ОТАЛИКНИ ТАН ОЛМАГАНДА ҚАНДАЙ ЙЎЛ ТУТИШ КЕРАК?
— Турмуш ўртоғим биринчи оиласи билан ярашиб олгач, биздан хабар олмай қўйди. Моддий томондан қийналиб қолганим учун алиментга беришга мажбур бўлдим. Бироқ у алимент тўламаслик учун “Бола меники эмас”, деб ёзиб берди. Адвокати “Тўйингиз бўлмаган, “метрика”даги ёзув ҳеч нимани ҳал қилмайди”, деяпти. “Ота-онаси хоҳласа ДНК қилдирсин”, десам, эрим рози бўлмаяпти. Энди ўғлимни отаси эканини қандай исботлайман?
Исми сир тутилди
ДАЛОЛАТНОМАДА ОТАСИ СИФАТИДА ТУРМУШ ЎРТОҒИНГИЗ КЎРСАТИЛГАН БЎЛСА...
— Оила кодекси 61-моддасининг 1-қисмига кўра, боланинг онаси билан никоҳда бўлмаган шахснинг оталиги ўзини боланинг отаси деб тан олган шахс ва онанинг фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд қилиш органига биргаликда топширган аризасига биноан белгиланади.
Вазирлар Маҳкамасининг 2016 йил 14 ноябрдаги “Фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш қоидаларини тасдиқлаш тўғрисида”ги 387-сон қарорига 1-илова “Фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этиш Қоидалари”нинг 2-боб 13-бандига кўра, фуқаролик ҳолатини қайд этиш фуқароларнинг ҳуқуқ ва бурчлари пайдо бўлишига сабаб бўлиб хизмат қилувчи ҳужжат (гербли гувоҳнома) бериш учун асос бўлади. Фуқаролик ҳолати далолатномаларини қайд этишнинг аҳамияти шундаки, унга асосан ФҲДЁ органи томонидан берилган гувоҳнома ва унда кўрсатилган фактнинг тўғрилигини тасдиқловчи шаксиз далил ҳисобланади.
Туғилганлик ҳақидаги гувоҳнома боланинг туғилганлигини, унинг ота-онаси ким эканлигини тасдиқловчи ягона ҳужжатдир.
Ушбу қонун талабларига кўра, боланинг отадан туғилганлигини тасдиқловчи ҳуқуқий ҳужжат унинг туғилганлиги ҳақидаги далолатнома ёзуви бўлиб, агарда фарзандингизнинг туғилганлиги ҳақидаги далолатнома ёзувида отаси сифатида турмуш ўртоғингиз кўрсатилган бўлса, шу ҳолатнинг ўзи уларни ота-бола мақомида қабул қилиш учун етарли ҳисобланади.
Болани отадан туғилган деб ҳисоблаш учун “тўй бўлмаганлиги” ҳолатлари мутлақо ҳуқуқий аҳамиятга эга эмас. Қолаверса, боланинг туғилганлиги ҳақидаги далолатнома ёзувида отаси сифатида аниқ бир шахс кўрсатилган бўлса, ўртада қонуний никоҳнинг мавжуд эмаслиги боланинг ҳуқуқларига ҳеч қандай таъсир қилмайди.
Зеро, Оила кодексининг 64-моддасига кўра, ушбу Кодекснинг 61 ва 62-моддаларида назарда тутилган тартибда оталик белгиланганда болалар ота-онаси ва уларнинг қариндошларига нисбатан ўзаро никоҳда бўлган шахслардан туғилган болалар билан тенг ҳуқуқ ва мажбуриятларга эга бўладилар.
Агарда боланинг отаси фарзандини тан олмаётган бўлса, боланинг шу отадан туғилганлигини Сиз эмас, аксинча, ота бу ҳолатни суд тартибида низолашиш йўли билан амалга исботлаши лозим.
Оила кодексининг 63-моддасига кўра, туғилишни ёзиш дафтаридаги туғилишга оид ёзув боланинг унда кўрсатилган ота-онадан туғилганлигини тасдиқловчи далил ҳисобланади.
БИОЛОГИК ОТАСИ ЭКАНЛИГИГА ШУБҲАСИ БЎЛСА...
— Боланинг отаси ёки онаси деб ёзилган шахс унга бундай ёзув маълум бўлган ёки маълум бўлиши лозим бўлган вақтдан эътиборан бир йил мобайнида ана шу ёзув тўғрисида суд тартибида эътироз билдиришга ҳақлидир.
Мазкур қонун талабларига кўра, агарда болангизнинг отаси ўзининг боланинг биологик отаси эканлигига шубҳаси бўлса, фақат суд тартибида оталикка эътироз келтириш ҳақида даъво аризаси билан мурожаат қилиб, низолашишга ҳақли. Бошқа ҳар қандай важлар, хусусан, тўй бўлмаганлиги, болани тан олмаслиги каби важлар ҳуқуқий жиҳатдан аҳамиятсиз бўлиб, боланинг насл-насабига оид ҳолатларни белгилаш ва алимент ундириш масаласини ҳал қилишда инобатга олимайди.
Боланинг отаси агарда унинг таъминотида ихтиёрий равишда иштирок этмаётган, ўз оталик мажбуриятларини бажаришдан бош тортиб келаётган бўлса, судга вояга етмаган боланинг таъминоти учун алимент ундириш ҳақида ариза билан мурожаат қилишингиз лозим.
Оила кодексининг 96-моддасига кўра, ота-она вояга етмаган болаларига таъминот бериши шарт.
Вояга етмаган болаларига таъминот бериш мажбуриятини ихтиёрий равишда бажармаган ота (она)дан суднинг ҳал қилув қарорига ёки суд буйруғига асосан алимент ундирилади.
Вояга етмаган болаларга алимент тўлаш ҳақида ота-она ўртасида келишув бўлмаганда ёки алимент ихтиёрий равишда тўланмаганда ва ота-онадан бирортаси ҳам алимент ундириш тўғрисида судга даъво ёхуд ариза билан мурожаат қилмаган ҳолларда, васийлик ва ҳомийлик органлари, шунингдек ўн тўрт ёшга тўлган бола вояга етмаган боланинг таъминоти учун ота ёки онадан қонунда белгиланган миқдорда алимент ундириш тўғрисида даъво қўзғатишга ҳақлидир.
Қайд этиш лозимки, Оила кодекси 136-моддасининг 3-қисмига кўра, алимент судга мурожаат этилган пайтдан бошлаб ундирилади. Шунга кўра, алимент ундириш ҳақида судга бундай зарурат юзага келган вақтда мурожаат қилинмаслиги ўтган давр учун алимент тўловлари ундирилмасдан қолишига олиб келиши мумкинлиги тушунтирилади.
Баҳодир САИДМУРАТОВ,
Тошкент шаҳар судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси
