Ana xolos! Plastik kartalar Amir Temurga borib taqaladimi?
Toshkent viloyati hokimiyati Respublika Ma’naviyat va ma’rifat markazi viloyat bo‘limi rahbari Sayyora Fayziyevaning dunyo kashfiyotiga bag‘ishlangan maqolasini e’lon qildi. Uning fikricha, zamonaviy plastik kartalar prototipini Amir Temur ixtiro qilgan. Bu haqda "podrobno.uz" yozmoqda.
"Hozirda keng qo‘llaniladigan va to‘lov vositasi sifatida keng foydalaniladigan bank plastik kartalari Amir Temur tomonidan o‘ylab topilgan ko‘rinadi. Hech bo‘lmaganda ularning prototipi. Siz ajablanasizmi? Keyin diqqat bilan o‘qing va tinglang", deydi Fayziyeva.
Uning so‘zlariga ko‘ra, Amir Temurning katta xotini Chingizxon avlodiga mansub Saroymulxonim bo‘lgan. Uning xonligining kelib chiqishini hisobga olib, u Bibixonim (oqsoqol xonim) etib tayinlangan. Saroymulxonim juda aqlli, ehtiyotkor, tadbirkor ayol edi.
U ichki va tashqi siyosatning barcha nozik jihatlari haqida ko‘p narsalarni bilar edi, saxiy, muruvvatli sifatida tanilgan va xayriya ishlarida tengdoshlaridan oldinda edi. Aslida, u eri bilan Temuriylar davlatini boshqargan va hunarmandchilik, qurilish, madaniyat va davlatning ijtimoiy hayotiga katta e’tibor bergan. Bu ishonchli dalillar.
Tarixiy hujjatlar shuni ko‘rsatadiki, Amir Temur Eronda o‘z yurishini boshlaganida, katta Isfahon shahrini qamal qilish uzoqroq davom etgan. Sohibqiron xotiniga quyidagi mazmunda xat yuboradi: "Bizning qo‘shinlarda pul tugab qoldi, bizga oltin yuboring".
Bibixonim shunday javob berdi: "Pulingiz tugagan bo‘lsa, sizning siyosatingiz (eng umidsiz vaziyatlardan chiqish qobiliyati ma’nosida) ham tugadimi?" Amir Temur biroz o‘ylanib, keyin turli hayvonlarning suyaklari kesishni, amir muhri yopishtirishni va vaqtincha pul sifatida muomalaga chiqarishni buyurdi. Armiyaga berilgan bunday "ish haqi" barcha bozorlarda qabul qilindi.
"Temur jangchilari kundalik ehtiyojlar uchun zarur bo‘lgan narsalarni: oziq-ovqat, kiyim-kechak, jihozlar va boshqa tovarlarni sotib olishlari mumkin edi. Isfaxonni qo‘lga kiritgandan so‘ng, bunday "pullar" to‘liq kumush, mis va oltin tangalarga aylantirildi. Xuddi shunday "suyak pullar"ni "insoniyat tarixidagi birinchi plastik karta deb hisoblash mumkin", deydi Sayyora Fayziyeva.
Boshqa faktlar butun dunyoga ma’lum. Kredit karta g‘oyasi 1880 yilda Edvard Bellamining "O‘tmishga nazar" kitobida ilgari surilgan. Biroq, aslida, birinchi kredit karta faqat 1914 yilda taniqli "Mobil Oil" kompaniyasi tomonidan chiqarilgan (ilgari bu kompaniya General Petroleum Corporation of California deb nomlangan edi).
Ushbu kompaniya tomonidan chiqarilgan kartochkalar neft mahsulotlari savdosi uchun to‘lovlarni amalga oshirish uchun ishlatilgan. Birinchi kartalar kartondan edi.
Shunisi qiziqki, qadimgi davrlarda ham odamlar pulning prototipi sifatida turli xil narsalardan - qobiq, tosh, tish va hayvonlar suyaklari hamda boshqa vositalardan foydalanganlar.
