Osiyo xotin-qizlar forumi: O‘zbekiston Jahon bankining "Ayollar, biznes va qonun" indeksida eng ilg‘or o‘zgarishlarni amalga oshirgan davlatlar qatoriga kirdi
O‘zbekiston ilk bora "Osiyo xotin-qizlar forumi"ga mezbonlik qildi. Forumda xalqaro miqyosda xotin-qizlar huquqlarini mustahkamlash, ularni himoya qilishni kuchaytirishga asosiy e’tibor qaratildi.
O‘z navbatida O‘zbekistonda xotin-qizlar huquqlarini himoya qilish borasida keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirilayotgani ta’kidlandi.
O‘zbekistonda xotin-qizlar soni 2024 yil 1 yanvar holatiga ko‘ra 18 million 274 ming 800 ta, ya’ni jami aholining 49,7 foizini tashkil qiladi. Ayollarning o‘rtacha umr ko‘rish davomiyligi 2023 yilda 76,9 yoshga yetdi. Taqqoslash uchun, bu ko‘rsatkich 2020 yilda 75,5, 2021 yilda 75,8, 2022 yilda esa 76,6 yoshni tashkil qilgandi.
Ta’kidlash joizki, co‘nggi 5 yilda xotin-qizlar huquq va manfaatlarini himoya qilish hamda ularni har tomonlama qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan 80 ga yaqin normativ-huquqiy hujjat qabul qilindi. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik paalatasi deputatlarining 32 foizini, Senat a’zolarining esa qariyb 25 foizi ayollardan iborat.
Yurtimizda xotin-qizlarning imtimoiy-siyosiy faolligini oshirish uchun har yili 100 nafardan ortiq xotin-qizlarning o‘qitilishi yo‘lga qo‘yildi.
2022/2023 o‘quv yilida xotin-qizlarning talabalar orasidagi ulushi 48,8 foizni tashkil qildi. Taqqoslash uchun bu raqam 2021/2022 yillarda 46,8 foizga teng bo‘lgan.
2022/2023 o‘quv yilida davlat OTMlarining magistratura bosqichida o‘qiyotgan 14,1 ming nafar xotin-qizlarning kontrakt to‘lovlari to‘lab berilib, buning uchun davlat byudjetidan 152,9 mlrd so‘m ajratildi.
2023 yilda "El-yurt umidi" jamg‘armasi tomonidan 84 nafar xotin-qizlar xorijdagi nufuzli universitetlarga yuborildi. Shuningdek, o‘tgan yili 147 nafar xotin-qiz fan doktori (DSc), 1238 nafari esa falsafa doktori (PhD) darajasini oldi.
2022/2023 o‘quv yilida O‘zbekistonda 181,5 mingdan ortiq qizlar uchun imtiyozli ta’lim kreditlari ajratildi. 2 mingdan ziyod ijtimoiy himoyaga muhtoj oilalarning vakillari, yetim qolgan va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan talaba qizlar uchun 4,5 mlrd so‘m kontrakt puli to‘lab berildi.
Iqtisodiyot tarmoqlarida band bo‘lgan xotin-qizlar soni 2023 yilda 5600 nafarni tashkil qildi. Shuningdek, o‘tgan yili 210 410 nafar xotin-qiz kasb-hunar va tadbirkorlik ko‘nikmalariga o‘qitilgan bo‘lsa, 405 191 nafarining bandligi ta’minlandi.
O‘zbekistonda yiliga 33,5 ming kadr tayyorlaydigan 56 ta kasb-hunar o‘qitish markazi, 27 ta "Ishga marhamat" monomarkazi va 443 ta kasb-hunarga o‘qitish markazi tashkil qilindi.
2023 yilda yurtimizda yakka tadbirdagi tadbirkor ayollar soni sezilarli darajada oshib, 102 802 nafarga etdi. Taqqoslash uchun bu raqam 2022 yilda 99 307 nafarga teng bo‘lgan.
2022-2023 yillarda oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirish dasturiga ko‘ra 487 mingdan ortiq xotin-qizlarga kreditlar ajratildi. Ayni damda hunarmandchilikning turli yo‘nalishlarida 14 mingdan ortiq usta hunarmand xotin-qizlar faoliyat ko‘rsatmoqda.
Bundan tashqari, 2023 yilda 279 mingdan ziyod tadbirkorlik loyihalariga kredit, 57 mingga yaqin xotin-qizlarga esa subsidiyalar ajratildi.
O‘zbekiston gender tenglikni ta’minlash borasida xalqaro reytinglardagi o‘rnini mustahkamlamoqda. Xususan, "Open Data Watch" tashkilotining "Gender Data Compass" reytingida 2023 yil yakuniga ko‘ra, 185 ta davlat orasida 56-o‘rinni egalladi. Shuningdek, Jahon bankining "Ayollar, biznes va qonun" indeksida eng ilg‘or o‘zgarishlarni amalga oshirgan davlatlar qatoriga kirdi. O‘zbekiston indeksda maksimal 100 balldan 82,5 ball to‘pladi.
Shu bilan birga, O‘zbekiston milliy parlamentida xotin-qizlar soni BMT tavsiyalariga mos darajaga yetib, mamlakat parlamenti xotin-qizlar soni bo‘yicha "Siyosatdagi ayollar" reytingida 190 ta milliy parlamentlar o‘rtasida 52-o‘rinda bormoqda.
2023 yilda O‘zbekiston Ochiq gender ma’lumotlar indeksida 69,7 ball bilan eng yaxshi 20 ta davlat qatoriga kirdi.
BMTning Barqaror rivojlanish yechimlari tarmog‘i (SDSN) va xalqaro ekspertlar tomonidan 2023 yilda shakllantirilgan SDG indeks hisobotiga ko‘ra, O‘zbekiston 166 ta mamlakat orasida 71,1 indeks bilan reytingdagi mavqeyini 8 pog‘onaga ko‘tarib, 69-o‘rindan joy oldi.
2030 yilga qadar O‘zbekiston Respublikasida gender tenglikka erishish strategiyasi tasdiqlanib, bu bo‘yicha 61 ta maqsadli indikator belgilab olindi.
2030 yilga borib xotin-qizlarning ulushi:
— siyosiy partiyalarda 50 foizga,
— vazir va vazirga tenglashtirilgan lavozimlarda 15 foizga
— boshqaruv lavozimlarida 30 foizga oshirish maqsad qilingan.
Shuningdek, boshqa jabhalarda ham xotin-qizlarning hissasi ko‘paytiriladi.
