Juma kuni bilan tabriklash bid’atmi?

A A A
Juma kuni bilan tabriklash bid’atmi?

Yaqin yillardan beri ba’zilar tomonidan: ““Juma ayyomingiz muborak bo‘lsin”, “Juma muborak” deyish mumkin emas, chunki, juma kuni qiyomat kuni bo‘ladi, qachonki biz mahshargohdan o‘tib jannatda yig‘ilganimizdagina “juma muborak bo‘lsin”, deb aytamiz. Juma bilan tabriklash bid’at, chunki, Payg‘ambar alayhissalom va sahobalar bir-birlarini juma bilan tabriklamagan” degan har xil gap-so‘zlar tarqalib qoldi. Bu gap-so‘zlarga qisqa javob shuki, mo‘min-musulmonlar o‘zaro bir-birlariga sog‘liq-salomatlik tilab, Juma kuni bilan tabriklashlari muboh (savob ham, gunoh ham bo‘lmaydigan) amallardandir.

Chunki juma kuni bilan tabriklab, muborakbod qilish bir qancha oyati karima va hadisi shariflardan ko‘zlangan maqsadga muvofiq keladi hamda umumiy shariat qoidalariga to‘g‘ri keladi. Quyida ularni bayon qilamiz:

Birinchidan, Alloh taolo Qur’oni karimda shunday deydi:

ﻭَﻗُﻮﻟُﻮﺍ ﻟِﻠﻨَّﺎﺱِ ﺣُﺴْﻨًﺎ

ya’ni: “Odamlarga shirin so‘z bo‘ling” (Baqara surasi 83-oyat).

Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam hadisi sharifda shunday deganlar:

"والكلمة الطيبة صدقة"

(متفق عليه عن أبي هريرة رضي الله عنه)

ya’ni: “Yaxshi gap sadaqadir” (Muttafaqun alayh).

Demak, musulmonlar bir-birlarini juma kuni bilan tabriklab, yaxshi tilaklarni aytishlari mazkur oyati karima va hadisi shariflardagi shirin so‘z va yaxshi gaplarni gapirishga bo‘lgan targ‘ibning mazmuniga to‘g‘ri keladi.

Juma kuni bilan tabriklab, muborakbod qilish bir qancha asrlardan beri musulmonlar orasida odat tusiga aylanib, bu sababli musulmonlar bir-birlarini xursand qilib kelmoqdalar. Mana shunday o‘zaro xursandchilikka sabab bo‘ladigan amalni nimasi bid’at bo‘ladi. Vaholanki, Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam hadisi shariflarida bunday degan bo‘lsalar:

"أحبُّ الأعمالِ إلى اللهِ عزَّ وجلَّ سُرُورٌ يدْخِلُهُ على مسلمٍ"

(رواه الإمام ابن حبان والإمام الطبراني عن جابر بن عبد الله رضي الله عنه)

ya’ni: “Alloh taologa eng yaxshi amal – musulmonning qalbiga xursandchilik kirgazishdir” (Imom Ibn Hibbon va Imom Tabaroniy rivoyatlari).

Demak, mana shu hadisga amal qilgan holda, musulmon kishining qalbiga xursandchilik kirgizish maqsadida juma kuni bilan tabriklashimiz mumkin bo‘ladi. Qolaversa, buyuk sahobiy Ibn Mas’ud raziyallohu anhu bir ajoyib so‘zni aytganlar:

ما رأى المسلمون حسنا فهو عند الله حسن، وما رآه المسلمون سيئا فهو عند الله سيء

(رواه الإمام الحاكم في المستدرك)

ya’ni: “Musulmonlar yaxshi ko‘rgan narsa – Alloh taolo nazdida ham yaxshidir,  musulmonlar yomon ko‘rgan narsa – Alloh taolo nazdida ham yomondir” (Imom Hokim rivoyatlari).

Mana shu purma’no gapga binoan ham juma kuni bilan o‘zaro muborakbod etish va yaxshi tilaklar tilashimiz mumkin bo‘ladi. 

