Focha: tarix, moviy go‘zallik va unutilmas tajriba

Rang-barang gullar osilgan tosh uylar, tarix, moviy dengiz, mazali Egey taomlari... Bu go‘zalliklarning barchasi Fochada mujassam. Izmirning mashhur shaharlaridan biri bo‘lgan Focha tarixiy va tabiiy go‘zalliklarning uchrashish nuqtasidir. Ushbu hudud ikki qismga bo‘lingan: Eski va Yangi Focha. Eski Focha tarixi antik davrlarga, Yangi Focha tarixi esa XIV asrga borib taqaladi.

Qadimgi Focha: uning tarixiy tuzilishi va jozibasi

Fochaning eski nomi “Phokaia” (ba’zi manbalarga ko‘ra Phocaea) bo‘lib, u qadimgi yunoncha “phoke” so‘zidan olingan va “tyulen” degan ma’noni anglatadi. Hududda tyulenlar yashagani uchun tumanga shunday nom berilgan. Bugungi kunda ham Fochaning ko‘plab hududlarida, ayniqsa Siren qoyalarida tyulenlarni ko‘rish mumkin.

“Tarix otasi” sifatida tanilgan Gerodotga ko‘ra, Eski Focha nafaqat dengizchilikda, balki muhandislik sohasida ham katta muvaffaqiyatlarga erishgan. Ular o‘sha paytda 500 yo‘lovchi va 50 eshkak sig‘imiga ega tezkor qayiqlardan foydalangan holda uzoq dengiz sayohatlariga chiqishga muvaffaq bo‘lishgan. Hatto Italiya va Fransiya qirg‘oqlariga ham yetib borishgan.

Bugun kunda Eski Fochaning eng diqqatni tortadigan birinchi jihati uning portidir. Bu joy Fochaning markazi hisoblanadi. Eski Fochaning qaysi ko‘chasidan chiqsangiz ham, sizni betakror moviy suvlar va ohista tebranayotgan kichik qayiqlar kutib oladi. Fochaning moviy dengizlarini kashf qilish uchun qayiq va yaxta sayohatlariga qo‘shilish mumkin. Shuningdek, XVIasrga oid shamol tegirmonlari tumanning ajoyib manzarasini taqdim etadi. Bu yerda hali to‘liq ochilmagan qadimiy teatr ham bor.

Yangi Focha: maftunkor qirg‘oq shaharchasi

Yangi Focha tarixi XIV asrga, ya’ni genuyaliklarga borib taqaladi. Vizantiyaliklar bu joyni genuyaliklarga hadya qilib berishgan va vaqt o‘tishi bilan u muhim markazga aylangan, chunki u boy alunit zahirasiga ega edi.

Fochaning tarixiy joylari: o‘tmishga sayohat

Besh darvoza qal’asi Eski Fochada joylashgan. XI-XII asrda qurilgan ushbu qal’a Focha qal’asi deb ham atalgan va XIII asrda genuyaliklar tomonidan qayta tiklangan. Usmoniylar 1538-1539 yillarda qal’ani qayta ta’mirlab, minoralar qo‘shgan. “Phokaia shahar devorlari” deb nomlanuvchi qal’a devorlarining tarixi ancha oldingi davrga, miloddan avvalgi 590-580 yillarga to‘g‘ri keladi. Qal’aning ichida ioniyaliklarning eng qadimgi ibodatxonalaridan biri bo‘lgan Afina ibodatxonasi joylashgan. Ushbu ibodatxonada olib borilgan qazishmalar natijasida mintaqada birinchi marta tyulen ramzidan boshqa ramzlarning mavjudligi aniqlandi.

Phokaia qadimiy shahri

Fochaning chegaralari ilgari Qadimgi Phokaia shahri sifatida tanilgan. Arxaik davrning muhim markazlaridan biri bo‘lgan Qadimgi Phokaia shahri ham dengizchilik nuqtai nazaridan ko‘zga ko‘ringan joylardan edi. Bu yerdan topilgan asarlar orasida Gerodot devori, Afina ibodatxonasi, Fors qabri yodgorligi va Kibele ibodatxonasi kabi inshootlarni sanash mumkin.

