Озарбайжон: БРИКС - бу қувонч, Ғарб - умидсизлик
БРИКС 10 аъзога қадар кенгайиши мумкин. Боку аъзолик учун расман ариза берди. Сўнгги йилларда иттифоқнинг машҳурлиги сезиларли даражада ўсиб бормоқда. Экспертнинг ишончи комил: кўпчилик Ғарб босимидан чарчаган ва иқтисодий ривожланиш учун янги имкониятлар изламоқда.
Озарбайжон ҳукумати илк бор июль ойи бошида Шанхай ҳамкорлик ташкилотининг Остонадаги саммити чоғида БРИКСга қўшилиш истагини билдирган эди. Боку ўз ниятини Россия президенти Владимир Путиннинг мамлакатга расмий ташрифи арафасида тасдиқлади.
«БРИКСга қўшилиш истагида бўлганлар орасида узоқ навбат бор. Озарбайжон ҳақиқатдан ҳам шундай истагини билдирган. Биз бу ҳақда россиялик ҳамкасбларимиз билан гаплашдик, лекин бу ҳам жараён ва масала давом этмоқда», деди 18 август куни Озарбайжоннинг Москвадаги элчиси Полад Бюлбюл ўғли.
Дастлаб БРИKС таркибига Россия, Бразилия, Ҳиндистон, Хитой ва Жанубий Африка кирган. Бироқ сўнгги йилларда давлатлараро платформага қўшилиш истагини билдирган давлатлар сони ортиб бормоқда. Биргина жорий йилнинг ўзида ташкилотга расман 5 давлат аъзо бўлди: Миср, Эрон, Саудия Арабистони, БАА ва Эфиопия. Малайзия ҳам июль ойи охирида ариза топширган.
Иштирокчилар сонининг кескин ўсиши БРИKС мамлакатлари мамлакатларни уюшмага қабул қилиш масаласида «танаффус қилишга қарор қилишига» олиб келди, деди Россия ташқи ишлар вазири Сергей Лавров. Унинг сўзларига кўра, бу иттифоқнинг «янги келганларни ҳазм қилиш» ва аъзоларини икки баробарга ошириш кераклиги билан боғлиқ.
Бироқ, Бокуга нисбатан «пауза» керак бўлмаслиги мумкин, чунки давлат аллақачон уюшманинг кўплаб мамлакатлари билан муваффақиятли ҳамкорлик қилмоқда. Озарбайжон сиёсатшуноси Илгар Велизаде ТRТ билан суҳбатда БРИКСнинг барча аъзолари Озарбайжоннинг иттифоққа қўшилишидан фойда кўради:
— Сўнгги йилларда Ғарб давлатлари алоҳида давлатларга босим ўтказиш усули сифатида санкцияларга кўпроқ мурожаат қилмоқда. Бундай сиёсий сабабларга кўра чекловлар айрим ҳудудларда иқтисодий фаолликнинг пасайишига олиб келади.
Афсуски, сўнгги йилларда турли сиёсий доиралар Озарбайжонга худди шундай босим ўтказишга уринаётганини кузатдик. Гап Бокуга қарши санкциялар қўллаш таҳдиди ҳақида бормоқда.
Бундай шароитда кўплаб давлатлар Ғарб давлатларига қарамлик қимматга тушишини тушунишади. Иқтисодий муносабатларнинг муқобил тизимини барпо этиш учун ҳамкорлик қилиш зарурлиги ҳақидаги фикрлар эса тобора кўпроқ эшитилмоқда.
БРИКС аъзолигини кенгайтиришга интилади. Бугунги кунда уюшма жаҳон иқтисодиётининг катта қисмини ташкил этади. Боку нафақат четдан кузатувчи бўлиш, балки бу улкан тизимни ривожлантиришда бевосита иштирок этиш истагида.
— БРИКС давлатлари Озарбайжон иштирокидан қандай фойда олишлари мумкин?
— Россия президенти яқинда Бокуга ташриф буюрди ва Россия томони Озарбайжон таклифидан мамнун бўлди. Бу ҳолда амалий қизиқиш мавжуд. Иқтисодий муносабатларнинг ушбу муқобил тизимида мамлакат янада фаол иштирок этиши керак. Озарбайжон билан ҳамкорлик янада яқинлашиши мумкин.
Эрон ҳукумати ҳам Озарбайжонни БРИКСда кўришни хоҳлайди. Чунки шу тарзда платформа ягона географик маконга бирлашади: Россия, Озарбайжон, Эрон.
Хитойдан ҳам қизиқиш бор. Ўтган ой Боку ва Пекин ўртасида стратегик шериклик шартномаси имзоланиб, мамлакатлар ўртасидаги муносабатлар янада юқори даражага кўтарилди.
Бошқа штатларга келсак, бу эрда ҳар кимнинг ўз фикри бор. Аммо Бокунинг аннекция қилиниши тарафдорлари сони потенциал мухолифлар сонидан кўплиги аниқ. Эҳтимол, Ҳиндистон бу масала бўйича алоҳида фикр билдириши мумкин. Аммо аксарият иштирокчилар Озарбайжонни бу тузилмада кўришга қарши эмас.