Ikkinchidan,  Juma kuni bilan tabriklash – o‘zaro duo qilish va bir-biriga yaxshi tilaklar aytishdir. Qur’oni karim va hadisi shariflarda duo qilishga bo‘lgan targ‘ib biror-bir qaydsiz mutlaq kelgan. Jumladan, Alloh taolo duo qilish haqida Qur’oni karimda shunday marhamat qilgan:

وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ

فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ

ya’ni: “Sizdan (ey, Muhammad!) bandalarim Mening haqimda so‘rasalar, (ayting) Men ularga yaqinman. Menga iltijo qiluvchining duosini ijobat eturman. Bas, ular ham Meni (da’vatlarimni) ijobat (qabul) etib, Menga imon keltirsinlar, shoyad (shunda) to‘g‘ri yo‘lga tushib ketsalar” (Baqara surasi, 186-oyat).

Ushbu oyatdagi duo maxsus bir duoga qaydlanmasdan umumiy bo‘lganidan keyin, musulmon kishining boshqa birodariga “juma kuningiz muborak bo‘lsin” degan duosi ham mazkur oyati karimaning mazmuniga muvofiq kelaveradi. Agar ushbu oyat maxsus duolarni o‘z ichiga oladi, juma bilan tabriklashdagi duoni o‘z ichiga olmaydi desak, mutlaq (qaydsiz) kelgan oyatni qaydlab qo‘ygan bo‘lamiz. Bu esa hanafiy mazhabimizdagi usul qoidalarga to‘g‘ri kelmaydi.

Qolaversa, bizni har bir duoimiz va yaxshi tilaklarimizning lafziga muvofiq albatta Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallamdan biror hadis yoki sahobalardan biror rivoyat topilishi shart emas. Bunday qoida shariatimizda yo‘q. Balki, yuqorida zikr qilingan umumiy bir qancha dalillar mavjud,  ular o‘z ichiga ko‘plab amallarni qamrab oladi. Shunday ekan, Payg‘ambarimiz alayhissalom va sahobalarning bir ishni qilmaganlarining o‘zginasi, uni man qilish uchun dalil bo‘lmaydi. 

Uchinchidan, Qurbon va Ramazon hayiti kunlari bilan tabriklash, shuningdek, yangi kiyim kiyganda, kishining tavbasi qabul bo‘lganda, haj ibodatini tamomlaganda, nikoh aqdi tuzilganda, farzand dunyoga kelganda tabriklash haqida bir qancha hadis va rivoyatlar mavjud. Ammo juma kuni bilan tabriklash haqida sarohatan (ochiq-oydin) hadis yoki rivoyat kelmagan. Mana shunday o‘rinlarda shariat qonun-qoidalarini yaxshi o‘rgangan ulamolarimiz bir qoida ishlatadilar: “dalili bor narsaga dalil kelmagan narsani qiyos qilish (taqqoslash)”. Bu qoidani ishlatish uchun ikkita shart topilishi kerak. Birinchisi, qiyos qilinayotgan amalning shariatga zid joyi bo‘lmasligi kerak. Ikkinchisi esa, dalili kelgan amal bilan dalili yo‘q amalni bajarishdan maqsad bir bo‘lishi kerak. Shunday ekan, yuqoridagi Qurbon va Ramazon hayitlari bilan tabriklash kabi dalili kelgan amallarga juma kuni bilan tabriklash amalini qiyos qilinadi. Chunki barchasidan maqsad bir, u ham bo‘lsa – musulmonning qalbiga xursandchilik solishdir.

Qolaversa, Juma kuni kunlarning eng yaxshisi ekani haqida Payg‘ambarimiz shunday deganlar:

"خَيْرُ يَوْمٍ طَلَعَتْ عَلَيْهِ الشَّمْسُ يَوْمُ الْجُمُعَةِ فِيهِ خُلِقَ آدَمُ وَفِيهِ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ وَفِيهِ أُخْرِجَ مِنْهَا"

(رواه مسلم عن أبي هريرة رضي الله عنه)

ya’ni: “Quyosh chiqqan kunlarning eng yaxshisi jumadir! U kuni Odam yaralgan, u kuni jannatga kiritilgan, u kuni jannatdan chiqarilgan, qiyomat ham juma kunidadir” (Imom Muslim rivoyatlari).

