Isroil Livandagi Hizbullohga qarshi. Bayrut aralashadimi?

Livan bosh vaziri Najib Mikati joriy harbiy operasiya boshlanishidan oldin ham BMT Xavfsizlik kengashi yig‘ilishida so‘zlagan nutqida Isroilning Livan hududidagi Hizbulloh marralariga qarshi havo hujumlarini «iflos urush» deb atadi. Mikati mojaroning kuchayishi uchun mas’uliyatni Isroil rasmiylariga yukladi va Isroil rad etgan Fransiya-Amerika tinchlik tashabbusini amalga oshirishga chaqirdi.

Bu bayonot tipik: Livan hukumatining o‘zi bu vaziyatda ojiz. Uning na Isroilga, na Hizbullohga deyarli ta’siri yo‘q. So‘nggi kunlardagi voqealar butun Livan davlatining surunkali zaifligini ko‘rsatmoqda. Buning sabablari va asoslari bor.

«Livan 20-asr boshlarida Fransiya homiyligida livanlik nasroniy maronitlar uchun o‘ziga xos davlat sifatida yaratilgan,» deydi Markus Shnayder, Yaqin Sharq tinchlik va xavfsizlik loyihasi direktori boshida maronitlar yashamaydigan keng hududlarni qamrab oldi.«

Bu ko‘p konfessionallik Livanda shafqatsiz hazil o‘ynadi. 1975 yilda Livanda fuqarolar urushi boshlanib, mamlakatdagi eng yirik uchta konfessiya - shialar, sunniylar va maroniy nasroniylar bir-biriga qarshi chiqdi. 1990 yilda tugatilgandan so‘ng, Livan turli guruhlarning manfaatlarini hisobga olgan holda tuzilgan muvozanatli tizimga tayandi, ammo oxir-oqibat bu guruhlar rozi bo‘lishlari qiyin bo‘ldi - agar umuman bo‘lmasa. Shunday qilib, 2022 yildan beri Livanda aslida prezident yo‘q, chunki tomonlar ikki yildan beri uning nomzodi bo‘yicha kelisha olmayapti.

Ayni paytda 1982 yilda fuqarolar urushi davrida paydo bo‘lgan va Eron tomonidan qo‘llab-quvvatlangan Hizbulloh harakati mamlakat va mintaqadagi o‘z mavqeini mustahkamladi. Bu guruh aslida »davlat ichidagi davlat" dir: Hizbulloh nazorati ostidagi hududlarda o‘zining siyosiy tuzilmalari va ijtimoiy xizmatlariga ega. 2022 yilda Uilson markazi Hizbullohning qurolli qanotini «Yaqin Sharqdagi va ehtimol dunyodagi eng kuchli nodavlat harbiy aktyori» deb atadi.

ID 2023 yil 7-oktabrda Xamasning Isroilga qilgan teraktlariga javoban G‘azo sektorida jang qila boshlaganidan so‘ng, Hizbulloh Livandagi hech kim bilan hech qanday kelishuvsiz Isroilni o‘qqa tuta boshladi. «Aslida Hizbulloh Livan siyosatini garovga oldi», - deya xulosa qiladi Xalqaro aloqalar bo‘yicha Yevropa kengashi eksperti Kelli Petillo.