Taksim maydonining tashrif qog‘oziga aylangan masjid (FOTOGALEREYa)

O‘zbekistonlik va Ozarbayjonlik jurnalistlar uchun Istanbulga uyushtirilgan press-turda Taksim maydonining tashrif qog‘ozi — mahobatli masjid bilan tanishdik. Bu masjidning tarixi o‘ziga xos, qiziqarli, ziddiyatli.

Istanbulning Taksim maydonida yangi masjid ochildi va bu shaharda qurilgan birinchi bunday bino emas. Tarixiy sabablar va turli to‘siqlar “Taksim”da yangi musulmonlar ibodatxonasini qurishning dastlabki rejasiga to‘sqinlik qildi. Hatto davlat to‘ntarishlari ham qurilish jarayonini tezlashtirishga yordam bermadi. Usmonlilar davrida Taksim hududida bor-yo‘g‘i ikkita masjid bo‘lgan, jumladan, Husayn Og‘a masjidi kichik va hammani sig‘dira olmagan. Ikkinchi masjid artilleriya kazarmalari hududida joylashgan edi. Ammo bugun Taksim maydonidagi masjid qurilishi tugallangani tufayli dunyo bo‘ylab ko‘plab musulmonlar ibodat qilish uchun qulay maskanga ega bo‘ldi.

O‘shanda “Taksim”da hududning musulmon o‘ziga xosligini ifodalovchi yana bir masjid qurish g‘oyasi paydo bo‘lgandi. Biroq bu g‘oya 1952 yilga kelib, Bosh vazir Adnan Menderes yangi ibodatxona qurish bo‘yicha jiddiy qadamlarni boshlaguncha amalga oshmadi.

Taksim maydonida masjid qurish bo‘yicha mavjud rejalar 1960 yil 27 maydagi davlat to‘ntarishi tufayli barbod bo‘ldi. Keyinchalik Bosh vazir Sulaymon Demirel davrida bu yo‘nalishda aniq qadamlar qo‘yildi, ammo qonuniy to‘siqlar va 1980 yilgi davlat to‘ntarishi uni amalga oshirishga yana to‘sqinlik qildi. Buning o‘rniga avtoturargoh qurishga qaror qilindi. Biroq “Taksim” masjidi madaniyat va san’at jamg‘armasi tashkil etilgandan so‘ng loyiha qayta tiklandi va hatto parlamentda muhokama qilindi. Ammo munisipalitet o‘z rejalarini o‘zgartira olmadi, bu esa loyihani amalga oshirishga imkon bermadi.

1994 yilgi mahalliy saylovlarda Erdo‘g‘an “Taksim”da masjid qurishga va’da bergan edi. Tuzilmaning poydevori 1996 yilda Prezident Nejmettin Erbakan davrida qo‘yilgan bo‘lsa-da, 1997 yildagi davlat to‘ntarishi qurilishning davom etishiga to‘sqinlik qilgandi. Biroq 2013 yilda Erdo‘g‘on bosh vazir sifatida nafaqat masjid, balki “Taksim”dagi artilleriya kazarmalari qurilishini qaytadan boshlash niyatida ekanligini ma’lum qilgan edi.

Afsuski, 2013 yilgi norozilik namoyishlari ushbu rejalarni amalga oshirishni to‘xtatdi. Biroq Erdo‘g‘on Taksimda masjid qurish g‘oyasidan voz kechmadi va 2016 yil iyulidagi kutilmagan harbiy to‘ntarish tashabbusidan so‘ng Istanbulning Kisikli tumani aholisiga murojaat qilib, masjid qurilishini davom ettirish niyatini bildirdi.

Turkiyalik arxitektorlardan biri Altan Elmas Taksim masjidini loyihalashtiribgina qolmay, uni moliyalashtirishni ham ta’minladi.

Masjid 2017 yilda avtoturargoh o‘rnida tashkil etildi va 2021 yil 28 mayda ochildi. Gumbazining balandligi 33 metrga, minorasi esa 65 metrga yetadi. Ichkarisi 4000 kishini sig‘dira oladi. Taksim masjidi Saljuqiylar va Usmonlilar me’morchiligi aralashmasidir. Bu nafaqat ibodat maskani, balki raqamli kutubxona va ko‘rgazma maydonlariga ega madaniyat markazidir. Taksim masjidi Istanbulning yangi diqqatga sazovor joyi bo‘lib, kelajak avlodlar uchun eng go‘zal masjidlardan biri sifatida qaralmoqda.