Korrupsiya nima o‘zi va u nimadan boshlanadi?

Korrupsiya nima o‘zi va u nimadan boshlanadi?

Xalq tilida soddagina qilib – korrupsiya, deb ataluvchi hodisa barcha islohotlar ildiziga bolta urarkan, uni keltirib chiqaruvchi sabab va qarshi kurash choralarini bilishimiz lozim bo‘ladi.

Qonun hujjatlarida korrupsiya tushunchasiga quyidagicha ta’rif berilgan: «Korrupsiya – davlat organlari xodimlari moddiy yoki mulkiy yo‘sinda, g‘ayriqonuniy shaxsiy naf ko‘rish maqsadida, o‘z xizmat mavqeidan foydalanishida ifodalanadigan ijtimoiy hodisadir»​.

Aslida korrupsiya biror mansabdor shaxsning qonunchilik va axloqqa zid ravishda o‘zining boshqaruv vakolatlari va huquqlaridan shaxsiy manfaatlar maqsadida foyda olishidir.

Iqtisodchi Berdxenning fikriga ko‘ra, makroiqtisodiy rivojlanish ko‘rsatkichiga eng katta salbiy to‘lqinni olib kiruvchi omil aynan korrupsiya hisoblanadi. Uning ko‘rinishlari turlicha bo‘lishi mumkin.

Korrupsiyaning kelib chiqish sabablarini aniqlash, korrupsiyaga qarshi kurashning samarali yo‘llarini topish bo‘yicha mutaxassislar, turli institutlar va xalqaro tashkilotlar tomonidan yuzlab, minglab tadqiqotlar o‘tkazilgan. O‘ziga xos reytinglar tuzilib, har xil ko‘rsatkich va raqamlar qayd etilgan jadvallar yaratilgan. Hatto korrupsiyaning xilma-xil ko‘rinishidagi formulalari ham ishlab chiqilgan. Hanuzgacha, barcha millatlar uchun qo‘l keladigan qarshi kurashda asqotadigan yagona yechim yo‘q.

Tadqiqotchilar korrupsiyaning asosiy sabablari sifatida to‘rtta omilni ko‘rsatadilar.

Birinchisi – iqtisodiy sabablar. Bu haqda, muhtaram Prezidentimiz o‘zlarining chiqishlarida ko‘p marotaba so‘z yuritib keladi. Korrupsiyaning bu ko‘rinishi ijtimoiy va iqtisodiy hayotni bevosita ma’muriy yo‘l bilan boshqarishga intilgan hokimiyat va byurokratiyaning mavqei baland bo‘lgan davlat sharoitida rivoj topadi. Iqtisodiy faoliyatga nisbatan o‘rnatilgan turli xildagi cheklashlar, amaldorlarning keng, nazoratdan xoli, cheklanmagan yoki ruxsat berish, yoki taqiqlash vakolati korrupsiyaga zamin yaratadi. Shu bilan bog‘liq holda, yirik mablag‘larga ega bo‘lgan ayrim ishbilarmonlar o‘z daromadlarini ko‘paytirish maqsadida va raqobatda alohida imtiyozlarga ega bo‘lish uchun hukumat amaldorlarini pora evaziga sotib olib, ularni o‘z ixtiyorlariga bo‘ysundirishga intiladilar.

Ikkinchisi – huquqiy sabablar. Korrupsiyaning rivoji qonunlarning sifatiga bog‘liqdir. Mukammal bo‘lmagan qonunlar ishlamaydi va ayrim uddaburonlar bundan ustalik bilan foydalanadilar.

Uchinchisi – institusional sabablar bo‘lib, ularga avvalo, davlat boshqaruvi tizimidagi nuqsonlar, demokratik institutlarning kuchsizligi, shuning natijasida, hukumat faoliyatining yopiqligi yoki fuqarolik nazoratidan xoliligi kiradi.

