Ashuro kuni ro‘zasi fazilati

Muharram oyining o‘ninchi kuni Ashuro kuni deyiladi. Bu kunning o‘ziga xos fazilati bor. Bu haqda ko‘plab rivoyat va hadislar kelgan.

Hojib ibn Umar Hakam ibn A’rojdan rivoyat qiladi: “Men Ibn Abbos roziyallohu anhuning oldiga borsam u Zamzam oldida ridosi ustida yonboshlab yotgan ekan. Men: “Ashuro ro‘zasi haqida xabar ber”, dedim. Shunda u: “Agar Muharram oyi hilolini ko‘rsang, hisobini qilib, to‘qqizinchi kuni ro‘za tut”, dedi. Men: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallam shunday ro‘za tutarmidilar?” deb so‘ragandim, u: “Ha”, deb javob berdi” (Muslim, Abu Dovud, Termiziy, Ahmad, Ibn Xuzayma, Ibn Hibbon va Tabaroniy rivoyati).

Ashuro kunining fazilati u kunda tutiladigan ro‘za bilan chambarchas bog‘liq. Yahudiylar Ashuro kunini ulug‘lab, bu kunda ro‘za tutardilar. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam bundan xabar topganlaridan keyin o‘zlari ro‘za tutdilar va ummatlarini ham ro‘za tutishga buyurdilar. Hatto Ashuro kuni ro‘zasi o‘tgan bir yillik gunohlarga kafforat bo‘lishini xabar qildilar.

Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Ashuro kuni ro‘zasini tutganlarida o‘sha kuni ro‘za tutishga (boshqalarni ham) buyurdilar. Shunda: “Ey Rasululloh, bu kunni yahudiy va nasroniylar ulug‘lashadi”, deyildi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Kelasi yil, inshaalloh, to‘qqizinchi kuni ham ro‘za tutamiz”, dedilar. Kelasi yil kelmasdan avval Rasululloh sollallohu alayhi va sallam vafot etdilar” (Muslim, Abu Dovud va Tabaroniy rivoyati).

Hasan Ibn Abbosdan rivoyat qiladi: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallam Ashuro kuni ro‘zasini o‘ninchi kuni tutishga buyurganlar” (Termiziy rivoyat qilgan va: “Ibn Abbosning rivoyati hasan-sahih”, degan).

Bu avvalda bo‘lgan ish. Ya’ni, Nabiy sollallohu alayhi va sallam yahudiy va nasroniylar Ashuro kunini bayram qilishlaridan xabar topgunlarigacha Muharram oyining o‘ninchi kuni ro‘za tutib kelganlar va boshqalarni ham bu ishga targ‘ib qilganlar.

Imom Tobaroniy va Bayhaqiylar rivoyat qilgan hadisda Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Kim Ashuro kuni ahli ayoliga kenglik yaratsa, Alloh unga yil bo‘yi kenglik yaratadi», deganlar.

Rasululloh sollallohu alayhi va sallam ikki xil ro‘zani intiq bo‘lib kutardilar. Bular Ashuro kuni ro‘zasi va Ramazon oyi ro‘zasi. Ramazon oyi ro‘zasi farz. Uni tutgan banda cheksiz ajr-savobga erishadi. Bu oy fazilati va unda tutiladigan ro‘za haqida qancha gapirsa, shuncha oz. Ammo mazkur rivoyatda Ashuro kunining ro‘zasi ham qanchalik fazilatli ekani aytilmoqda. Zero, Rasululloh sollallohu alayhi va sallam biron amalni qilishga behikmat intiq bo‘lmaganlar. U zot qachon Muharram oyi kelar ekan, o‘sha kunda ro‘za tutaman, deb intizorlik bilan kutdilarmi, demak, bu kunda ro‘za tutish, boshqa solih amallarni qilish maqsadga muvofiq. Biz ham Payg‘ambarimizga ergashib, Ramazon va Ashuro ro‘zalarini intiqib kutishimiz va ularni risodaladgidek ado etishga harakat qilishimiz kerak.

Hishom ibn Urva otasidan, otasi Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qiladi: “Johiliyat davrida Quraysh Ashuro kuni ro‘zasini tutardilar. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam ham ushbu kun ro‘zasini tutardilar. U zot Madinaga borganlarida ham bu kun ro‘zasini tutdilar va boshqalarni ham ro‘za tutishga buyurdilar. Ramazon oyi ro‘zasi farz bo‘lganida Ashuro kuni ro‘za tutishni tark qildilar. Bas, kim xohlasa tutar. Xohlamaganlar tutmas edi” (Buxoriy, Muslim, Abu Dovud, Termiziy, Dorimiy, Molik va Ahmad rivoyati).

Ushbu rivoyatda aytilishicha, Rasululloh sollallohu alayhi va sallam payg‘ambar bo‘lganlaridan to hijriy ikkinchi yilgacha Ashuro kuni ro‘zasini tutganlar va boshqalarga ham ushbu kun ro‘zasini tutishni buyurganlar. Hijriy ikkinchi yilda Ramazon oyi ro‘zasi farz bo‘lganidan keyin u zot Ashuro kuni ro‘zasi ixtiyoriy ekani, xohlaganlar tutishi va xohlamaganlar tutmasligi mumkinligini ma’lum qildilar.

Lekin e’tibor berib qarasak, boshqa biron nafl ro‘zaga Ashuro kuni ro‘zasichalik targ‘ib qilmaganlar. Shundan ma’lum bo‘ladiki, bu kuni ro‘zasini tutish sunnati muakkada sanaladi.

Abu Qatodadan rivoyat qilinishicha, Nabiy sollallohu alayhi va sallam: “Ashuro kuni ro‘zasi o‘tgan yilgi gunohlarga kafforat bo‘lishidan umid qilaman!” deganlar (Muslim, Abu Dovud, Termiziy, Ibn Moja va Ahmad rivoyati).

Bu hadisdan Ashuro kuni tutiladigan ro‘zaning qanchalik fazilatli ekani ma’lum bo‘ladi. Boshqa oy yoki kunlarda tutiladigan ro‘za tufayli bandaning gunohlari kechirilishi aytilsa-da, biroq qancha gunohi mag‘firat qilinishi aniq bayon qilinmagan. Ushbu rivoyatda esa Ashuro kuni ro‘za tutgan bandaning avvalgi yilda qilgan gunohlari kechirilishi ma’lum qilinmoqda.

Qaysi banda niyat va ixlos bilan Ashuro kuni ro‘zasini tutsa, va’da qilingan ajr-mukofot va gunohlari kechirilishiga erishadi. Bu imkoniyatni qo‘ldan boy bermaslik, fursatni g‘animat bilib, solih amallarda peshqadam bo‘lish har bir mo‘min insonning burchidir.