Таҳдидми ёки тан олиш? Нега Толибон Марказий Осиё билан чегараларни қайта кўриб чиқмоқчи?

Амударё бўйлаб Афғонистон билан чегарадош Тожикистон, Ўзбекистон ва Туркманистон ҳукуматларидан Толибон баёнотига ҳозирча ҳеч қандай муносабат билдирилмаган.
Толибон етакчилигидаги Афғонистон ҳукумати август ойи бошида янги стратегия асосида қўшни Марказий Осиё давлатлари, жумладан, Тожикистон билан чегараларни делимитация қилиш режасини эълон қилди.

Афғонистон Энергетика ва сув ресурслари вазири вазифасини бажарувчи мулла Абдул Латиф Мансурнинг таъкидлашича, чегарани делимитация қилиш зарурати табиий офатлар, хусусан, чегаранинг айрим қисмларини ювиб кетган сув тошқинлари натижасида юзага келган ўзгаришлар туфайли юзага келган. Шу билан бирга, амалдор сув ресурсларини бошқариш қўшни давлатларга зарар келтирмаслигини таъкидлади.

Амирлик энергетика ва сув ресурслари вазири маслаҳатчиси Фарук Аъзам янги демаркация тарихий чегараларни ҳисобга олган ҳолда, лекин замонавий ёндашув ва технологиялардан фойдаланган ҳолда амалга оширилишини таъкидлади. У, шунингдек, Афғонистон қўшни давлатларга зарар етказиш ниятида эмаслигига ишонтирди.

Амударё бўйлаб Афғонистон билан чегарадош Тожикистон, Ўзбекистон ва Туркманистон ҳукуматлари баёнотига муносабат ҳақида ҳозирча ҳеч нарса маълум эмас.

Икки йил аввал Тожикистон Ер тузиш ва геодезия давлат қўмитаси раиси Ориф Хўжазода матбуот анжуманида Тожикистоннинг қўшни давлатлар, жумладан Афғонистон билан чегаралари позициясини эълон қилган эди.

Унинг таъкидлашича, гарчи тожик-афғон чегарасини делимитация (давлат чегараси чизиғини белгилаш) ва демаркация қилиш (чегара белгиларини ўрнатиш) масалалари ҳал этилган бўлсада, дарё чегара чизиғи вақти-вақти билан чегараларни қайта белгилашни талаб қилади.

Тожикистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлиги маълумотларига кўра, Афғонистон билан чегара масалалари шартномалар асосида ҳал қилинади: СССР ва Афғонистон ўртасида 1946 йил 13 июнь ва 1981 йил 16 июнь; Тожикистон ва Афғонистон ўртасида 1993 йил 22 декабрдаги давлат чегараси; ўтказиш пунктлари тўғрисида 2005 йил 27 апрелдаги ва унга 2013 йил 21 октябрда киритилган ўзгартириш ва қўшимчалар.
Халқаро амалиётга кўра, чегарадаги дарё ва сойларда чегара чизиғининг ўтиши уларнинг ўрталари ҳаракати билан мос равишда ўзгаради, бу дарё ва сойларнинг қирғоқлари конфигурациясининг табиий ўзгариши натижасида юзага келади.

Иншоотлар, бинолар ва бошқалар қийматига эга бўлган эрнинг ҳудудий мансублигини ўзгартиришга олиб келиши мумкин бўлган табиий ҳодисалар туфайли чегара дарёси ёки оқим тубининг ўзгариши, агар шартномада назарда тутилмаган бўлса, чегара чизиғининг дастлабки жойлашувини ўзгартирмайди. томонлар бу ҳақда махсус шартнома тузадилар.

2016 йилда Тожикистон Ташқи ишлар вазирлиги маълум географик ва техник ҳодисаларни (Пянж дарёси тубидаги ўзгаришлар, чегарадаги демаркация белгиларини янгилаш зарурати ва бошқалар) ҳисобга олган ҳолда, чегарани қайта белгилаш.

Маълум қилинишича, бу масала билан аввалроқ тожик-афғон чегараларини қайта белгилаш бўйича қўшма комиссия шуғулланган.

Манбаларга кўра, Толибон ҳокимиятга келиши билан комиссия ўз фаолиятини тўхтатган.

Толибон чегара ҳақида эмас, балки халқаро тан олиниши ҳақида ўйлайди
Афғонистон ва Эрон масалалари бўйича тожикистонлик эксперт Косим Бекмуҳаммад «Ациа-Плус»га ўз фикрларини билдирди.

24 центябр, 16:09
Эрон Афғонистон билан чегарада 10 километрлик девор қурди
«Тожикистон ва Афғонистон ўртасидаги давлат чегарасини белгилаш ва белгилаш масаласи Совет Иттифоқи давридаёқ ҳал қилинган ва 1993 йил 22 декабрда Тожикистон ва Афғонистон ўртасида давлат чегараси тўғрисидаги битим имзоланиши билан ниҳоясига етган. "дейди у. – Икки давлат ўртасидаги 1374,2 километр чегаранинг 1184,4 километри сув, бор-йўғи 189,8 километри қуруқлик чегараларидир.

Икки давлат ўртасидаги сув чегараси асосан Аму дарёси бўйлаб ўтади. Бироқ, сув тошқини каби баъзи табиий ҳодисалар туфайли қирғоқлар эрозияланади ёки унинг оқимининг ўзгариши оролларнинг пайдо бўлишига олиб келади. Агар шундай бўладиган бўлса, чегарани демаркация қилиш зарурати туғилади».

Одатда, Бекмуҳаммаднинг сўзларига кўра, бундай ҳаракатлар дипломатик даражада ва тегишли экспертлар йиғилишларида муҳокама қилинади. Толибон муваққат ҳукуматининг Энергетика ва сув ресурслари вазирлиги эълон қилгани ва Афғонистоннинг Тожикистон, Ўзбекистон ва Туркманистон билан чегараларини белгилаш бўйича «янги стратегия»га урғу бергани (қандай стратегия назарда тутилгани номаълум) ва улар ҳам тошқинлардан азият чекмоқда. сиёсий оқибатларга олиб келиши мумкин.

«Чунки Кобулда ҳам, уларнинг пойтахтларида ҳам тилга олинган уч давлат билан бир стол атрофида музокара олиб бориш халқаро изоляцияда қолган Толибон учун яхши сиёсий ютуқ бўлади», - дейди эксперт. - Бугунги Кобул учун бу мавзу чегара масаласидан кўра муҳимроқ ва шу сабабли у ўзига керакли ички ва ташқи дастурга эга бўлишни хоҳлайди.
Эслатиб ўтамиз, Афғонистон Марказий Осиё мамлакатларига эмас, асосан Покистонга чегаравий даъволарга эга. Афғонистон ва минтақамиз давлатлари ўртасида юзага келадиган чегара муаммолари асосан табиат ҳодисалари билан боғлиқ.

Бироқ бу табиат ҳодисалари келажакда Толибон томонидан Афғонистон ҳудудини кенгайтириш каби катта даъволарни оқлай олмайди. Чунки бугунги технологик тараққиёт ҳар қандай шароитда чегара чизиғини аниқ ташхислаш имконини беради ва чегаравий даъволар учун асос қолдирмайди”, — дея хулоса қилди у.