Fakt tekshiruvi: Tramp va uning tarafdorlarining Grenlandiya haqidagi yolg‘on da’volari fosh bo‘lib qoldi

Donald Trampning Grenlandiyani o‘z nazoratiga olish rejalari ustunlik qilgan saylovlardan so‘ng, Daniyaga qarashli hudud hamon bu mojaro haqidagi yolg‘on ma’lumotlarga qarshi kurashmoqda. DW so‘nggi noto‘g‘ri bayonotlarning ba’zilarini tekshirib chiqdi.

Grenlandiyadagi muxolifatdagi Demokratlar partiyasi seshanba kuni bo‘lib o‘tgan umumiy saylovlarda kutilmaganda g‘alaba qozondi. Ovoz berishda AQSh prezidenti Donald Trampning Daniyaning yarim mustaqil hududini qo‘lga kiritish maqsadi asosiy mavzu bo‘ldi.

Grenlandiyaning ehtimoliy yangi bosh vaziri Yens-Frederik Nilsen Trampning hududni o‘ziga qo‘shib olish haqidagi takroriy da’volariga qarshi chiqdi. "Biz amerikalik bo‘lishni xohlamaymiz. Yo‘q, biz daniyalik ham bo‘lishni istamaymiz. Biz grenlandiyalik bo‘lishni va kelajakda o‘z mustaqilligimizga erishishni xohlaymiz," dedi Nilsen.

Biroq, Tramp va uning tarafdorlari AQSh va Grenlandiya o‘rtasidagi hozirgi siyosiy vaziyat haqida yolg‘on ma’lumotlarni tarqatishda davom etmoqda. DW Fact Check yaqinda tarqalgan ikkita da’voni tekshirib ko‘rdi.

AQShning Grenlandiyada nechta harbiy bazasi bor?

Da’vo: "Bizning Grenlandiyada allaqachon bir nechta bazalarimiz bor," dedi Tramp payshanba kuni Oq uyda NATO bosh kotibi Mark Rutte bilan muzokaralar paytida. U, shuningdek, AQShga milliy xavfsizlik uchun Grenlandiya kerakligini ta’kidladi.

DW fakt tekshiruvi: Bu yolg‘on

Amerika Qo‘shma Shtatlari Grenlandiyada faqat bitta faoliyat yuritayotgan harbiy bazaga ega: Grenlandiyaning shimoli-g‘arbiy qirg‘og‘ida joylashgan Pituffik kosmik bazasi (ilgari Thule havo bazasi deb nomlangan). Bu baza 1951 yilda ochilgan va 2020 yildan beri AQSh Kosmik kuchlari boshqaruvi ostida faoliyat yuritmoqda. U hozirgi kunda Daniya Qirolligi va AQSh o‘rtasidagi o‘zaro mudofaaga oid kelishuvlar asosida mavjud.

Tashqi aloqalar bo‘yicha mustaqil tahlil markazi Kengashining ma’lumotlariga ko‘ra, "Pituffikda ikki yuzga yaqin faol xizmatdagi harbiy xodimlar, shuningdek, raketaga qarshi mudofaa va kosmik kuzatuv uskunalari joylashgan. Bu yerda, xususan, Rossiyadan uchirilgan qit’alararo ballistik raketalarni erta aniqlash va ogohlantirish imkonini beruvchi radar tizimi mavjud."

Tramp Grenlandiyani olishni istayotganini bir necha bor ta’kidlagan, chunki bu Amerika Qo‘shma Shtatlari uchun strategik ahamiyatga ega. Mazkur hudud Yevropa va Shimoliy Amerika oralig‘ida joylashgan bo‘lib, Arktika va Shimoliy Atlantika okeanlariga yaqinligi tufayli qimmatlidir.

Xavfsizlik masalalaridan tashqari, iqtisodiy omillar ham AQShning Grenlandiyaga bo‘lgan qiziqishini kuchaytirishi mumkin. Orolda, ayniqsa uning janubiy qismlarida neft, gaz, oltin, uran va rux kabi qimmatbaho konlar mavjudligi taxmin qilinmoqda. Iqlim o‘zgarishi Grenlandiyaning ekologik manzarasini o‘zgartirar ekan, bu resurslarni qazib olish osonlashishi va orolning geosiyosiy ahamiyatini yanada oshirishi mumkin.

Grenlandiya saylovlarida AQSh tarafdori bo‘lgan partiya g‘alaba qozondimi?

Da’vo: "AQSh va Tramp tarafdori bo‘lgan siyosiy partiya kecha kechqurun Grenlandiya saylovlarida g‘alaba qozondi. Grenlandiya xalqi Yevropa mustamlakachiligi hukmronligini tugatib, Amerika bilan kelajak qurmoqchi," deya X'da 277 mingdan ortiq marta ko‘rilgan xabar tarqaldi.

DW fakt tekshiruvi: Bu yolg‘on

Bu da’vo haqiqatga to‘g‘ri kelmaydi. Seshanba kuni bo‘lib o‘tgan parlament saylovlarida g‘alaba qozongan Grenlandiyaning muxolifatdagi Demokraatit partiyasi Daniyadan mustaqillikka sekin yondashuvni qo‘llab-quvvatlaydi, ammo AQSh nazoratini yoqlamaydi. U 29,9% ovoz oldi va hududning siyosiy va iqtisodiy jihatdan ko‘proq rivojlangandan so‘ng Grenlandiya mustaqilligiga erishishni maqsad qilgan.

Partiyalarning hech biri parlamentdagi 31 o‘rinning ko‘pchiligini qo‘lga kiritmagani sababli, yaqin kunlarda koalisiya tuzish bo‘yicha muzokaralar o‘tkaziladi. Grenlandiyadagi saylovlarning rasmiy natijalari saylov organlari tomonidan tasdiqlanishi uchun bir necha hafta vaqt kerak bo‘ladi.

So‘nggi ijtimoiy so‘rovlar natijalariga ko‘ra, Grenlandiya aholisining atigi 6 foizi o‘z orolining AQSh tarkibiga kirishini xohlaydi; 85 foizi esa bu fikrga qarshi chiqmoqda.