Ichimlik va oqova suv xizmatlari uchun tariflar kim tomonidan tasdiqlanadi?
Mamlakatimizda keyingi yilarda markazlashgan ichimlik suvi tannarxi va undan foydalanish uchun belgilangan suv tariflari orasidagi tafovut kattalashdi. Bu yo‘nalishdagi mavjud holat ichimlik suvi yetkazib berish tizimini modernizasiya qilishga to‘sqinlik qilmoqda.
Xo‘sh, ichimlik va oqova suv xizmatlari uchun tariflar kim tomonidan tasdiqlanadi? Respublikamiz bo‘ylab ichimlik suvi va oqova suv xizmatlari uchun bir xil miqdorda to‘lov qilinadimi yoki hududlarning geografik joylashuviga qarab belgilanadimi?
Aytish joizki, so‘nggi yillarda yurtimizda ichimlik suvi ta’minoti va oqova suv obektlarini davlat tomonidan tartibga solish, boshqarish va ekspluatasiya qilish tizimini takomillashtirishga qaratilgan keng ko‘lamli ishlar olib borilmoqda. Prezidentimizning 2020 yil 25 sentyabrdagi tegishli Farmoni esa bu borada muhim huquqiy hujjat bo‘lib xizmat qilayotir.
Zero, mazkur Farmonga binoan ichimlik va oqova suv xizmatlari uchun tariflar Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi, xalq deputatlari viloyatlar va Toshkent shahar Kengashlari qarorlari bilan tasdiqlanadi. Tariflar hududlarning geografik joylashuvi, suv manbalaridan aholi punktlarigacha bo‘lgan masofa, elektr energiyasi sarfi, suv manbalarining loyqa-tiniqligi, chuchuk va sho‘rligi, qattiqlik darajasiga qarab qayta ishlash va boshqa xarajatlardan kelib chiqqan holda hududlar kesimida turlicha belgilanadi.
Bugungi kunda aholiga markazlashgan ichimlik suv tarmog‘i orqali yetkazib berilayotgan 1 m3 (1 000 litr) ichimlik suvining respublika bo‘yicha o‘rtacha narxi 1 384 so‘mga teng. Respublikada 1m3 (1 000 litr) ichimlik suvining eng arzon narxi Toshkent shahrida 400 so‘m bo‘lsa, Navoiy viloyatida eng baland — 3 000 so‘mni tashkil etadi.
Ichimlik va oqova suv xizmatlari tarif darajalari so‘nggi 3 yilda o‘zgarmagani tufayli o‘rta hisobda 40 foizga oshgan tannarx xarajatlari hisobidan 960 mlrd so‘m qoplanmay qolgan. Ayni chog‘da 1 m3 ichimlik suvini ishlab chiqarish o‘rtacha tannarxi 1 681 so‘mni tashkil qiladi.
Agar raqamlarga to‘xtaladigan bo‘lsak, ichimlik suv narxi tannarxiga nisbatan, Qoraqolpog‘istonda 1,7, Sirdaryo viloyatida 1,9, Toshkent viloyatida 1,8 barobarga kam. Buning natijasida suv ta’minoti korxonalari 2021 yilda 127,4 mlrd, 2022 yilda 286,8 mlrd so‘m (audit xulosasi olinmagan) va 2023 yil birinchi choragida 120,4 mlrd so‘m zarar ko‘rgan.
Mamlakatimiz rahbarining 2022 yil 24 maydagi tegishli qaroriga binoan, ko‘cha kolonkasi foydalanuvchilariga ichimlik suv tarmoqlarini uy xo‘jaligigacha kiritish va 2023 yil 1 yanvardan boshlab aholiga qiyoslash muddati tugagan suv hisoblagichlarni yangisiga almashtirish “O‘zsuvta’minot” AJ va hududiy suv ta’minoti korxonalarining mablag‘lari hisobidan amalga oshiriladi.
Dastlabki hisob-kitoblarga ko‘ra, respublika bo‘yiicha yuqoridagi ishlarni amalga oshirish uchun jami 902 mlrd so‘m mablag‘lar talab etiladi. Ushbu mablag‘lar bugungi kungi tarif xarajatlarida ko‘zda tutilmagan. Qolaversa, ichimlik va oqova suv inshootlarini qo‘riqlash xizmat to‘lovlari so‘nggi uch yilda 6 marta oshgani tufayli 18,5 mlrd so‘m qo‘shimcha to‘lovlar kelib chiqqan.
Umuman olganda, sohadagi mavjud vaziyat aholini suv bilan ta’minlash masalalarida bozor narxlari mexanizmlariga o‘tish zarurligidan dalolat beradi. Shuningdek, bu sohaga investisiyalarni jalb etish, mavjud quvvatlarni modernizasiya qilish va yangilarini qurish imkonini beradi. Bularning barchasi aholini toza ichimlik suvi bilan ta’minlash bo‘yicha xizmatlar sifatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
