Sanksiyalar urushni to‘xtatadigan kuch emas: Rossiyaga qarshi 15 mingdan ortiq sanksiyalar amalda

Unga kiritilgan cheklovlar soni bo‘yicha Rossiya dunyoda birinchi o‘rinda turadi. Umuman olganda, 2022 yildan buyon mamlakatga qarshi 15 mingdan ortiq sanksiyalar amalda. 60 ga yaqin davlat ularni joriy qilgan. Rejaga ko‘ra, Ukrainadagi harbiy amaliyotlar uchun pul qolmasligi uchun Kreml o‘z daromad manbalarini yo‘qotishi kerak edi. Ammo, misli ko‘rilmagan choralarga qaramay, bu nafaqat sodir bo‘lmadi, balki darhol teskari ta’sirga olib keldi.

Gap shundaki, biror mamlakatga nisbatan sanksiyalarning samaradorligi masalasi ikki tomondan baholanishi kerak: ularning iqtisodiyotga ta’siri va maqsadlarini amalga oshirish. Ikkinchisi bilan bog‘liq hamma narsa muvaffaqiyatsizlikka uchradi. Sanksiyalar, albatta, urushni to‘xtatadigan kuch emas. Birinchidan, Kreml gaz va neft sotadi. Ikkinchidan, pul tugasa ham, harbiy xarajatlar budjetda himoyalangan moddalar sifatida ajratiladi.

Shunga qaramay, Ukrainadagi mojaro boshlanganidan beri Rossiyadagi va birinchi navbatda uning fuqarolaridagi vaziyat sezilarli o‘zgarishlarga duch keldi. Rossiya banklarining xalqaro to‘lov tizimlaridan uzilishi, texnologiya importini taqiqlash va xalqaro kompaniyalarning mamlakatda ishlashdan bosh tortishi boshlandi. Bularning barchasi biznes va narxlarga jiddiy ta’sir ko‘rsatdi.

«Rossiya kompaniyalariga sanksiyalarni chetlab o‘tishga yordam beradigan alohida kompaniyalar va mamlakatlarga ta’sir qiluvchi ikkilamchi sanksiyalar haqiqatan ham import uchun to‘lovlar bilan bog‘liq muammolardan aziyat chekayotgan moliyaviy va iqtisodiy tizimga juda salbiy ta’sir ko‘rsatadi», dedi Capital Lab hamkori Evgeniy Shatov TRTga.

Asosiy o‘zgarishlar valyuta tushumlarining pasayishi bilan bog‘liq, deb ta’kidlaydi moliyaviy ekspert va Telegram-kanal muallifi «Ekonomizm» Aleksey Krichevskiy TRT bilan suhbatda. Neft sotish marjasi asta-sekin kamayib bormoqda, chunki biz vaqtinchalik echimlarni izlashimiz va vositachilarga ko‘p resurslarni sarflashimiz kerak va yoqilg‘i Xitoy va Hindistonga beriladigan chegirmalar.

Bugun Bryusselda ular Rossiya Federasiyasiga qarshi sanksiyalarning 15-paketiga nimalar kiritilishi mumkinligi haqida o‘ylashmoqda. Biroq, TRT telekanaliga intervyu bergan ekspertlar Yevropa Ittifoqida deyarli hech qanday bosim vositasi qolmaganiga qo‘shiladilar. G‘arb ixtiyorida qolayotgan jiddiy bosim vositalaridan faqat 300 milliard dollarlik muzlatilgan Rossiya suveren aktivlaridan foydalanish bo‘yicha cheklovlar olib tashlanishi, shuningdek, ikkilamchi sanksiyalarning kuchaytirilishini aytishimiz mumkin, deydi Shatov.

«Yaqin Sharq sanksiyalar rejimiga rioya qilishdan bosh tortdi», deb eslaydi Krichevskiy. — Markaziy Osiyo, ortiqcha yoki minus, xuddi shunday qaror chiqardi. Bitta muammo shundaki, ko‘pgina Xitoy banklari qanday pul bo‘lishidan qat’i nazar, Rossiya pullari bilan ishlashga juda tayyor emaslar: kichik yoki o‘rta biznes, davlat yoki yarim davlat mulki. Shu bilan birga, barcha hukumatlararo shartnomalar mukammal va soat mexanizmi kabi bajariladi”.

