни, Худони ва бутун борлиқни осонгина сотиб юбориш.
• Билим олишда кимўзарлик қилиш эмас, чаласаводлик пойгасига кириш.
• Баҳслашиш маданиятини билмаслик.
• Сўкиниш борасида ўзга сайёраларни ҳам забт этиш.
• Бугуни, келажаги ҳақида эмас, ўтмиши, тарихи ҳақида гапириш.
• Фақатгина ўз гапини ҳақ деб билиш.
• ”Ҳап сеними, кўрасан ҳали!” хаёли билан яшаш.
• Мансабдорни тиригида оёғини ўпиб, ўлгандан кейин гўрига тош қалаш.
• Буларнинг ҳаммасини ўқиб ё эшитиб, “шу ҳам гап бўлдими?”, дейиш.
• Ўзига ёқмайдиган ҳақиқатни рад этиш.
• Ўзига ёқадиган ёлғонга ишониш.
• Юзинг бурилдими, орқадан гапириш.
• Бетига айтгандан хафа бўлиш.
• Танқидни “Душманнинг иши”, иғво деб билиш.
• Мақтаса, шайтоннинг ҳам шериги бўлиш.
• Туҳматга мойиллик.
• Китоб ўқимаслик.
• Маишатни севиш (гап-гаштак, чойхона, ҳар қандай ютуқ ёки янгиликни “ювиш” ва ҳ.к.).
• Машваратсиз иш қилиш.
• Мансабга миниб қолса, тобутга мингунча тушмаслик.
• Кўчада ётган чўпдан ҳам шубҳа қилиш.
• Бировдан бир нарса ундиришга уста бўлиш.
• Ўз қонуний ҳақ-ҳуқуқларини билмаслик.
• Ёмонлик қилишдан ҳузурланиш.
• Кўнглида тан олиб турганини ҳам тилида писанд қилмаслик.
• Бировга нон бермасдан уни нонкўрликда айблаш.
• Гуноҳини хаспўшлаш учун гуноҳ қилиш.
• Ўзганинг ҳаққидан қўрқмаслик
• Гап тагидан “гапча” қидириш.
• Бойликни савлатим деб билиш.
• Бировни ёмон кўрса, ўлаётганда ҳам ўшани қарғаб ўлиш.
• Айтилган жойга айтилган вақтда бормаслик.
• ”У ким бўлибдики?” саволини тез-тез такрорлаш.
• Пора бериш ва пора олишни яхши кўриш.
• Пора олмайдиган ва пора бермайдиган одамни “порахўр” деб айблаш.
• Қарз беролмаган дўсти ёки танишидан юз ўгириш.
• “Ўзингга ақл ўргатсанг-чи?” деган ҳукмнинг ҳукмдори бўлиш.
• Одамларни ўзидан паст санаш.
• Илмига ва билганларига амал қилмаслик. 

Фақат ўзимизга хос фазилат ва қусурлар омухтаси бўлмиш (“трагикомедия”га ўхшаш) “ўзбекчилик” рўйхатини яна узундан-узоқ давом эттириш мумкин… 

“Инсоннома” китоби асосида

Саидаброр Умаров тайёрлади