Turmush qurishda yigitlar o‘qimagan kelinni, qizlar esa savodsiz kuyovni afzal ko‘rmoqdami?
Yaqinda bir dugonam bilan suhbatlashib qoldim. Suhbat qizib, gap ilmli qiz-yigitlarning ilmsiz bo‘lganlar bilan turmush qurishi mavzusiga ko‘chdi. Shunda u: «Ixlosli, Qur’onni, ilmni qadrlaydigan inson, takabbur, ilmli bo‘la turib, hech kimni pisand etmaydigan olimlardan afzal, ularga turmushga chiqish yaxshiroq emasmikin», deb qoldi. Ochig‘i, bu gapdan g‘ashlandim, biroz jahlim chiqdi.
Ko‘p gapirib o‘tirmadim, faqat «Alloh «Qolalloh», «Qola Rasululloh» so‘zini ayttirib qo‘yganining o‘ziyoq fazilat kimda ekanini bildirib turibdi-ku?» dedim.
Shu bahona bo‘ldi-yu, eski xotiralar eshigi ochilib ketdi.
Talabalik yillarimizda yigitlar ichida ilmlidan ko‘ra o‘qimagan qizga uylanish yaxshiroq, degan fikr borligi haqida ko‘p eshitardim. Ammo, qizlarning ham qori, olimlardan ko‘ra, o‘zlari aytmoqchi, ixlosli avom turmush o‘rtoqni afzal ko‘rish holatiga hech duch kelmagan ekanman.
Tavba, qayerdan chiqqan o‘zi bu bemaza bahs, kimlar chiqargan? Yigitlari o‘qimagan ayolni istaydi, qizlari savodsiz kuyovni maqtaydi! Axir bu masala qilib, gapirib yurishga ham arzimaydigan gap-ku! Salgina hushyor bo‘lib kuzatilsa, mana shu gaplarni aytadiganlar aslida ilmsiz qiz va yigit bilan turmush qurib, olim va olimalar armon bo‘lib qolgan kishilar ekanini ko‘rish mumkin.
Kuyovlar nima desalar, shu to‘g‘ri ekan-da, deb og‘ziga termilib o‘tiraveradigan, mustaqil fikri, qarashlari bo‘lmaydigan, butunlay o‘ziga tobe bo‘lib qolgan ayolni istashadi. O‘zlari kabi ilm tahsil qilgan qizlar saviyasi ham deyarli o‘zi bilan teng bo‘lgani, haq-nohaqqa aqli yetgani uchun ulardan qochishadi. Qizlarda ham xuddi shu ahvol!
O‘rni kelganda, anchadan beri o‘ylab yurgan gaplarimni aytib olsam…
Ko‘p hollarda oliy ma’lumotli, biror sohada mutaxassis bo‘lgan qizlar turmushga chiqqach, uy ishlariga qiynalib, oqsashi bor gap. Ana shu vaziyatda oila a’zolarining uni qo‘llab, yordam qilish o‘rniga, o‘qiguncha ro‘zg‘or tutishni o‘rgansang bo‘lmaydimi, qabilida gapirishi hammaga ma’lum. Ammo, uning aynan o‘qimishli qiz ekani uchun ham boshqalardan afzal bilib, kelin qilishgani xayollaridan chiqib ketgan bo‘ladi.
Shuningdek, er-xotin orasida gap qochsa, er janoblari darrov, ilmli, ziyoli ayol ham shunaqa bo‘ladimi, deb qiz qolib, uning ilmiga malomat toshi otadilar. Uy ishlariga no‘noqlik qilsa, osh-noni o‘xshamasa ham, kelinning o‘qimishli ekani nishonga olinib, zarba shu tomondan beriladi. Bu borib turgan maydakashlikning o‘zi aslida.
Kim nima desa desin, ilmi bor inson, fe’li-xo‘yi qanday bo‘lishidan qat’iy nazar, avomdan ming marta afzal. Ayolning ilmliligi, keng dunyoqarashi qaysidir bir asosiy burilish nuqtasida o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Yoki aksincha. Ayolning ham, erkakning ham barcha ishlarni a’lo darajada bajarishi, albatta yaxshi. Ammo, hamma ham barobar emas. Epchil qizlar ro‘zg‘or sirlarini o‘rganib yurgan bir paytda, ilm yo‘lini tutgan qizlar bor iqtidori, vaqti, quvvatini sarflab ilm tahsil qilgan, unga yoshligini bag‘ishlagan. Millatga, dinga manfaati tegadigan kadr bo‘lish ishtiyoqida yurib, pazandalikni o‘rganishga vaqt topa olmagan.
