Shols Markaziy Osiyoda Rossiyaning o‘rnini bosadigan odam qidirmoqda

Germaniya hukumati rahbari Olaf Sholis ikki kunlik tashrif bilan O‘zbekistonning aholi soni bo‘yicha uchinchi shahri Samarqandga keldi. Uni tarixiy Registon maydonida Prezident Shavkat Mirziyoyev kutib oldi. Shundan so‘ng davlat rahbarlari tor doirada va delegasiyalar ishtirokida muzokaralar o‘tkazdi.

Uchrashuv yakunlari bo‘yicha tomonlar o‘z mamlakatlari tashqi ishlar vazirliklariga parlamentlar, hukumatlar va tashqi ishlar idoralari orqali O‘zbekiston-Germaniya munosabatlari darajasini oshirish, mintaqaviy va xalqaro masalalar yuzasidan maslahatlashuvlar o‘tkazish bo‘yicha topshiriqlar berdi, shuningdek, sakkizta ikki tomonlama hujjat imzolandi.

Ular orasida migrasiya, transport, iqlim o‘zgarishi, suv resurslaridan barqaror foydalanish, muhim foydali qazilmalar sohasidagi hamkorlik bor.

Bundan tashqari, Berlin va Toshkent BMT, YXHT, Yevropa Ittifoqi institutlari va boshqa ko‘p tomonlama tuzilmalar doirasida faol hamkorlikni davom ettirishga kelishib oldilar. Shuningdek, 2024–2026 yillarga mo‘ljallangan texnologik sheriklik va sanoat kooperasiyasi dasturi bo‘yicha Qo‘shma deklarasiya qabul qilindi, shuningdek, ikki mamlakat yetakchi korxonalari darajasida kelishuv va shartnomalar paketi tuzildi.

Umumiy qiymati 9 milliard yevro bo‘lgan investisiya loyihalari bo‘yicha kelishib olindi. Eng yirik tashabbus Siemens Energy bo‘ldi – kompaniya estrodiol elektr stansiyalarini qurish bo‘yicha shartnoma imzoladi. Germaniyaning Linde Group esa metanol va ammiak ishlab chiqarish bo‘yicha qo‘shma korxonada ishtirok etadi.

Iyun oyi boshida Germaniya rasmiylari O‘zbekiston rahbariyati bilan afg‘onlarni Germaniyadan deportasiya qilish bo‘yicha muzokaralar olib borayotgani toliblarning amaldagi rahbariyati bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri kelishuvlarsiz olib borilayotgani ma’lum bo‘ldi.

Germaniya ichki ishlar vaziri Nensi Fezer ushbu masalani muhokama qilish uchun O‘zbekistonga tashrif buyurdi. Rejaga ko‘ra, Germaniya afg‘onlarni Toshkentga xususiy aviakompaniyaning charter reysi orqali olib o‘tishni rejalashtirgan, shundan so‘ng qochqinlar Kobulga jo‘natiladi. O‘zbekiston hukumati migrasiya paktiga O‘zbekiston fuqarolarining Germaniyaga qonuniy mehnat migrasiyasi boshlanishini nazarda tutuvchi shartnomalarni kiritish shartini ilgari surdi.

Natijada Sholsning tashrifi davomida migrasiya va mobillik bo‘yicha kelishuv tuzildi. Germaniya kanslerining so‘zlariga ko‘ra, ushbu hujjat O‘zbekistondan Germaniyaga yuqori malakali kadrlar kelishini soddalashtiradi.

Germaniya rasmiylarining hisob-kitoblariga ko‘ra, 2035 yilga borib ishchi kuchi tanqisligi 7 million kishiga yetadi. O‘zbekistonda buning teskari ko‘rinishi kuzatilmoqda – o‘tgan yil oxirida mamlakatda ishsizlik 8 foizni tashkil etgan – bu 1,3 million kishi. Migrasiya bo‘yicha maxsus komissar Yoaxim Stamp ta’kidlaganidek, O‘zbekiston «yaxshi malakali yoshlar ko‘p bo‘lgan» kam sonli davlatlardan biri va Berlin bundan foydalanishga qaror qildi.

Shu bilan birga, Scholz afg‘on qochqinlarini O‘zbekistonga deportasiya qilish bo‘yicha muzokaralar olib borish uchun kelmaganini ta’kidlash uchun bor kuchi bilan harakat qildi. Germaniya hukumatining rasmiy vakili Shteffen Xebstreyt kanslerning Markaziy Osiyoga safari arafasida aytganidek, u «bu masalani kun tartibida ko‘rmayapti».

Biroq avgust oyining oxirida xuddi shunday kelishuv Qatar vositachiligida 28 nafar afg‘onlik birinchi guruhni Kobulga deportasiya qilishga yordam berdi.

Mamlakatlar o‘rtasidagi tovar ayirboshlash sezilarli darajada oshdi

Markaziy Osiyoga tashrifning asosiy mavzularidan biri, xorij OAVlari yozganidek, Germaniyaga foydali qazilmalar eksporti ham bo‘ldi. Jurnalistlar Olaf Sholsning mintaqaga bo‘lajak tashrifini Ukrainadagi urush fonida neft, gaz va boshqa foydali qazilmalar yetkazib berish bo‘yicha kelishuvga erishish istagi bilan bog‘lashdi.

Rossiya Federasiyasi bilan munosabatlarning virtual buzilishi fonida Yevropa Ittifoqi davlatlari yangi savdo hamkorlarini, jumladan, Markaziy Osiyo mintaqasida ham izlay boshladi.