To‘rtinchisi – ijtimoiy sabablar yoki jamiyatdagi muhit, aholining huquqiy bilimi, madaniyat darajasi, ma’naviyati, uyushqoqligi va jamoat faolligi pastligi kabi omillardir.

Xulosa shundaki, korrupsiyani keltirib chiqaruvchi omillar ana shu hodisa yashab turgan jamiyat yaratgan tizimning nosog‘lom yashashida namoyon bo‘ladi.


Matnda xatolik topsangiz, o‘sha xatoni belgilab, bizga jo‘nating (Ctrl + Enter)

Bo'limga tegishli qiziqarli xabarlar

Fikr bildirish uchun qaydnomadan o'tishingiz so'raladi va telefon rakamni tasdiklash kerak buladi!

Erkinjon Turdimovning yangi ish joyi ma’lum bo‘ldi

Самарқанд вилояти ҳокими лавозимидан озод этилган Эркинжон Турдимов Президент Администрациясига ишга ўтказилади.

Havo harorati -8 darajagacha tushishi kutilmoqda

Бу ҳақда Ўзгидромет хабар берди.

AQSh Eronga yangi zarba berdi

АҚШ ҳукумати бугун Эрон нефтини ноқонуний ташишда иштирок этган 35 та ташкилот ва кемаларга нисбатан санкциялар жорий этилишини эълон қилди. Ушбу қадам мамлакатнинг баҳсли ядровий дастури, илғор қуролларни ишлаб чиқиш ва минтақавий террористик гуруҳларни қўллаб-қувватлаш учун муҳим даромад манбаи бўлган Эроннинг нефть секторига қўшимча харажатларни йўналтиришга қаратилган.

Janubiy Koreya qiruvchilari Rossiya va Xitoy harbiy samolyotlariga qarshi

Россия ва Хитой ҳарбий самолётлари Жанубий Кореянинг ҳаво ҳужумидан мудофаа идентификация зонасига олдиндан огоҳлантирмасдан кириб келди.

"Real" Zidanga iltimos bilan chiqdi

Ҳужумчи Килиан Мбаппе “Реал”да ҳали умидларни оқлай олмади.

Abduqodir Husanov uchun poygaga Madrid grandi ham qo‘shildi

«Ланс» шарафини ҳимоя қилаётган ҳамюртимиз Абдуқодир Ҳусанов Европанинг кўплаб топ-клублари эътиборини тортмоқда.

Bahsli penalti oqibatida 100 dan ziyod odam halok bo‘ldi

Гвинеянинг Нзерекоре шаҳрида футбол фанатлари ўртасида келиб чиққан тўқнашувда 100 дан зиёд одам ҳалок бўлди. Бу якуний рақам эмас, чунки жароҳатланганлар жуда кўп.

Footmercato: Husanov ikki grand klub orasida talash bo‘ladi

"Ланс" шарафини ҳимоя қилаётган ҳамюртимиз Абдуқодир Ҳусановни январь ойида икки гранд клуб ўз сафига қўшиб олишни истамоқда.

APL klublari qishda Abduqodir Husanov uchun qancha mablag‘ sarflashga tayyor ekanligi ma’lum bo‘ldi

Ўзбекистон терма жамоаси футболчисига Премьер-лига клублари қизиқиш билдирмоқда.

Zelenskiy o‘t ochishni to‘xtatishga tayyor

Украина Россия Федерацияси билан НАТОга қўшилиш шарти билан ўт очишни тўхтатиш масаласини кўриб чиқади, деди Владимир Зеленский.

Mitxun Chakraborti musulmonlarni o‘ldirish bilan tahdid qildi

«Сизларни (мусулмонларни) бўлак-бўлак қилиб, мурдаларингизни дарёга эмас, ерларингизга ташлаймиз».

Sovuq, qor va yomg‘ir: yangi hafta uchun ob-havo ma’lumoti e’lon qilindi

Бошланган ҳафтада кутилаётган об-ҳаво маълумоти эълон қилинди. Ушбу ҳафтанинг бошида Ўзбекистон ҳудудининг катта қисмида қуруқ об-ҳаво сақланиб туради.

