Tolibon terrorchilar ro‘yxatidan chiqmoqda, Markaziy Osiyo davlatlari Afg‘oniston bilan aloqa o‘rnatadimi?

Qozog‘iston Afg‘oniston bilan boshqa Markaziy Osiyo davlatlariga qaraganda yaqinroq aloqada. Ekspertlarning fikricha, tomonlar Kobul bilan savdo aloqalarini kengaytirishdan manfaatdor va faol hamkorlikni har tomonlama qo‘llab-quvvatlaydi.

Yuqori geosiyosiy va ichki xavf-xatarlarga qaramay, Afg‘oniston Qozog‘istonning asosiy savdo hamkorlaridan biri hisoblanadi.

Mamlakat Qozog‘iston kompaniyalarining mamlakatda amalga oshirilayotgan iqtisodiy loyihalarda, jumladan, transport, tog‘-kon sanoati, telekommunikasiya va qishloq xo‘jaligi, avtomobil yetkazib berishda ishtirok etishini ham ko‘rib chiqmoqda.

O‘zbekiston ham Tolibonni ekstremistlar ro‘yxatidan chiqarish haqida o‘ylamoqda.

Shu bilan birga, Toshkent va Kobul o‘rtasidagi hamkorlik 2023 yil iyul oyida boshlangan. Shu tariqa, O‘zbekiston, Pokiston va Afg‘oniston O‘zbekiston temir yo‘llari tarmog‘ini Pokiston temir yo‘llari tarmog‘i bilan bog‘laydigan Transafg‘on temir yo‘li qurilishi bo‘yicha qo‘shma protokolni imzoladi.

Qozog‘iston ham Transafg‘on yo‘lini qurish tashabbusidan manfaatdor.

Ostona qurilish materiallari yetkazib berish bilan yo‘l qurilishida ishtirok etish imkoniyatini ko‘rib chiqmoqda. Ushbu loyihalarning amalga oshirilishi mintaqa mamlakatlari o‘rtasida yuklarni yetkazib berish muddatini qariyb 10 barobarga qisqartirish va yuk tashish tannarxini kamaytirish imkonini beradi.

Qirg‘iziston joriy yilda afg‘on hamkasblari bilan hamkorlik siyosatini faolroq ilgari surmoqda, savdo, sarmoya, transport, qishloq xo‘jaligi, sanoat va energetika masalalarini muhokama qilish uchun Kobulga delegasiyalar yubormoqda.

Shu bilan birga, afg‘on ishbilarmon doiralari Afg‘oniston ichki bozorlarida zarur bo‘lgan elektr lampalar, farmasevtika mahsulotlari, shakar, dukkakli mahsulotlar, gazlama va kiyim-kechak mahsulotlarini Qirg‘izistondan olib kirishga qiziqish bildirmoqda.

Afg‘onistonda temir rudasining katta zaxiralari mavjud bo‘lib, ularning umumiy hajmi 2,2 milliard tonnadan oshadi. 2010 yilda Afg‘oniston «Lityum Saudiya Arabistoni» deb nomlangan va siz bilganingizdek, bu metall elektron qurilmalar va elektr transport vositalari uchun batareyalar ishlab chiqarishda keng qo‘llaniladi.

Afg‘on lityumining katta zahiralari Parun rudalari klasterida joylashgan - taxminan 3 million tonna oksid. Bundan tashqari, seriy, kamroq miqdorda lantan, praseodim, neodim, tantal, niobiy, seziy va berilliy zaxiralari mavjud. Umuman olganda, afg‘on resurslarining umumiy qiymati 1 trillion dollardan ortiq baholanmoqda.

Markaziy Osiyoda Afg‘oniston azaldan terrorizm, narkotrafik va cheksiz urushlar bilan bog‘liq. Biroq, Tolibon hokimiyatga kelganidan keyin munosabatlar o‘zgara boshladi.

Afg‘oniston davlatning qo‘shnilari bilan savdo-iqtisodiy integrasiyaga qo‘shilishi va xalqaro hamjamiyatning umumiy e’tirofiga sazovor bo‘lishi uchun hali ko‘p ish qilishi kerak. Ammo buning boshlanishi allaqachon qilingan.