Shuningdek, Juma kuni musulmonlarning hafta ichidagi bayramlari hisoblanadi. Bu haqda Rasululloh sallallohu alayhi vasallam bunday marhamat qilganlar:

"إن هذا يوم عيد جعله الله للمسلمين، فمن جاء الي الجمعة فليغتسل، وإن كان عنده طيب فليمس منه، وعليكم بالسواك" ( اخرج إبن ماجة عن إبن عباس رضي الله عنه)

ya’ni: “Albatta bu (juma kuni) bayram kunidir. Alloh uni musulmonlar uchun (bayram) qilgan. Shunday ekan, kim jumaga yetsa, g‘usl qilsin. Agar unda xushbo‘ylik bo‘lsa, undan sepib olsin va misvokni lozim tutinglar” (Imom Ibn Moja rivoyatlari).

Hazrati Umar raziyallohu anhu ham Juma kunini haftalik bayram ekani haqida bunday deganlar:

  "يوم جمعة، ويوم عرفة، وكلاهما بحمد الله لنا عيدٌ" (رواه الطبري في جامع البيان).

ya’ni: “Allohga hamd bo‘lsinki, Juma va Arafa kunlari biz musulmonlarga bayram qilib berdi” (Imom Tabaroniy “Jomi’ul bayon” kitoblarida keltirganlar).

Bayram bilan tabriklash va muborakbod qilish mumkinligi haqida mo‘’tabar ulamolarimiz tomonlaridan bir qancha ma’lumotlar mavjud bo‘lib, jumladan, buyuk muhaddis va faqih Mulla Ali Qori rahmatullohi alayh “Mirqotul mafotih” kitoblarida أتاكم رمضان، شهر مبارك ya’ni, “Sizlarga Ramazon keldi. Bu muborak oydir” degan hadisni sharhida  shunday deganlar:

هو أصل في التهنئة المتعارفة في أول الشهور بالمباركة

ya’ni: “Mana shu hadis (yangi) oylarning avvalida urfga aylangan muborak bo‘lsin, deb tabriklashga asos hisoblanadi. 

Imom Ibn Qudoma rahmatullohi alayh “Mug‘niy” kitoblarida shunday deganlar:

"قال أحمد، رحمه الله:  ولا بأس أن يقول الرجل للرجل يوم العيد: تقبل الله منا ومنك".

ya’ni: Imom Ahmad rahmatullohi alayh aytdilar: “Bayram kuni kishi birodariga: “Alloh sizu bizdan qabul qilsin”” deyishini hech qanday zarari yo‘q.

Imom Shihob Ahmad Molikiy rahmatullohi alayh aytadilar: 

سئل مالك عن قول الرجل للرجل في العيد تقبل الله منا ومنك وغفر لنا ولك

 فقال: "ما أعرفه ولا أنكره لأنه قول حسن"

ya’ni: Imom Molik rahmatullohi alayhdan bayram kuni kishi birodariga: “Alloh sizu bizdan qabul qilsin va gunohlarimizni kechirsin!” deyishi haqida so‘ralganda u zot bunday javob berdilar: “Uni (dalili borligini) bilmaymiz, lekin inkor ham qilmaymiz, chunki bu yaxshi so‘zdir”.

Imom Suyutiy rahmatullohi alayh “Usulul amaniy bi-husulit tahaniy” kitoblarida bunday deganlar:

التهنئة بنحو الأعياد والشهور، لها أصل في السنة كالتهنئة بالمولود.

ya’ni: “Farzand ko‘rganda tabriklashni hadislarda asosi bo‘lgani kabi bayram va oylar bilan tabriklashni ham hadislardan asosi bor”.

Demak, bayramlarda tabriklash mumkin bo‘lganidan keyin juma kunida ham tabriklash va muborakbod etish mumkin va joizdir. Chunki yuqoridagi hadislar bilan juma kunini ham bayram ekani ochiq-oydin ma’lum bo‘ldi. Shunga binoan, bu kunni bayramona kayfiyatda, xushbo‘yliklarni sepib, xursadchilik bilan, ibodatlarni ado etib, o‘zaro bir-birimizdan hol-ahvol so‘rab, yaxshi tilaklarni bildirib o‘tkazishimiz ayni mudao bo‘ladi. Juma kuni sizga barokatli, muborak bo‘lsin, deyish ham, yaxshi tilaklar jumlasidandir.