Yurtimizga qachon qor yog‘adi?

Бу ҳақда Ўзгидромет хабар берди.

Bugun kechqurun va kunduzi yomg‘ir va qor yog‘ishi kutilmoqda

Бугун тунда Республикамизнинг кўплаб ҳудудларида ёмғир бошланади ва тушгача давом этади. Ёғаётган ёмғир қорга айланиш эҳтимоли бор.

Tezkor axborot: O‘zbekistonga sovuq ob-havo oqimi kirib keladi

Жорий йилнинг 5-8 ноябрь кунлари Ўзбекистон ҳудудига совуқ ва нам ҳаво массалари кириб келиши кутилмоқда.

Rossiyalik polisiyachilar ommaviy ravishda ishdan ketmoqda

Россияда шундай ҳудудлар борки, у ерда участка полиция инспекторлари лавозимларининг 90 фоизигача бўш, ва битта ходим тўққизта ходим ўрнига ишлашга мажбур бўлмоқда.

Yakutiyada qulayotgan asteroid videoga tushib qoldi

Астероид атмосферада ёниб кетди. Унинг қолдиқлари қаерга тушгани номаълум.

Ukraina Qurolli Kuchlari bir kunda 530 kishini yo‘qotdi

Бу ҳақда 4 декабрь, чоршанба куни Россия Федерацияси Мудофаа вазирлиги матбуот хизмати томонидан чоп этилган сўнгги ҳарбий ҳисоботда айтилади.

Janubiy Koreya harbiylari kechirim so‘radi

Жанубий Кореядаги сиёсий инқирознинг ўткир босқичи ўтди.

Jahongir Ortiqxo‘jayev "Paxtakor"da qilingan fitnaga izoh berdi

"Пахтакор" клуби раиси жамоа ичидаги фитна, клуб қачон фойда келтириши ҳақидаги саволларга жавоб берди.

Tubasda nasistlar "Turk kasalxonasini" qamal qildi, 5 shifokor o‘g‘irlab ketildi

Ғарбий Соҳилда босқинчилар Фаластин шаҳарларига оммавий ҳужумлар уюштирмоқда.

Rossiya va Eron rahbarlarining uchrashuvi

Пезешкиан яқин орада Россия етакчиси Владимир Путин билан учрашишини айтганди.

Gruziya Prezidenti: “Ommaviy hibsga olishlar... SSSR qaytdimi?

Грузия президенти Саломе Зурабишвили Х ижтимоий тармоғида мамлакатнинг Европа интеграциясини музлатишга қарши намойишчиларга нисбатан қўпол муносабатни кескин танқид қилди.

Isroilning G‘azo maktabiga qilgan hujumidan omon qolgan kishi voqeani aytib berdi

Ғазонинг Зайтун маҳалласидаги юзлаб кўчирилган оилалар истиқомат қиладиган УНРWА мактаби Исроил ҳаво ҳужумига учраган ва биринчи қават вайрон қилинган.

Rossiya Ukrainadagi aholi punktlari egallab olingani va aerodromlar vayron qilinganini e’lon qildi

Россия армияси Донетск вилоятининг Романовка қишлоғи ва Украинанинг Запороже вилоятидаги Новодаровка қишлоғини эгаллаб олди.

Tailand janubidagi suv toshqini oqibatida 25 kishi halok bo‘ldi

Умуман олганда, табиий офатдан 660 мингдан ортиқ хонадон жабр кўрди.

Turkiyada avtobus va yuk mashinasi to‘qnashdi, jarohatlanganlar bor

Дастлабки маълумотларга кўра, ҳодисага ҳайдовчилардан бирининг эътиборсизлиги ёки ноқулай йўл шароити сабаб бўлган бўлиши мумкин.

