OTALIKNI TAN OLMAGANDA QANDAY YO‘L TUTISh KERAK?
— Turmush o‘rtog‘im birinchi oilasi bilan yarashib olgach, bizdan xabar olmay qo‘ydi. Moddiy tomondan qiynalib qolganim uchun alimentga berishga majbur bo‘ldim. Biroq u aliment to‘lamaslik uchun “Bola meniki emas”, deb yozib berdi. Advokati “To‘yingiz bo‘lmagan, “metrika”dagi yozuv hech nimani hal qilmaydi”, deyapti. “Ota-onasi xohlasa DNK qildirsin”, desam, erim rozi bo‘lmayapti. Endi o‘g‘limni otasi ekanini qanday isbotlayman?
Ismi sir tutildi
DALOLATNOMADA OTASI SIFATIDA TURMUSh O‘RTOG‘INGIZ KO‘RSATILGAN BO‘LSA...
— Oila kodeksi 61-moddasining 1-qismiga ko‘ra, bolaning onasi bilan nikohda bo‘lmagan shaxsning otaligi o‘zini bolaning otasi deb tan olgan shaxs va onaning fuqarolik holati dalolatnomalarini qayd qilish organiga birgalikda topshirgan arizasiga binoan belgilanadi.
Vazirlar Mahkamasining 2016 yil 14 noyabrdagi “Fuqarolik holati dalolatnomalarini qayd etish qoidalarini tasdiqlash to‘g‘risida”gi 387-son qaroriga 1-ilova “Fuqarolik holati dalolatnomalarini qayd etish Qoidalari”ning 2-bob 13-bandiga ko‘ra, fuqarolik holatini qayd etish fuqarolarning huquq va burchlari paydo bo‘lishiga sabab bo‘lib xizmat qiluvchi hujjat (gerbli guvohnoma) berish uchun asos bo‘ladi. Fuqarolik holati dalolatnomalarini qayd etishning ahamiyati shundaki, unga asosan FHDYo organi tomonidan berilgan guvohnoma va unda ko‘rsatilgan faktning to‘g‘riligini tasdiqlovchi shaksiz dalil hisoblanadi.
Tug‘ilganlik haqidagi guvohnoma bolaning tug‘ilganligini, uning ota-onasi kim ekanligini tasdiqlovchi yagona hujjatdir.
Ushbu qonun talablariga ko‘ra, bolaning otadan tug‘ilganligini tasdiqlovchi huquqiy hujjat uning tug‘ilganligi haqidagi dalolatnoma yozuvi bo‘lib, agarda farzandingizning tug‘ilganligi haqidagi dalolatnoma yozuvida otasi sifatida turmush o‘rtog‘ingiz ko‘rsatilgan bo‘lsa, shu holatning o‘zi ularni ota-bola maqomida qabul qilish uchun yetarli hisoblanadi.
Bolani otadan tug‘ilgan deb hisoblash uchun “to‘y bo‘lmaganligi” holatlari mutlaqo huquqiy ahamiyatga ega emas. Qolaversa, bolaning tug‘ilganligi haqidagi dalolatnoma yozuvida otasi sifatida aniq bir shaxs ko‘rsatilgan bo‘lsa, o‘rtada qonuniy nikohning mavjud emasligi bolaning huquqlariga hech qanday ta’sir qilmaydi.
Zero, Oila kodeksining 64-moddasiga ko‘ra, ushbu Kodeksning 61 va 62-moddalarida nazarda tutilgan tartibda otalik belgilanganda bolalar ota-onasi va ularning qarindoshlariga nisbatan o‘zaro nikohda bo‘lgan shaxslardan tug‘ilgan bolalar bilan teng huquq va majburiyatlarga ega bo‘ladilar.
Agarda bolaning otasi farzandini tan olmayotgan bo‘lsa, bolaning shu otadan tug‘ilganligini Siz emas, aksincha, ota bu holatni sud tartibida nizolashish yo‘li bilan amalga isbotlashi lozim.
Oila kodeksining 63-moddasiga ko‘ra, tug‘ilishni yozish daftaridagi tug‘ilishga oid yozuv bolaning unda ko‘rsatilgan ota-onadan tug‘ilganligini tasdiqlovchi dalil hisoblanadi.
BIOLOGIK OTASI EKANLIGIGA SHUBHASI BO‘LSA...
— Bolaning otasi yoki onasi deb yozilgan shaxs unga bunday yozuv ma’lum bo‘lgan yoki ma’lum bo‘lishi lozim bo‘lgan vaqtdan e’tiboran bir yil mobaynida ana shu yozuv to‘g‘risida sud tartibida e’tiroz bildirishga haqlidir.
Mazkur qonun talablariga ko‘ra, agarda bolangizning otasi o‘zining bolaning biologik otasi ekanligiga shubhasi bo‘lsa, faqat sud tartibida otalikka e’tiroz keltirish haqida da’vo arizasi bilan murojaat qilib, nizolashishga haqli. Boshqa har qanday vajlar, xususan, to‘y bo‘lmaganligi, bolani tan olmasligi kabi vajlar huquqiy jihatdan ahamiyatsiz bo‘lib, bolaning nasl-nasabiga oid holatlarni belgilash va aliment undirish masalasini hal qilishda inobatga olimaydi.
Bolaning otasi agarda uning ta’minotida ixtiyoriy ravishda ishtirok etmayotgan, o‘z otalik majburiyatlarini bajarishdan bosh tortib kelayotgan bo‘lsa, sudga voyaga yetmagan bolaning ta’minoti uchun aliment undirish haqida ariza bilan murojaat qilishingiz lozim.
Oila kodeksining 96-moddasiga ko‘ra, ota-ona voyaga yetmagan bolalariga ta’minot berishi shart.
Voyaga yetmagan bolalariga ta’minot berish majburiyatini ixtiyoriy ravishda bajarmagan ota (ona)dan sudning hal qiluv qaroriga yoki sud buyrug‘iga asosan aliment undiriladi.
Voyaga yetmagan bolalarga aliment to‘lash haqida ota-ona o‘rtasida kelishuv bo‘lmaganda yoki aliment ixtiyoriy ravishda to‘lanmaganda va ota-onadan birortasi ham aliment undirish to‘g‘risida sudga da’vo yoxud ariza bilan murojaat qilmagan hollarda, vasiylik va homiylik organlari, shuningdek o‘n to‘rt yoshga to‘lgan bola voyaga yetmagan bolaning ta’minoti uchun ota yoki onadan qonunda belgilangan miqdorda aliment undirish to‘g‘risida da’vo qo‘zg‘atishga haqlidir.
Qayd etish lozimki, Oila kodeksi 136-moddasining 3-qismiga ko‘ra, aliment sudga murojaat etilgan paytdan boshlab undiriladi. Shunga ko‘ra, aliment undirish haqida sudga bunday zarurat yuzaga kelgan vaqtda murojaat qilinmasligi o‘tgan davr uchun aliment to‘lovlari undirilmasdan qolishiga olib kelishi mumkinligi tushuntiriladi.
Bahodir SAIDMURATOV,
Toshkent shahar sudining fuqarolik ishlari bo‘yicha sudyasi
