2022 yil davomida 2 mln. 133 ming iste’molchining buzilgan huquqlari tiklangan
Mamlakatimizda iste’molchilar huquqlarini himoya qilish sohasida ko‘plab islohotlar amalga oshirilmoqda. Zamon rivojlanishi sari yangi ish, xizmat va tovarlarning yangi turlari paydo bo‘lishi bilan iste’molchilarning turli sohalarda huquqlarini himoya qilishni va qonunchilikni mos ravishda takomillashtirib borishni taqazo etadi.
Shu asosda, milliy qonunchiligimiz xalqqa xizmat qiladigan holda yildan-yilga mukammallashtirib borildi.
Xususan, o‘tgan yilda Qonunga iste’molchi va sotuvchi (ishlab chiqaruvchi, ish va xizmat ko‘rsatuvchi) o‘rtasidagi munosabatlarni huquqiy tartibga solishning yangicha mexanizmlari, shartnomaviy munosabatlarda iste’molchiga o‘zining qonunchilikda belgilangan talablarini qanoatlantirishda ustuvor huquq berilishi, ishlab chiqaruvchi haqidagi, savdo va xizmat ko‘rsatish qoidalari va umuman, tovar to‘g‘risidagi axborotni iste’molchilarga davlat tilida yetkazilishi va shartnomaga iste’molchining qonunchilikda nazarda tutilgan huquqlarini kamsitadigan shartlarni kiritishga yo‘l qo‘yilmasligi kabi talablar kiritildi.
Shuningdek, tovarlarni axborot tizimlaridan foydalangan holda realizasiya qilishda iste’molchilarning huquqlari buzilishiga yo‘l qo‘ymaslik va oldini olish maqsadida, ushbu munosabatlarni tartibga soluvchi talablar alohida yangi modda sifatida qonunda mustahkamlab berildi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 11 sentyabrdagi “Iste’molchilar huquqlarini himoya qilishning huquqiy va institusional tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni bilan O‘zbekiston Respublikasi Monopoliyaga qarshi kurashish qo‘mitasi huzurida Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish agentligi tuzildi. Farmon bilan Agentlik vazifalari belgilab berilgan bo‘lib, yuklatilgan vazifa va funksiyalar doirasida o‘tgan yillarda bir qator chrora-tadbirlar amalga oshirilgan.
Birgina 2022 yilda qayd etilgan quyidagi fakt va raqamlarga e’tibor qaratsak:
Aholining iste’molchilik bilimi va savodxonligini oshirish maqsadida ommaviy axborot vositalarida turli mavzularda jami 4 ming 286 ta material va huquqiy axborotlar (shundan, televideniyeda 540 ta lavha, radiokanallarda 282 ta eshittirish, bosma nashrlarda 145 ta maqola, elektron axborot vositalarida esa 3 ming 319 ta material joylashtirildi) berilgan;
yoshlar o‘rtasida huquqiy bilimdonlikni kuchaytirish, ularning iste’molchilar huquqlarini himoya qilish sohasidagi faolliklarini yanada oshirish maqsadida respublika miqyosida o‘quvchilar o‘rtasida “Moliyaviy savodxon yosh iste’molchi” bilimlar tanlovi onlayn olimpiadasi o‘tkazilgan;
joylarda 30 mingga yaqin iste’molchilar, shu jumladan yoshlar ishtirokida 541 ta turli tadbirlar tashkil qilingan;
iste’molchilarning uy-joy kommunal, transport xizmatlari, savdo va umumiy ovqatlanish, aloqa, moliya va ijtimoiy xizmatlar, reklama munosabatlari va boshqa masalalardagi 25 ming 644 ta murojaatlari ko‘rib chiqilib, ularning 81 foizi iste’molchilar foydasiga qanoatlantirilishi ta’minlangan. Birgina, iste’molchilarga nuqsonli tovarlar sotilishi bo‘yicha kelib tushgan murojaatlarni o‘rganib chiqish natijasida 15645 ta mahsulotda jami 4,5 mlrd so‘mlik nuqsonlar aniqlangan. Shundan, 675 ta mahsulotdagi 1,7 mlrd so‘mlik nuqsonlar sotuvchi tomonidan bartaraf etilgan va 3,8 mlrd so‘mlik jami 14970 ta nuqsonli mahsulotlar sotuvchi tomonidan alamashtirib berilgan.
iste’molchilarning nomuayyan doirasi huquqlarni himoya qilish bo‘yicha o‘tkazilgan o‘rganishlarga asosan, jami 3 mln. 259 ming nafar iste’molchiga 75 mlrd. 600,6 million so‘m zarar yetkazilganligi aniqlanib, shundan 60 mlrd. 609,9 million so‘m mablag‘ qayta hisob-kitob qilinishi natijasida 2 mln. 133 ming iste’molchining buzilgan huquqlari tiklangan;
ichki bozorlarda sifatsiz va normativ-hujjatlar talablariga javob bermaydigan mahsulotlardan iste’molchilarni himoya qilish maqsadida chakana savdo ob’ektlarida 242 nomdagi (50 turdagi) mahsulotlarning nazorat xaridi amalga oshirilgan, 51 nomdagi (12 turdagi) mahsulotlar belgilangan talablarga javob bermasligi aniqlangan va tegishli choralar ko‘rilgan;
reklamalarning joylashtirilishi va tarqatilishi bo‘yicha o‘tkazilgan 66 ming 303 ta monitoringda, jumladan, televideniyeda 573 ta, radioda 214 ta, tashqi reklama vositalarida 51 mingta, bosma nashrlarda 678 ta, internet saytlari va ijtimoiy tarmoqlardagi sahifalarda esa 13 ming 838 ta o‘rganishlarning 19 ming 425 ta holatida turli kamchiliklar aniqlanib, ularni tezkor bartaraf etish choralari ko‘rilgan.
O‘tgan davr mobaynida yuqoridagi kabi keng qamrovli ishlarni amalga oshirilgan bo‘lsada, bu sohaning mamlakatimizda olib borilayotgan davlat siyosatidagi hamda xalqimiz turmush darajasidagi ahamiyatini inobatga olib, O‘zbekiston Respublikasi Monopoliyaga qarshi kurashish qo‘mitasi va uning huzuridagi Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish agentligi O‘zbekiston Respublikasi Raqobatni rivojlantirish va iste’molchilar huquqlarini himoya qilish qo‘mitasiga aylantirildi.
Bu o‘z navbatida Qo‘mitaga katta ishonch va ma’suliyatni yuklashi bilan birga, oldimizga qo‘yilgan vazifalarni sidqidildan, og‘ishmay bajarishga zamin bo‘ladi albatta.
O‘tkazilgan o‘rganishlar va iste’molchilardan kelib tushayotgan murojaatlar tahlili iste’molchilar huquqlarini himoya qilish sohasida juda ko‘p ishlarni amalga oshirishimiz lozimligini ko‘rsatmoqda. Jumladan, onlayn xaridlardagi mahsulotlarning sifati bilan bog‘liq masalalar, moliyaviy xizmatlar sohasida iste’molchilarga noto‘g‘ri ma’lumot berish, tushunarsiz taklif va ofertalardan foydalanish orqali zarar yetkazish, mahsulotlarning sifat va xavfsizlik ko‘rsatkichlari bo‘yicha talablarga amal qilinmaganligi, reklama iste’molchilarini chalg‘itish hamda boshqa shu kabi muammo va yechimini topishimiz lozim bo‘lgan masalalar mavjud.
O‘zbekiston Respublikasi Raqobatni rivojlantirish va iste’molchilar huquqlarini himoya qilish qo‘mitasi