Xulosa qiladigan bo‘lsak, yuqoridagi barcha oyati karima, hadisi sharif, rivoyat va fiqhiy qoidalar hamda ulamolarimizning fikrlaridan ma’lum bo‘lmoqdaki, musulmonlar bir-birlarini Juma kuni bilan tabriklab, o‘zaro duolar qilishlarida hech qanday shariatga zid joyi yo‘q. Aksincha, bu duoi xayr va yaxshi tilaklar sababli musulmonlar orasida mehr-muhabbat, o‘zaro xursandchilik, oqibat ziyoda bo‘lib, birodarlik rishtalari mustahkamlanadi. Albatta, bu tabriklash ixtiyoriy bo‘lib, uni vojib yoki sunnat demaymiz. Bu amalni tark qilgan kishi gunohkor ham bo‘lmaydi.  Vallohu a’lam.


Matnda xatolik topsangiz, o‘sha xatoni belgilab, bizga jo‘nating (Ctrl + Enter)

Fikr bildirish uchun qaydnomadan o'tishingiz so'raladi va telefon rakamni tasdiklash kerak buladi!

“UzAuto Motors” yangi to‘lov shartlarini e’lon qildi

“UzAuto Motors” 2025 йил 21 июлдан бошлаб мижозларга Chevrolet Onix, Tracker ва Damas моделдаги автомобилларни янги шартларда харид қилиш имконини тақдим этмоқда.

Namanganlik otaxon rekord jarimani «ishlab oldi»

Наманган вилоятида «Gentra» русумли автотранспорт воситасида 82 маротаба йўл ҳаракатлари қоидаларини бузган отахоннинг машинаси хатланди.

Mahmud Muradov: "Taxminan 700 ming AQSh dollari minusga kirdim"

Muradov Professional League ММА ташкилоти нима учун мусобақалар ташкил қилмаётганининг сабаби ҳам айтилди.

Ayrim maktablarda qizlarga yubka kiyish taqiqlandi. Ota-onalar norozi!

Таълим вазирлиги ота-оналарнинг шикоятларига жавоб берди.

Yaqin oylarda Ukraina yangi prezidentga ega bo‘ladi

Зеленский ўз лавозимидан "зўрлик билан" четлаштирилиши мумкинлигини айтди

Isroil Rossiyani Eronga havo hujumidan mudofaa tizimlarini yetkazib berishdan tiyilishga chaqirdi

Исроил молия вазири Элькин Россиядан Эронга ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимларини етказиб бермасликни сўради.

Pashinyan: Armaniston Qorabog‘ Ozarboyjonniki deya tan olishda kech qoldi

Арманистон Бош вазири Никол Пашинян Қорабоғ масаласида ўзининг сиёсий қарорини кеч қабул қилганини тан олди. Унинг таъкидлашича, мазкур қадамда кечикканлик минтақавий зиддиятларни чуқурлаштирди.

Evropa nega Rossiyaga qo‘llayotgan sanksiyalarni Isroilga ham joriy etmayapti?

Мерц Европа нега Россияга қўллаётган санкцияларни Исроилга ҳам жорий этмаётганини тушунтирди.

Husanovning "Siti"dagi eng yaqin do‘sti jamoadan ketmoqda

"Манчестер Сити" марказий ҳимоячиси Витор Рейс фаолиятини Испанияда давом эттиради.

TNT Sports "Oltin to‘p"ga da’vogarlar reytingini taqdim etdi: Dembele kuchli uchlikdan chiqib ketdi

Машҳур TNT Sports портали июль ойи ўрталарида 2025 йилги "Олтин тўп" учун асосий даъвогарларнинг янги рейтингини эълон қилди.

Kecha O‘zbekistonda eng issiq harorat rekordi yangilandi!

Бу хақда Ўзгидромет хабар бермоқда.

Toshkentda andijonlik "dostavkachi" yigitni zo‘rlagan 2 nafar ayol qamaldi

31 ёшли С.А. пиццани олиб қўлига доставкачига пул тутқақазади ва уйга таклиф қилади.

