Qiyomatga qadar davom etadigan ibrat

Qadimda Pompey degan shahar bo‘lgan. Bu hozirgi Italiyaning Neapol shahri yaqinida joylashgan. Bu shahar aholisi fahshga o‘ta berilgan, hatto ularning fahsh bilan shug‘ullanishi hozirgi g‘arb davlatlarida bo‘ladigan fahshlardan-da o‘tib ketgan edi. Bu shaharda zino, fahsh ishlar odamlar ko‘z o‘ngida, ko‘chalarda, do‘konlarda, uylarda, farzandlar oldida sodir etilardi.

Keling, Alloh taolo o‘sha shahar aholisini qanday halok qilgani va Qur’oni Karimda o‘n to‘rt asr oldin bunga qanday ishora etilgani borasida so‘z yuritsak.

Alloh taolo ushbu shahar aholisini milodiy 79 yilda halok qilgan. O‘shanda shahar yaqinidagi Vezuviy vulqoni otilib, undan chiqqan lava (yonib turgan toshlar) shahar aholisi ustiga yog‘ilgan. Vulqon lavasi va kullari aholi ustiga shu qadar ko‘p yog‘ilganki, buning oqibatida ularning hammasi turgan joyida qotib qolgan. Ko‘rinishidan xuddi tirikka o‘xshaydi. Ammo ularda ruh yo‘q. Qotib qolgan jasadlar ustida lava toshlari izlarini, ularning yuzida esa azob, og‘riq alomatlari yaqqol sezilib turganini ko‘rish mumkin.

O‘sha voqeaning guvohi bo‘lgan siyosatchi va yozuvchi kichik Pliniy o‘z esdaliklarida shunday yozib qoldirgan: “Ulkan qora bulut tezlik bilan yaqinlashib kela boshladi. Ichida esa juda katta hajmda chaqmoq chaqishiga o‘xshagan olov ko‘rinib turardi”.

Ha, mazkur hodisadan ancha yillar o‘tgach, o‘lik shaharlarni qazish jarayonida o‘sha shaharlardagi hamma narsa asl holatida saqlanib qolganligi ma’lum bo‘ldi. Ko‘p metrli qalin kul ostidan ko‘chalar, to‘liq jihozlangan uylar, odamlar va hayvonlar qoldiqlari topildi. Pompey aholisining ko‘p qismi hodisada halok bo‘ldi.

Avvaliga yer silkinishlari kuzatilib, keyin qattiq portlash yuz beradi. Undan keyin Vezuviy ustida ulkan qora tutun paydo bo‘ladi. Kraterdan katta bosimdagi qaynoq gaz ajralib chiqa boshlaydi. Vulqondan chiqayotgan issiqlik energiyasining miqdori Xirosimaga tashlangan atom bombasi chiqargan issiqlik energiyasidan bir necha barobar ko‘p edi. Vulqon otilishi natijasida shahar tarafga mayda qattiq jinslar, vulqon kullari va g‘ovakli toshlardan iborat tutun juda katta tezlik – soatiga 500 km tezlikda kela boshlaydi. Tutunning balandligi 30 metrdan yuqori bo‘lgan. Osmonni qoplab olgan ulkan massali tutun shahar ustiga tusha boshlaydi.

Ma’lumki, kichik bir tosh katta balandlikdan tushsa, odamning halokatiga sabab bo‘lishi mumkin. Pompey aholisi ko‘chalarni tark etib, uylariga yashirinishadi. Ular uyning tomi ishonchli, bizni saqlab qoladi deb o‘ylashadi. Shahar esa tutun sababli tun kirgandek zulmat ichida qolgan edi. Og‘ir massali kul va qaynoq toshlar uylarning tomlarini ham buzib, ichkariga kira boshladi. Shuningdek, tashqaridagi zaharli gaz ham ichkariga kirayotgan edi. Gazning o‘zi zaharli bo‘lishi bilan birga harorati 500-700 darajada issiq edi. Bunday kulli va issiq haroratli gaz yo‘lida uchragan barcha narsani yondirib yuborardi. Ko‘chada, yo‘llarda, uylarida bo‘lgan barcha kimsalar issiqdan, zaharli gaz va toshlarning balandlikdan tushishidan halok bo‘ldilar. Arxeologlar ko‘p miqdorda otlar va boshqa hayvonlarning qotib qolgan jasadlarini ham topdilar.

