Одамларга Қуёшни ваъда қилган Ядро синтези орзуси ўлдими?
35 давлат иштирокидаги Итер лойиҳаси тоза ва чексиз энергия яратишга қаратилган инновацион мақсадга эга, аммо у «тарихдаги энг кечиктирилган ва қимматга тушадиган илмий лойиҳа»га айланмоқда.
Бу одамларга қуёшни ваъда қилган лойиҳа эди.
Тадқиқотчилар дунёдаги энг илғор технологиядан атом синтези, юлдузларни ҳаракатга келтирадиган жараённи ишлаб чиқарадиган машинани лойиҳалашда фойдаланадилар ва шунинг учун арзон, ифлослантирувчи энергия манбасини яратади.
Бу 35 та давлат, жумладан Европа давлатлари, Хитой, Россия ва АҚШ Франция жанубидаги Сен-Пол-лез-Дюрансда бошланғич қиймати 6 миллиард доллар эвазига қуришга келишиб олган Халқаро термоядровий экспериментал реакторнинг (Итер) дастлабки мақсади эди. Иш 2010 йилда бошланган ва 2020 йилгача энергия ишлаб чиқарувчи реакциялар пайдо бўлади дейилган.
Кейин ҳақиқат ҳақиқат юзага чиқди. Харажатларнинг ошиб кетиши, Ковид, асосий қисмларнинг коррозияси, сўнгги дақиқалардаги қайта лойиҳалаш ва ядровий хавфсизлик расмийлари билан қарама-қаршиликлар кечикишларни келтириб чиқарди, бу эса Итернинг яна келаси ўн йил ичида тайёр бўлмаслигини англатади. Энг ёмони, энергия ишлаб чиқарувчи термоядровий реакциялар 2039 йилгача ишлаб чиқилмайди, Итернинг буджети аллақачон 20 миллиард долларга кўтарилган ва яна 5 миллиард долларга ошади.
Бошқа ҳисоб-китобларга кўра, якуний нарх баҳоси бу кўрсаткичдан анча юқори бўлиши ва Итерни «тарихдаги энг кечиктирилган ва энг қиммат илмий лойиҳага айлантириши мумкин», деб огоҳлантиради Scientific American журнали.
