Tilxatning huquqiy kuchi bormi?
— Tog‘amning o‘g‘li kreditga yangi mashina olish uchun mendan 2 ming AQSh dollari olib, pasportining orqa tarafiga «Falonchidan falon sanada falon AQSh dollarini qarzga oldim. Falon muddatda qaytaraman», degan mazmunda tilxat yozib bergan. Shunga ham 3 oy bo‘lyapti. «Qarzingni qachon qaytarasan?» desam, avvaliga «Ertaga beraman, indinga pul tushadi», deyotgandi. Endi esa qochib yuribdi. Qo‘limda pasporti va uning orqa varag‘iga yozilgan tilxat bor. Bu yozuvning qandaydir huquqiy kuchi bormi?
Shuhrat, Toshkent shahri
Murojaatga fuqarolik ishlari bo‘yicha Uchtepa tumanlararo sudi sudyasi Faxriddin BAXRONOV javob beradi:
— Albatta, tog‘angizning o‘g‘li tomonidan yozilgan va uning qarz olganligini tasdiqlovchi tilxat yuridik oqibatlarni keltirib chiqaradi. Chunki, tilxat oddiy yozma shaklda tuzilgan bitim hisoblanadi.
Fuqarolik kodeksining 733-moddasiga ko‘ra, fuqarolar o‘rtasida qarz shartnomasi, agar bu qarzning summasi bazaviy hisoblash miqdorining o‘n baravaridan ortiq bo‘lsa, oddiy yozma shaklda tuzilishi shart, shartnomadagi taraflardan biri yuridik shaxs bo‘lganida esa summasidan qat’i nazar, yozma shaklda tuzilishi shart. Agar qarz oluvchining tilxati yoki unga qarz beruvchi tomonidan muayyan summa yoki muayyan miqdordagi ashyolar topshirilganligini tasdiqlaydigan boshqa hujjat mavjud bo‘lsa, qarz shartnomasi yozma shaklda tuzilgan hisoblanadi.
Ya’ni, ushbu holatda siz va tog‘angizning o‘g‘li o‘rtasida qarz shartnomasi tuzilgan.
Fuqarolik kodeksi 109-moddasiga ko‘ra, bitimning oddiy yozma shakliga rioya qilmaslik uning haqiqiy emasligiga olib kelmaydi. Biroq nizo chiqqan taqdirda taraflarni bitimning tuzilganligini, mazmunini yoki bajarilganligini guvohlarning ko‘rsatuvlari bilan tasdiqlash huquqidan mahrum qiladi. Taraflar bitimning tuzilganligini, mazmuni yoki bajarilganligini yozma yoki boshqa dalillar bilan tasdiqlashga haqlidirlar.
Demak, siz ushbu tilxatni asos qilib sudda qarzni undirish to‘g‘risida da’vo qo‘zg‘atishingiz mumkin. Bundan tashqari, tilxatning mavjudligi, sizga sudda uning mazmunini yoki bajarilganligini guvohlarning ko‘rsatuvlari bilan tasdiqlash huquqini beradi.