Shu o‘rinda bir savol tug‘iladi? O‘ta yuqori haroratdagi tutun va kul insonni eritib yuborishi kerak edi. Ammo Pompey aholisi mazkur halokatdan paytida erib ketmay, qotib qolgan. Nima uchun? Buning sababi shuki, Alloh taolo fahsh va zinoga berilgan kimsalarni qanday ahvolga solganini, qanday halokatga duchor qilganini keyingi insoniyatga bildirish, ibrat qilish uchun ularni qotirib qo‘ydi.

Alloh taolo Qur’oni Karimda shunday marhamat qilgan:

وَلَوْ نَشَاء لَمَسَخْنَاهُمْ عَلَى مَكَانَتِهِمْ فَمَا اسْتَطَاعُوا مُضِيّاً وَلَا يَرْجِعُونَ

“Agar xohlasak, ularni joylarida qotirib qo‘yurmiz. Bas, oldingi yurishga ham qodir bo‘lmaslar, ortga ham qayta olmaslar” (Yosin surasi, 67-oyat).

Ushbu oyat mufassirlarni lol qoldirgan.

Ibn Abbos roziyallohu anhumo bu oyat ma’nosining tarjimasi “Agar xohlasak, ularni uylarida turganlarida halok qilurmiz” bo‘ladi” deganlar.

Ibn Kasir rahimahulloh ushbu oyat tafsirida bunday deganlar:

“Oyatdagi “masx” so‘zining ma’nosi tashqi ko‘rinishni o‘zgartirib, uni tosh yo jonsiz narsa yoki hayvonga aylantirib qo‘yishdir”.

Hasan Basriy rahimahulloh va Qatoda rahimahulloh “Bu oyat ularni oyoqlari turgan joyda qotirib qo‘yamiz” degan ma’nodadir. Shuning uchun Alloh taolo “Bas, oldingi yurishga ham qodir bo‘lmaslar, ortga ham qayta olmaslar” degan. Ha, ular bir holda qotib qoladilar. Oldinga ham, orqaga ham siljiy olmaydilar” deya tafsir qilishgan.

Imom Bag‘aviy rahimahulloh o‘zlarining tafsirlarida bu oyatni “Agar xohlasak, ularni o‘z uylarida o‘tirganlarida toshlarga aylantirib qo‘yamiz. Ularning ruhlari bo‘lmaydi” deya tafsir qilganlar.

         E’tibor bersak, ushbu tafsirda Imom Bag‘aviy rahimahulloh oyatda zikr qilinayotgan kimsalarning ruhlari bo‘lmasligini, faqatgina shakllari bo‘lishini, o‘zlari esa uylarida toshga aylantirilgan holda o‘tirishlarini aytyaptilar.

Bu esa biz so‘z yuritayotgan Pompey aholisining halok etilishi va undan keyingi qotib qolgan qoldiqlariga mos keladi.

Qur’oni Karimda bundan o‘n to‘rt asr oldin mazkur hodisa haqida aytib qo‘yilgani Qur’on Alloh taoloning haq kalomi ekanligiga va Muhammad sollallohu alayhi vasallam Uning haq Payg‘ambari ekanliklariga yaqqol dalildir!

Azizlar, barchamiz zino va fahshning barcha ko‘rinishlaridan uzoq bo‘lib, iffatli, hayoli bo‘laylik! Zero, Alloh taolo Qur’oni Karimda shunday marhamat qilgan:

         وَلاَ تَقْرَبُواْ الزِّنَى إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَسَاء سَبِيلاً

“Va zinoga yaqinlashmanglar. Albatta, u fohisha ish va yomon yo‘ldir”. (Oyatda «zino qilmanglar» emas, balki «zinoga yaqinlashmanglar» deyilmoqda. Bu degani, zino qilmanglar, degandan ko‘ra qattiqroqdir. Mo‘min-musulmon odam zino qilish tugul, uning yaqiniga ham yo‘lamasligi kerak. Zinoga olib boruvchi narsalardan ham uzoqda bo‘lishi lozim.) (Isro surasi, 32-oyat).

Alloh taolo barchamizni zinodan va unga olib boruvchi barcha fahsh ishlardan yiroq qilib, iffatli, hayoli bandalardan bo‘lishimizni nasib etsin!

Manba: muslim. uz