Ayollarning pensiya yoshi yana 6 oyga oshirildi

Низом 1 июлдан кучга кирди

Mashhur bloger Abduroziq Dubay aeroportida hibsga olindi

Расмий идоралар ҳозирча бу ҳодисага изоҳ бермаган ва иш тафсилотларини ошкор қилмаган.

Abduqodir Husanovning "Manchester Siti"dagi kelajagi oydinlashdi

Тармоқда Абдуқодир Ҳусанов Манчестернинг бошқа бир жамоасига ўтиши ҳақида хабарлар тарқалганди.

Hindiston o‘z talabalariga O‘zbekistondagi universitetda o‘qishni taqiqladi

Душанба куни Ҳиндистон Тиббиёт Кенгаши (NMC) тиббиёт йўналишидаги абитуриентларга Марказий Америкадаги учта ва Ўзбекистоннинг бир тиббиёт университетига бакалавриат даражасида тиббий таълим олишдан қатъий тийилишни қатъий тавсия қилди.

Madaniyat vaziri korrupsiyada ayblanib sudga tortiladi

Маданият вазири коррупция ва мансаб ваколатини суиистеъмол қилишда айбланиб судланади.

Abduqodir Husanov “Real” futbolkasiga imzo qo‘yishdan bosh tortib, “Manchester Siti” fanatlarining qalbini zabt etdi

Абдуқодир Ҳусанов июнь ойидаги ФИФА кунлари доирасида Тошкентга келганида мухлисларга имзо тарқатда, улар билан суратга тушди.

Angrenda 14 yoshli qiz 4 nafar yigit tomonidan zo‘rlandi

Мазкур ҳолат Болалар омбудсмани ва Ижтимоий ҳимоя миллий агентлиги томонидан алоҳида назоратга олинган.

Chiqindi qarzdorligi va elektrga to‘lov: Senat ikki vazirlikni tanqid qildi va...​​​​​​​

2024 йилги қонунчилик ўзгаришларига биноан, 1 августдан бошлаб чиқинди хизмати учун қарздор истеъмолчилар ҳар ойнинг 5-санасигача СМС-хабар олади.

Бу ҳақда АҚШ давлат котиби Марко Рубио ижтимоий тармоқда ёзди.

G‘azoda ochlik xavfi: 100 dan ortiq insonparvarlik tashkiloti ogohlantirdi

Ғазо секторидаги очлик хавфи борасида “Save the Children”, “Chegarasiz шифокорлар” каби йирик ташкилотлар ҳам иштирок этган 100 дан ортиқ инсонпарварлик гуруҳи қўшма баёнот билан чиқди.

Ukrainada korrupsiyaga qarshi organlar vakolatlari cheklanishiga qarshi norozilik namoyishlari o‘tkazildi

Украина пойтахти Киев ва мамлакатнинг бир қатор шаҳарларида "Миллий коррупцияга қарши кураш бюроси" (НАБУ) ҳамда "Махсуслаштирилган коррупцияга қарши прокуратура" (САП) ваколатларини чекловчи қонунга қарши оммавий норозилик намойишлари бўлиб ўтди.

Rossiya va Ukraina uchrashuvlarining uchinchi raundida tinchlik shartlari muhokama qilinadi

Истанбул Россия ва Украина ўртасида 2022 йил 24 февралда бошланган урушни тугатиш мақсадидаги тўғридан-тўғри музокаралар майдони бўлиб қолмоқда. Томонлар учинчи раундни ўтказишга ўзаро розилик берган.

G‘azoda Isroil hujumi oqibatida 8 nafar falastinlik halok bo‘ldi

Бу ҳақда WAFA ахборот агентлиги хабар берди.

Er tezroq aylana boshladi – tadqiqot

Сайёра тезроқ айланмоқда, 10 июль йилнинг энг қисқа куни бўлди, у стандарт 24 соатдан 1,36 миллисонияга камроқ давом этди. Бу ҳақда DW халқаро Ер айланиш хизмати ва АҚШ ҳарбий-денгиз обсерваториясига таяниб хабар бермоқда.