Shu vaqt ichida nemis kompaniyalari qayta tiklanadigan energiya, ta’lim, logistika va kimyo sanoati kabi sohalarda ham shartnomalar bo‘yicha muzokaralar olib bormoqda.

Bu Qozog‘istonda muhokama qilindi. Respublika Prezidenti Qosim-Jomart To‘qayevning so‘zlariga ko‘ra, tomonlar umumiy qiymati 55 milliard dollar bo‘lgan 66 ta qo‘shma investisiya loyihasi bo‘yicha kelishib oldilar, o‘tgan yili Ostona Germaniyaga 8,5 million tonna neft yetkazib berib, uchinchi yirik xomashyo yetkazib beruvchiga aylandi. Germaniya uchun, Norvegiya va AQShdan keyin.

Qozog‘istonda neftdan tashqari 2 trillion kub metrdan ortiq tabiiy gaz zaxiralari mavjud. m, bu Germaniya iqtisodiyoti uchun ham muhim.

O‘tgan yilning kuzida «Markaziy Osiyo-Germaniya» birinchi sammiti bo‘lib o‘tgan va unda tomonlar strategik sheriklik o‘rnatishga kelishib olgan edi. Mazkur forumda logistika, foydali qazilmalarni qayta ishlash va muqobil energetikani rivojlantirish bo‘yicha qo‘shma loyihalar muhokama qilindi.

Keyingi uch yilda Germaniyaning mintaqa mamlakatlari bilan tovar ayirboshlash hajmi sezilarli darajada oshdi. Qozog‘istonda 2023 yilda nemis tovarlari yetkazib berish hajmi 136 foizni tashkil etdi, ikki mamlakat o‘rtasidagi tovar ayirboshlash hajmi o‘tgan yil davomida 3,9 milliard dollarga yetdi, 64 foizga oshdi. 770 million dollarlik rekord darajaga yetdi.

2023 yilning olti oyida Germaniya va O‘zbekiston o‘rtasidagi tovar ayirboshlash hajmi 500 million dollarni tashkil etdi, Toshkent o‘g‘itlar, to‘qimachilik, metall va meva-sabzavot mahsulotlarini eksport qiladi, nemis kompaniyalari o‘z navbatida O‘zbekistonda qo‘shma ishlab chiqarish korxonalarini, jumladan, mashinasozlik va sanoat korxonalarini ochishga sarmoya kiritadi.

Rivojlanayotgan tendensiya Berlinning Markaziy Osiyoda tashqi siyosatni qurishdagi yangi yondashuvlarini ham, mamlakatlarning Germaniya bilan savdo-iqtisodiy aloqalarini oshirish istagini ko‘rsatadi.

Iqtisodiy manfaatlar birinchi o‘rinda turadi

Markaziy Osiyo o‘zining qaltis siyosiy tizimi tufayli Germaniya uchun ustuvor ahamiyatga ega emas edi. Ammo Ukrainadagi urush bu dinamikani tubdan o‘zgartirdi, deya tushuntirdi Germaniya Tashqi aloqalar kengashining Markaziy Osiyo bo‘yicha eksperti Stefan Mayster.

Shu bilan birga, u qaysidir ma’noda Rossiya Federasiyasi bilan munosabatlar saqlanib qolayotganini ta’kidladi. «Bir tomondan, biz Ukrainani qo‘llab-quvvatlaymiz. Boshqa tomondan, bizning biznesimiz hali ham resurslarga muhtoj», - deya tushuntirdi u.

Xuddi shunday pozisiyani MGIMO xalqaro tadqiqotlar instituti Yevropa tadqiqotlari markazi tadqiqotchisi Artem Sokolov ham bildiradi. Uning fikricha, hozircha iqtisodiy manfaatlar Germaniya va Markaziy Osiyo davlatlari o‘rtasidagi munosabatlarning o‘zagi bo‘lib xizmat qilmoqda.

«Masalan, Qozog‘iston Germaniya rahbariyati tomonidan muhim resurslar: neft va nodir yer metallari yetkazib beruvchisi sifatida qaraladi. Germaniyaning O‘zbekiston va Qirg‘iziston bilan munosabatlarida ham xomashyo omili muhim ahamiyatga ega. Markaziy Osiyo mintaqasining tranzit salohiyatining ahamiyati ham katta – Yevropa Ittifoqini Xitoy bilan bog‘lovchi yo‘nalishlar u orqali o‘tadi», deb hisoblaydi nemis mutaxassisi.

Uning fikricha, Markaziy Osiyoning beshta davlati Germaniyaning savdo-iqtisodiy hamkori sifatida Rossiya Federasiyasining to‘laqonli o‘rnini bosa olishi dargumon.

«Ammo ular qandaydir darajada Moskva bilan munosabatlarning buzilishini qoplashlari mumkin. Kengroq ma’noda Markaziy Osiyo Germaniya uchun ham o‘zining savdo bozori, resurslari, investisiya ob’ektlariga ega makon sifatida ham, Yevroosiyoning yirik davlatlari – Rossiya va Xitoy bilan chegaradosh hudud sifatida ham muhim ahamiyatga ega. Nemis diplomatlari mahalliy hamkasblari bilan aloqalarni kuchaytirishga, ruslar va xitoylarni siqib chiqarishga qarshi emas, lekin ular buni uddalay olishlari dargumon», — deya xulosa qildi ekspert.