Кореяни ҳайратда қолдирган олти соат

3 декабрга ўтар кечаси Сеул аҳолиси ноодатий товушни эшитди: ухлаб ётган шаҳар устидан вертолётларнинг шовқини. Соат 22:23 да телекўрсатув президент Юн Сок Ёлнинг фавқулодда мурожаати туфайли тўхтатилди. Олти дақиқалик нутқида у мухолифатдаги Демократик партияни парламентни «либерал демократияни йўқ қиладиган йиртқич ҳайвон»га айлантирганликда айблаб, ҳарбий ҳолат эълон қилди.

Бир соат ўтгач, генерал Пак Ан Су ҳарбий ҳолат қўмондони этиб тайинланди. Зирҳли транспортёрлар кўчалар бўйлаб ўтди, парламент биноси ёнида ҳарбий қисмлар саф тортди. Янгиликни эълон қилган телебошловчилар сезиларли даражада асабийлашди - улар, аксарият жанубий кореяликлар сингари, ўз мамлакатларида одатда ҳарбий ҳолат қандай тугашини эслашди.

Бу охирги марта 1979 йилда содир бўлган. Кейин жануби-ғарбий Кванжу шаҳрида ҳарбийлар юзлаб ва эҳтимол минглаб намойишчиларни ўлдирди. Ушбу фожиа замонавий Жанубий Корея тарихининг ҳал қилувчи дақиқаларидан бирига айланди. Аммо 2024 йилда жанубий кореяликларнинг аксарияти бу воқеаларни узоқ ўтмиш деб ҳисоблашган - ўша тунгача.

Бироқ, агар президент Юн ўтган асрдаги стсенарийни такрорлашни кутган бўлса, у ҳафсаласи пир бўларди. Унинг давлат тўнтаришига уриниши ҳайратланарли даражада барбод бўлди. Ҳокимиятни эгаллашнинг классик схемаси телевидениени назорат қилиш, интернетни блокировка қилиш, мухолифат етакчиларини ҳибсга олиш ва бутун шаҳар бўйлаб назорат пунктларини ўрнатишни ўз ичига олади. Буларнинг ҳеч бири содир бўлмади.

Парламент биноси ташқарисидаги телекамералар бемалол суратга олинди, мухолифат етакчилари ижтимоий тармоқларда бемалол трансляция қилишди, мухолифатнинг асосий арбобларини ҳибсга олиш учун юборилган отрядлар жуда секин ҳаракат қилди. Аскарлар қуролсиз намойишчиларга уларни орқага итариб юборишга имкон бериб, куч ишлатишни истамади.

60 ёшли мухолифат етакчиси Ли Чже Мён интернетда жонли эфирда аскарлардан қочиб парламент деворига ўтиргач, воқеалар деярли кулгили тус олди. Демократик партия вакили Ан Гви-рёнг бинога киришдан олдин яланг қўллари билан қуролланган аскар билан жанг қилган.

Ичкарига кириб, депутатлар ва уларнинг ёрдамчилари кириш эшигини тўсиб қўйишди. Кечаси 00:49 да фавқулодда йиғилиш бошланди. Бу лаҳзанинг драматик хусусиятига қарамай, десантчилар аллақачон деразани синдириб, залга киришга ҳаракат қилишган ва уларни ўт ўчириш мосламалари билан ҳайдаб чиқаришган – парламент спикери Ву Вон Шик барча тартиб-қоидаларга риоя қилинишини талаб қилган. «Биз қатъий қонунга мувофиқ ҳаракат қилишимиз керак, токи бизнинг қароримизнинг қонунийлигига шубҳа йўқ», деди у.

Соат 01:01да тарихий овоз бериш бўлиб ўтди: 300 нафар депутатдан 190 нафари, жумладан, президент партиясининг 18 нафар аъзоси ҳарбий ҳолатни бекор қилиш учун бир овоздан овоз берди. Бир неча дақиқа тараддуддан сўнг вертолётлар ва бронетранспортёрлар, орқасидан эса аскарлар чекинишни бошлади.

Бироқ депутатлар мажлис залини тарк этишга шошилмади. Улар президент ҳарбий ҳолатни қайта жорий қилиши мумкинлигидан қўрқишди. Аммо эрталаб соат 4:27 да мағлубиятга учраган ва хўрланган Юн Сок Ёль фавқулодда ҳолат тугаганини эълон қилди.

Кейинчалик маълум бўлишича, давлат тўнтариши президентнинг тайёргарлик сирлари ва асосий шахсларни қўллаб-қувватлаш зарурати ўртасида мувозанат топа олмагани учун муваффақиятсизликка учраган. Хабарларга кўра, ҳарбий ҳолат ғояси Мудофаа вазири Ким Ён Хёндан чиққан, бироқ у ҳарбийларнинг кичик бир қисминигина ўзига жалб қила олган. Армия ва полициянинг катта қисми казармада қолди. Юнни ҳаттоки консерваторлар ҳам қўллаб-қувватламади — ўзининг «Халқ кучи» партияси раҳбари Хан Донг Хун ва Сеул мери О Се Хун давлат тўнтаришига уринишни тезда қоралади.

Энди президентга импичмент эълон қилиниши кутилмоқда. Унинг четлатилиши учун парламентнинг учдан икки қисми – 300 депутатдан 200 нафари қўллаб-қувватлаши керак. Мухолифат 192 ўринга эга ва ҳукмрон партиянинг 18 депутати аллақачон ҳарбий ҳолатга қарши чиққанини ҳисобга олсак, импичмент муваффақиятли бўлиш эҳтимоли юқори.

Бироқ, Юн ўз ихтиёри билан истеъфога чиқишни афзал кўриши мумкин, гарчи бу уни жиноий жавобгарликка тортишдан қутқармаса ҳам. Жанубий Корея собиқ президентлар устидан суд жараёнларининг бой тарихига эга, охирги уч президентдан иккитаси Ли Мён Бак ва Пак Кин Хе қамоққа ташланган.

Ҳикоя Жанубий Корея демократиясининг кучлилигини эслатди. Қирқ йилдан ортиқ вақт ичида биринчи ҳарбий ҳолат бор-йўғи олти соат давом этди ва парламент овози билан бекор қилинди - бирорта ҳам ўқ узилмаган ва қурбонларсиз. Биргина тасодифий ўқ тарих ривожини ўзгартириши мумкин эди, аммо норозилик билдирган фуқаролар ва парламентарийларнинг ҳужум таҳдиди остида тинчгина овоз беришларида мужассамланган демократик нормаларнинг оғирлиги аскарларни қурол ишлатишдан сақлаб қолди.

Жанубий Корея консерваторлари учун бу яна бир шармандалик эди. Улар 2017 йилда ўзларининг аввалги президентлари Пакнинг импичментидан мўъжизавий тарзда қутулишди ва 2022 йилда президентлик лавозимига қайта эга бўлишди ва сайловчиларнинг уй-жой нархининг юқорилигидан норозилиги туфайли ғалаба қозонишди. Энди улар яна ўз президентларининг импичменти учун овоз беришлари керак бўлади ва биринчи қийинчиликларда авторитар усулларга мурожаат қилишга тайёр бўлган ҳарбий диктатура меросхўрлари сифатидаги обрўси фақат мустаҳкамланади.