Polshada fuqaro poliyasiya xodimining qurolini tortib olib, o‘zini o‘zi otib tashladi

Бу ҳақда TVP телеканали маълум қилди.

Rossiyada 1,5 yoshli qizini qiynoqqa solib o‘limiga sabab bo‘lgan o‘zbekistonlik ayol 4 yilga qamaldi

Жорий йилнинг январь ойида ўзбекистонликлар Россияда ўз вояга етмаган фарзандини ўлдириб, дафн этгани ҳақида хабарлар тарқалганди. Аёл Андижон вилоятида туғилган 28 ёшли фуқаро бўлиб, у турмуш ўртоғи билан 2016 йилдан бери Новосибирскда яшаган.

Isroil genosidi haqida hujjatli film tayyorlayotgan fransuz jurnalisti o‘lik holda topildi

Марин Влаҳовичнинг жасади Марсел шаҳрида уйининг томидаги айвондан топилган. Ҳозирда тергов ишлари олиб борилмоқда.

Janubiy Koreya prezidentiga qarshi impichment bo‘yicha ovoz berish sanasi ma’lum bo‘ldi

Парламент 6-7 декабрь кунлари президент Юн Сок Ёлга қарши импичмент лойиҳасини овозга қўйиши режалаштирилган, деб хабар бермоқда Рёнхап агентлиги.

Germaniya kansleri sirli jomadonda Kiyevga nima olib kelgani ochiqlandi

2 декабрь куни Украина пойтахтига поездда ташриф буюрган Олаф Шольцнинг қўлидаги салмоқлигина жомадон ОАВ ва жамоатчилик эътиборига тушди. Канцлер сирли жомадонни ёрдамчиларига бермай шахсан ўзи кўтариб юргани тусмолу шубҳаларни янада кучайтирди.

FQB rahbarligiga nomzod eronlik hakerlar hujumiga uchradi

АҚШ Федерал қидирув бюроси раҳбарлигига номзод Кэш Пател эронлик ҳакерлар ҳужумига учради, деб хабар берди CNN.

Turkiyada 5 yoshli bolaning ichaklarida 38 ta magnit topildi

Бу ҳақда TRT нашри хабар берди.

Afsonaviy Santa Klausning vatani Antalya ekanligini bilarmidingiz?!

Туркиянинг “туризм пойтахти” Анталья ёзги таътил учун энг машҳур дам олиш масканларидан бири. Аммо қиш ҳам унутулмас тажрибалар учун идеал мавсумдир. Афсонага айланган Санта Клауснинг (Қор бобо) Антальяда туғилиб ўсганини билармидингиз? Келинг, Сантанинг ватани Антальянинг Демре тумани бўйлаб саёҳат қилсак.

Italiyada dahshatli jinoyat sodir etgan yigit umrbod qamaldi

Суд собиқ қайлиғини пичоқлаб ўлдирган 22 ёшли италиялик Филиппо Туреттани умрбод қамоқ жазосига ҳукм қилди.

Ilon Mask: Amerika bankrotlik yoqasida

Миллиардернинг сўзларига кўра, Америка Қўшма Штатлари таназзулга юз тутиш арафасида.

Janubiy Koreyada harbiy holat bekor qilindi. Prezident devoni iste’fo berdi

Жанубий Корея президентининг ҳарбий ҳолат жорий этишга уриниши муваффақиятсизликка учраганидан сўнг эрталаб Юн Сок Ёл (мамлакат президенти) девонининг барча ходимлари истеъфога чиқди.

Bayden Afrikada sharmanda bo‘lishiga sal qoldi

Байден Африкага кетди.

NATO rahbari tinchlik takliflariga qaraganda qurolga ko‘proq urg‘u berdi

Бош котиб Марк Рютте НАТО аъзолари Россия билан тинчлик ўрнатишнинг мумкин бўлган стсенарийларини муҳокама қилишдан кўра, кўпроқ Украинага қурол етказиб беришга эътибор қаратишлари кераклигини айтди.