O‘qigan ayol-ku, bir kosa taom tayyorlab, uy-joyini saranjom-sarishta tutishni har qachon uddalaydi, bu ayollik fitratida bor iqtidor. Ammo, u egallagan sohani, qiroat qilgan oyatlarini, sharhlay oladigan hadislarini ilmsiz, ammo abjir kelinlar tishi o‘tib o‘qiy olishi ham dargumon.
Ilmli ayollardan hamma ishni a’lo darajada bajarish talab qilingani holda, ishchan kelinlardan tahorat va namozning vojiblarini so‘rab qo‘yish hech kimning esiga kelmagani qiziq. Ular qanday avlodni tarbiya qilishining ahamiyati yo‘qmi? O‘ylab ko‘ring-chi, sizga e’tiqodi butun, ma’naviyati yuksak farzandlarni tarbiyalaydigan onalar kerak emasmi?
Yosh, o‘yinqaroq chog‘larini Qur’on yodlash, ilm egallash uchun sarflab, yer chopish, ekin ekish yoki boshqa xo‘jalik ishlarini do‘ndira olmagani uchun qori, olim kuyovlarni malomat qilish qaysi mantiqqa to‘g‘ri keladi?
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni eslang, bir kuni xurmo daraxtlarini butab, changlatayotgan kishilar oldidan o‘tib qoldilar. Ularning daraxtlarni kesganini ko‘rib, shunday qilish shartmi, qabilida gap aytadilar. Sahobalar, U zot nimanidir bilib, shunga ishora qildilar, deb o‘ylab, qilayotgan ishlarini to‘xtatishdi. Natijada, o‘sha yilgi xurmo hosili ancha pasayib ketgan. Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam
«Sizlar dunyoni (mendan ko‘ra) yaxshi bilasiz», degan edilar.
Mulohaza qilib ko‘ring, islomning birinchi olimasi Oisha onamiz, birinchi hofizai Qur’oni Hafsa onamiz, hadis roviyasi Ummu Salama onalarimiz qanday sifat bilan mashhur bo‘lganlar? Oisha onamiz xamir qorar, e’tiborsizlik qilib uxlab qolsalar, xamirni uy jonivorlari yeb ketar edi. Xo‘sh, o‘shanda ham, hozir ham bu ish uchun onamizni kim malomat qilayapti? Kim u kishining ilm sifatlariga ko‘z yumib, arzimagan xatoni bayroq qilib ko‘taryapti? Hech kim.
Har ikki holatda ulug‘larimizning dunyo ishlarini bilmaganlikda ayblash u yoqda tursin, hatto birovning esiga ham kelmagan. Chunki musulmonlar bu kabi arzimas mavzularni muhokama qilishdan ancha baland bo‘lganlar, ilm, hikmat va fazilatlariga tosh otilmagan.
Gapim so‘ngida aytarim – xizmatni do‘ndiradigan, pazanda kelin istaganlar, ilm o‘qigan, eliga-diniga foyda keltirish, kelajak rivoji uchun hissa qo‘shish orzusida yurgan qizlar eshigini taqillatmang.
Puldor, ishbilarmon, ishchan kuyov istaganlar, qori, olim yigitlarga qiz bermang, birov sizdan xafa bo‘lmaydi.
Ilmi, fazilatiga oshno bo‘lib nikohiga olgan kuyovlar, ularning haqqini biling. Diniga manfaat keltirishi mumkin bo‘lgan iqtidorini bo‘g‘mang, ruhini sindirib qo‘ymang. Qo‘lingizdan kelsa, bu ishida yordam berib, ajrdan hissa oling.
Sizlar, ey kelinlar! Allohning ahli, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning vorisi bo‘lgan erdan, u qachonki shariatga amal qilmasagina o‘pkalang, boshqa kamchiliklariga qalbidagi Qur’on va ilmi hurmati, ko‘z yuming.
U har qanday holda ham hammadan afzal, shuni unutmang. Axir, «Biladiganlar bilan bilmaydiganlar teng bo‘lurmi?!» (Zumar surasi, 9-oyat).
Manba: islaminstitut.uz
Zebunniso Najmiddinova