Fotih masjidi

Focha nafaqat yunonlarning, balki Usmoniylarning ham izlarini topish mumkin bo‘lgan joydir. Focha Usmoniylar hududiga kiritilganidan keyin Fotih Sulton Mehmet tomonidan 1455 yilda qurilgan Fotih masjidi mintaqadagi turklar tomonidan qurilgan birinchi muhim inshootdir. Ismini Fotih Sulton Mehmet nomidan olgan ushbu masjid Usmoniylar tomonidan Fochada qolgan eng qadimgi inshoot bo‘lgani uchun ham ahamiyatlidir.

Ag‘alar saroyi

Besh darvoza qal’asi ortida joylashgan Ag‘alar saroyi Otaturk Fochaga tashrif buyurganida qolgan saroydir. 300 yillik inshootning faqat bir qismi hozirgi kungacha saqlanib qolgan. Saroy me’morchiligi Safranbolu, G‘arbiy Onado‘li va Kayseri uylarida ko‘p uchraydigan uslubga asoslangan.

Fochaning tabiiy go‘zalliklari: Plyajlar va ko‘rfazlar

Tabiiy go‘zalligi bilan ko‘zni qamashtiradigan Focha, ayniqsa yoz oylarida muhtasham ko‘rnishi bilan barchani lol qoldirmoqda. Shahardagi Qadimgi Focha Qoraqum plyaji, Sazlija plyaji, Kosovo plyaji, Kaleburnu plyaji, moviy bayroqli Yangi Focha jamoat plyajlari sayohat ixlosmandlarining eng sevimli manzillaridan hisoblanadi.

Fochaning kashf etilishini kutayotgan ko‘rfazlarining jilosi beixtiyor insonni o‘ziga maftun qiladi. Chanak ko‘rfazi tabiatdan bahra olishni istaganlar uchun ajoyib joy. Chanak ko‘rfazi sayoz va tiniq dengizi bilan endigina suzishni o‘rganayotganlar uchun yaxshi manzil sifatida ajralib turadi. Ko‘rfazning “chanak” (kosa) deb atalishining sababi shuki, u ikki tomondan toshlar bilan o‘ralganligi bois kosaga o‘xshash shaklga ega.

Eski Fochadan 4 km uzoqlikda joylashgan Mersinaki ko‘rfazida Guverjin orolining ajoyib manzarasini ko‘rish mumkin. Mersinaki ko‘rfazining go‘zal jihatlaridan biri shundaki, uning atrofida boshqa ko‘plab plyajlar mavjud.

Eski Fochadan Yangi Fochagacha cho‘zilgan qismida 6 ta orol bor. Orollarda tabiatning benazir go‘zalligiga guvoh bo‘lish mumkin.

Orak orolining sohillari uzoq hududga tarqalib, toshloq tuzilishga ega. Anjir oroli Fochaning ikkinchi yirik oroli bo‘lib, avvallari Aya Yorgi oroli deb atalgan. Turkiyaning O‘rta yer dengizidagi yagona tyulen koloniyasi mavjud orol hisoblanadi. Uchinchi yirik orol Fener oroli bo‘lib, Og‘lak oroli sifatida ham tanilgan va tabiat qo‘ynida tinch dam olishni xohlovchilarni o‘ziga tortadigan yana bir manzil.

Metelik oroli Egey dengizining tabiati va hayvonot olami bilan yaqindan tanishishni istaganlar uchun ayni muddaodir. Bu yerda turli xil qushlar va dengiz toshbaqalarini ko‘rish mumkin. Guverjin orolida esa ko‘k rangning barcha turlarini uchratish mumkin. Plyaj toshli bo‘lgani uchun dengiz poyabzalidan foydalanish tavsiya qilinadi.