“O‘GAY ONAM UY TALASHYAPTI”
— Turmushdan ajrashganman. Ikki nafar farzandim bilan ota hovlimda yashab kelyapman. Oilada olti farzandmiz, o‘gay onamdan yana ikkita singlim bor. Singillarim bilan munosabatimiz yaxshi, lekin o‘gay onam bilan ko‘p tortishib qolyapmiz. Yaqinda u sudga murojaat qilib, 9 sotix hovlining 5 sotixini unga ajratib berishlarini so‘radi. Uy otamning nomida. Qizlari onasining foydasiga ulushlaridan voz kechishdi. Bizda esa ota hovlida ikkita ukam va men bolalarim bilan yashaymiz. Sud arizani qanoatlantirishi mumkinmi?
Ismi sir tutildi.
“SUDGA DA’VO ARIZA BILAN MUROJAAT QILISHGA HAQLI”
— Fuqarolik prosessual kodeksining 9-moddasiga ko‘ra, sudyalarning odil sudlovni amalga oshirish borasidagi faoliyatiga biror-bir tarzda aralashishga yo‘l qo‘yilmaydi va bunday aralashuv qonunga ko‘ra javobgarlikka sabab bo‘ladi.
Shu bois, sud o‘gay onangizni arizasini qanoatlantirishi mumkinligi haqida fikr bildirishimiz asosli bo‘lmaydi. Lekin, otangizdan qolgan uy-joyga nisbatan uning olti nafar farzandlari va o‘gay onangizdan yana ikki nafar singlingiz merosxo‘r bo‘ladilar.
Fuqarolik kodeksning 1117-moddasiga ko‘ra, meros qoldiruvchining oxirgi doimiy yashab turgan joyi merosning ochilish joyi hisoblanadi.
Ushbu kodeksning 1135-moddasida meros qoldiruvchining bolalari (shu jumladan farzandlikka olingan bolalari), eri (xotini) va ota-onasi (farzandlikka oluvchilar) teng ulushlarda qonun bo‘yicha birinchi navbatdagi vorislik huquqiga ega bo‘ladilar. Meros qoldiruvchining vafotidan keyin tug‘ilgan bolalari ham birinchi navbatdagi vorislar jumlasiga kiradilar.
Fuqarolik kodeksning 1147-moddasiga ko‘ra, merosxo‘r meros ochilgan kundan e’tiboran istalgan vaqtda merosdan voz kechishga haqli.
Merosdan voz kechish merosxo‘r tomonidan meros ochilgan joydagi notariusga ariza berish orqali amalga oshiriladi.
Agar ishonchnomada vakil orqali merosdan voz kechish vakolati maxsus nazarda tutilgan bo‘lsa, merosdan shu tarzda voz kechilishi mumkin.
Merosdan voz kechish keyinchalik bekor qilinishi yoki qaytarib olinishi mumkin emas.
Xususan, Fuqarolik kodeksning 1146-moddasiga ko‘ra, meros ochilgan joydagi notarius merosxo‘rning iltimosiga ko‘ra unga merosga bo‘lgan huquqi to‘g‘risida guvohnoma berishi shart.
Sizga, meros olish uchun nizoli xonadon joylashgan hududdagi notarial idoraga murojaat qilishingiz lozim.
Shu bilan birga, notarial idora tomonidan merosga bo‘lgan huquq to‘g‘risida guvohnoma berish qonunda nazarda tutilgan asoslarga ko‘ra rad etilgan taqdirda, buzilgan huquqingizni himoya qilish yuzasidan sudga da’vo ariza bilan murojaat qilishga haqlisiz.
Murojaatingizdagi uy-joy 9 sotixdan iboratligi, o‘gay onangiz 5 sotixini unga ajratib berish mumkinligi borasida quyidagilar ma’lum qilinadi.
Meros qabul qilgach, merosxo‘rlar o‘zaro kelishgan holda ulushlariga mutanosib ravishda yoki ulushlaridan chekingan holda uy-joydagi qurilmalarni va yer maydonini bo‘lib olishlari mumkin. O‘zaro kelisha olmasalar, bunday talab bilan sudga murojaat qilishlari mumkin.
2006 yil 3 fevraldagi “Er kodeksini tatbiq qilishda sud amaliyotida vujudga keladigan ayrim masalalar to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenum Qarorining 11-bandiga ko‘ra, birgalikda egalik qilinadigan yoki foydalaniladigan yer uchastkalarini bo‘lish va undan foydalanish tartibini belgilash, shuningdek yer uchastkasi chegarasini belgilash to‘g‘risidagi nizolarni hal qilishda sud O‘zbekiston Respublikasi Yer kodeksi 22-moddasining to‘rtinchi qismiga asosan ulushlarga mutanosib ravishda yer uchastkasini bo‘lish yoki foydalanish tartibini belgilash haqidagi davlat yer kadastri yoki yer ekspertizasi xulosasidan kelib chiqishi lozim. Birgalikda egalik qilinadigan yoki foydalaniladigan yer uchastkasini taraflarning imoratga bo‘lgan egalik huquqidagi ulushlariga mutanosib ravishda ajratish imkoniyati bo‘lmasa, sud ilgaridan o‘rnatilgan yer uchastkasidan foydalanish tartibidan kelib chiqishi lozim.
Durdona ABDUQAXAROVA, Toshkent shahar sudining fuqarolik ishlari bo‘yicha sudyasi.