O‘zbekistonliklar 1 milliarddan oshiq pulini Labubuga ishlatib yuborishdi

Жаҳон маркетплейсларида мазкур ўйинчоқ 22 доллардан 900 долларгача сотилмоқда. Миллий маркетплейсда эса мазкур ўйинчоқларни 45 минг сўмдан топиш мумкин.

Toshkent viloyatida YPX mashinasi ishtirokida YTH yuz berdi

ЙҲХБ хабарига кўра, ҳар иккала ҳолатда ҳам ҳаракат иштирокчиларининг соғлиғига зиён етмаган.

Ukrainada Mirage 2000 qiruvchi samolyoti qulab tushdi

Украина ҳарбийларининг маълумотига кўра, парвоз вақтида авиация техникасида носозлик юзага келган.

Toshkentda samolyot bortida yo‘lovchi ayolga shahvoniy shilqimlik qilgan erkak qamaldi

Аёл эса эркакка бу ҳаракатларини тўхтатишини ва ўзини тўғри тутиши кераклигини айтишига қарамасдан, у ўз ҳаракатларини давом эттирган.

Qibrayda qurilish mollari do‘konida yong‘in chiqdi

Хабарга асосан, ёнғинни ўчириш учун 5 та ёнғин-қутқарув экипажлари соат 10:57 да воқеа жойига бориб, 11:17 да ўраб олинган ва ёнғин соат 11:50 да тўлиқ ўчирилган.

Rossiya radikal kanallarga obuna bo‘lgan xorijlik fuqarolarini mamlakatga kiritmayapti

Россия чегарачилари сўннги пайтларда Ўзбекистон ва Тожикистон фуқароларини радикал диний каналларга обуна бўлгани учун мамлакатга киритишдан бош тортмоқда. Бу ҳолат ТАСС агентлиги ўрганган 20 дан зиёд суд материалларида қайд этилган.

Erondagi jazirama suv va elektr tanqisligiga olib keldi

Эронда кузатилаётган ғайритабиий иссиқ об-ҳаво туфайли сув омборларидаги сув сатҳи сўнгги бир асрдаги энг паст даражага тушди. Бу эса мамлакат бўйлаб сув ва электр таъминотида жиддий узилишларга сабаб бўлмоқда.

Isroil mudofaa kuchlari so‘nggi 24 soat ichida G‘azoda HAMASga tegishli o‘nlab manzillarni yo‘q qildi

Бу ҳақда “Report” нашри IDF матбуот хизматига таяниб хабар қилди.

Erdo‘g‘an: G‘azodagi genosidga sukut qilish – jinoyatga sheriklikdir

Туркия Президенти Ражаб Тоййиб Эрдўған Истанбулда бўлиб ўтаётган IDEF-2025 мудофаа кўргазмасида нутқ сўзлар экан, Ғазода рўй бераётган воқеаларга нисбатан жаҳон ҳамжамиятининг сукутини қаттиқ танқид қилди.

Tramp: Obama va demokratlar Rossiyaning 2016 yilgi saylovlarga aralashuvi haqidagi ishni soxtalashtirgan

АҚШнинг собиқ президенти Дональд Трамп Барак Обамани 2016 йилги президентлик сайловларида Россия уни қўллаб-қувватлагани ҳақида жамоатчилик фикрини атайлаб шакллантирганликда айблади.

O‘zbekistonda yozgi elektr iste’moli qishki ko‘rsatkichdan ham oshib ketdi

2025 йил 16–21 июль кунлари давомида кузатилган жазирама иссиқ сабабли мамлакатимиз энергетика тизимида янги тарихий рекорд қайд этилди.

DXX: 22 kg.dan ortiq giyohvandlik vositalari musodara qilindi

Ҳозирда барча ҳолатлар юзасидан мазкур шахсларга нисбатан жиноят ишлари қўзғатилиб, қамоқ эҳтиёт чораси қўлланилди.

Texasdagi toshqindan so‘ng yo‘qolganlarning aksariyati topildi

Бу ҳақда CNN телеканали маҳаллий ҳокимиятга таяниб хабар берди.

Suriyaning As-Suveyda viloyatidagi to‘qnashuvlarda 426 kishi halok bo‘ldi

Бу ҳақда Сурия Инсон ҳуқуқлари тармоғи (SNHR) ўз ҳисоботида маълум қилди.