Jo Bayden prezidentligi davrida Qo‘shma Shtatlar Donald Tramp davridagidan ikki barobar ko‘p sanksiyalar qo‘llagan. Nafaqat Rossiya, balki Belarus, Xitoy, Eron va Kosovo, Suriya va boshqa davlatlarga ham qarshi. Ko‘rilgan chora-tadbirlarning samarasi ko‘p jihatdan mamlakatning xalqaro hamjamiyatga integrasiyalashuviga, shuningdek, davlat iqtisodiyotining hajmiga bog‘liq.

«Rossiya, masalan, Erondan farqli o‘laroq, jahon iqtisodiy tizimiga ko‘proq integrasiyalashgan va bu tizimdan chiqish Rossiya Federasiyasi uchun og‘riqliroq bo‘ladi. Biroq Rossiyaning iqtisodiy qudratini Eronnikiga solishtirib bo‘lmaydi, shuning uchun ham sanksiyalarning salbiy oqibatlarini bartaraf etish imkoniyatlari ancha yuqori», — deya tushuntiradi Evgeniy Shatov TRTga.

Hozircha G‘arb harakatlarining ko‘zga ko‘ringan samarasi sanksiya bosimi ostida qolgan mamlakatlardan iborat blokning faol shakllanishidir. BRIKSga a’zo davlatlar xizmat ko‘rsatadigan global bozor hajmi allaqachon juda ta’sirli, chunki bu mamlakatlar dunyo aholisining 43,5 foizini tashkil qiladi.

Yana bir narsa shundaki, geografik jihatdan bir-biridan uzoqda joylashgan va asosiy savdo sheriklari bo‘lmagan mamlakatlar o‘rtasidagi integrasiya odatda juda past.

«Kelajakda mamlakatlar hamkorlikni kengaytirishga harakat qiladi, ayniqsa, Rossiya Federasiyasi va Xitoy haqida gap ketganda. Biroq, Hindiston va Xitoy bir-biri bilan keskin munosabatlarga ega, bu hatto 2020 yil may oyida bo‘lgani kabi vaqti-vaqti bilan chegara mojarolariga olib keladi. Shu sababli, BRIKS uchun Yevropa Ittifoqi va Yevropa Ittifoqi doirasidagi kabi integrasiya darajasiga erishish juda qiyin bo‘ladi. AQSH. Agar Rossiya Federasiyasi, Xitoy, Eron va Shimoliy Koreya o‘rtasidagi munosabatlar haqida gapiradigan bo‘lsak, bunday hamkorlikning integrasiya salohiyati juda istiqbolli ko‘rinadi», — deydi moliyaviy maslahatchi va moliyaviy hayotni rejalashtirish bo‘yicha ekspert Oleg Orlov TRT telekanaliga.

Uning so‘zlariga ko‘ra, BRIKSning yagona valyutasi g‘oyasi ham qiziq, ammo bu yaqin kelajakda amalga oshishi dargumon. Ayni paytda dollarni siqib chiqarish, uning jahon iqtisodiyotida allaqachon mustahkamlanib qolgan mavqeini hisobga olsak, imkonsiz vazifadir. Evro va dollardagi barcha jahon jamg‘armalarining umumiy miqdori taxminan 80% ni tashkil qiladi.

Krichevskiy ta’kidlaganidek, Yevropa Ittifoqiga muqobil bloklarning kelajagi ko‘p jihatdan AQShdagi saylovlarga bog‘liq bo‘ladi. “Chunki bu Xitoyga juda sodiq bo‘lgan demokratlar uchun bir narsa, Tramp uchun esa butunlay boshqa narsa. U allaqachon Xitoy tovarlari uchun bojlar juda jiddiy bo‘lishini va o‘zimizning mahalliy ishlab chiqarishga e’tibor qaratishini e’lon qilgan. Agar Xitoy va Qo‘shma Shtatlar o‘rtasidagi savdo urushi kuchaysa, Pekin o‘zining dunyo tartibini shakllantirish uchun katta sa’y-harakatlarni amalga oshiradi.