Xorij matbuotida dezinformasiya: sabablari va qarshi kurashish yo‘llari

Xorij matbuotida dezinformasiya tarqalishi jahon siyosati va global axborot almashinuvida muhim masalalardan biriga aylangan. Yolg‘on yoki noto‘g‘ri axborotning global miqyosda tez tarqalishi nafaqat davlatlar o‘rtasidagi munosabatlarga, balki jamiyatning ichki barqarorligiga ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Dezinformasiya, ayniqsa, siyosiy raqobat, ijtimoiy nizolar va iqtisodiy manfaatlar to‘qnashganda alohida kuchga kiradi.

Dezinformasiyaning sabablari

Dezinformasiya tarqatilishining eng asosiy sababi siyosiy manfaatlarga bo‘lgan ehtiyojdir. Davlatlar o‘rtasidagi raqobat va siyosiy ta’sirni oshirish maqsadida, ba’zi matbuot organlari yoki davlatlar tomonidan yolg‘on ma’lumotlar tarqatiladi. Misoluchun, 2016 yildagi AQSh prezidentlik saylovlari vaqtida Rossiya tomonidan yuritilgan dezinformasiya kampaniyasi ommaviy axborot vositalari orqali tartibsizlik va siyosiy beqarorlikni kuchaytirishga qaratilgan edi.

Internetning keng tarqalishi va ijtimoiy tarmoqlarning o‘sishi dezinformasiyaning tarqalishini yanada osonlashtirdi. Tez va oson axborot almashinuvi, xususan, ijtimoiy tarmoqlar orqali noto‘g‘ri ma’lumotlarning keng auditoriyaga tarqalishiga olib keladi. Algoritmlar va sun’iy intellektga asoslangan tizimlar ba’zan yolg‘on ma’lumotlarni yanada kengroq auditoriyaga yetkazadi, chunki ular foydalanuvchilarni shaxsiy qiziqishlariga asoslangan xabarlar bilan ta’minlaydi.

Xorij matbuotidagi dezinformasiya ko‘pincha davlatlar o‘rtasida axborot suverenitetini qo‘lga kiritish maqsadida amalga oshiriladi. Bu esa davlatlar o‘rtasida raqobatni kuchaytiradi, ba’zida esa ichki siyosiy nizolarni yoki ijtimoiy qarama-qarshiliklarni kuchaytiradi. Axborot suverenitetini qo‘lga kiritish uchun, ba’zi davlatlar, xususan, kuchli axborot strategiyalariga ega bo‘lgan davlatlar, boshqa davlatlarning ichki siyosiy muammolaridan foydalangan holda manipulyasiya qilishadi. Matbuot organlari ko‘pincha ommaviy axborot vositalarining diqqatini jalb qilish uchun dramatik va sensasion xabarlarni yoritishga intiladi. Bu esa dezinformasiyaning tarqalishiga olib kelishi mumkin.

Dezinformasiyaga qarshi kurashish yo‘llari

Dezinformasiyaga qarshi kurashishda birinchi o‘rinda jurnalistlarning va ommaviy axborot vositalarining rolini kuchaytirish kerak. Jurnalistlar o‘zishlarida axborotni ehtiyotkorlik bilan tekshirib, ishonchli manbalardan foydalanishlari zarur. Jurnalistlar va axborot mutaxassislari dezinformasiya bilan bog‘liq xabarlarni aniqlash va to‘g‘ri tasvirlash bo‘yicha maxsus treninglardan o‘tkazilishi lozim.

Jamiyatni dezinformasiya xavfi haqida xabardor qilish va media-savodxonlikni oshirish muhim ahamiyatga ega. Odamlar noto‘g‘ri axborotlar va yolg‘on xabarlarni qanday aniqlashni bilishlari kerak. Shu maqsadda, hukumatlar va notijorat tashkilotlari axborotlar va ularni tasvirlash metodlari haqida maxsus kurslar va materiallar taqdim etishlari mumkin. Sun’iy intellekt va algoritmlar yordamida yolg‘on ma’lumotlarni aniqlash tizimlarini yaratish dezinformasiyaning oldini olishda muhim rol o‘ynaydi. Bugungi kunda ko‘plab texnologik kompaniyalar, jumladan, Google, Facebook, Twitter va boshqa ijtimoiy tarmoq platformalari yolg‘on axborotlarni aniqlash uchun maxsus tizimlarni ishlab chiqmoqdalar.

Dezinformasiya bilan kurashishda xalqaro hamkorlik zarur. Barcha davlatlar birgalikda ishlashlari va axborotning global miqyosda to‘g‘ri tarqalishini ta’minlashlari kerak. Shu bilan birga, dezinformasiyaga qarshi qat’iy qonuniy chora-tadbirlar ishlab chiqish lozim. Ayrim davlatlar noto‘g‘ri axborot tarqatishni jazolash uchun huquqiy mexanizmlar yaratmoqdalar. Davlatlar va xalqaro tashkilotlar axborot siyosatini muvofiqlashtirishlari va shaffof bo‘lishlari kerak. O‘zlarining strategiyalarini va siyosiy qarorlarini ommaga aniq va tushunarli tarzda taqdim etish, dezinformasiyaning tarqalishini kamaytirishga yordam beradi. Ommaviy axborot vositalari esa bunday ma’lumotlarga ishonchni oshirishga yordam berishi lozim.

Xorij matbuotida dezinformasiya bugungi kunda global miqyosdagi jiddiy tahdidlardan biridir.

Siyosiy raqobat, texnologik o‘zgarishlar va iqtisodiy manfaatlar dezinformasiyaning tarqalishiga sabab bo‘lmoqda. Ushbu muammo bilan kurashishda ommaviy axborot vositalari, hukumatlar, texnologik kompaniyalar va jamoatchilik birgalikda faoliyat yuritishlari zarur. Dezinformasiyani aniqlash va unga qarshi kurashish uchun kuchli axborot xavfsizligi tizimlari va jamoat ta’limoti zarur, shuningdek, xalqaro hamkorlikni rivojlantirish kerak.

Munisaxon Hasanova,

Xalqaro Nordik universiteti magistranti