Emlashni 100 foizga uddalashning imkoni yo‘q. Chunki...
Hayot bor ekan, insoniyat hamisha yaxshi yashash yo‘lida kurashadi, rivojlanish sari intiladi. Odamlar o‘rtasida barcha sohalarda yaxshilik sari borilayotganligi ko‘zga tashlanadi. Shu jihatdan qaralganda omma orasida turli xil yuqumli kasalliklar va ularning oldini olish harakatlari ham azaldan bo‘lgan. Bu harakat bugun ham davom ettirilmoqda.
— Mustaqillikning dastlabki davrida O‘zbekiston Respublikasida olti turdagi yuqumli kasalliklarga qarshi aholi rejali emlanar edi, - deydi Samarqand viloyat Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi boshqarmasi rahbari Adham Bahromov. — Bugungi kunga kelib esa amaldagi emlash kalendariga muvofiq, o‘n uch turdagi yuqumli kasalliklarga qarshi emlash ishlari yo‘lga qo‘yilgan. Shu o‘rinda ma’lumot uchun aytish kerakki, tibbiyot amaliyotida rejali emlash, mavsumiy kasalliklarga qarshi emlash, epidemik ko‘rsatmaga asosan emlash, profilaktika maqsadida endemik hududlarga borishdan avval emlash, sog‘lomlashtirib emlash tartiblari mavjud.
— Adham aka, tibbiyotdagi bunday tadbirlarning samarasi haqida gapirsangiz...
— Bugun ko‘pchilikni qiziqtirgan, hayotimizga muhim vazifa bo‘lib kirib kelgan vaksinasiya jarayonini olaylik. Shol, bo‘g‘ma, qoqshol, ich terlama, quturish, virusli gepatit V ning ko‘rinishi kabi kasalliklarning umuman qayd etilmayotganida, qizamiq, qizilcha, o‘pkadan tashqari to‘qimalar sili, ko‘kyo‘tal, kuydirgi, tepki kabi kasalliklarning juda kam uchrayotganida uning samarasini yaqqol sezish mumkin.
Ma’lumki, vaksinalarni yaratish, dastlab eksperimental hayvonlarda klinikadan oldingi tajribani o‘tkazish, keyinchalik bir necha bosqichda ko‘ngillilarda klinikadan keyingi sinovlarni o‘tkazish, xavfsizligi va samaradorligini baholash, uni ishlab chiqarish bo‘yicha ruxsatnomalarni rasmiylashtirish va qo‘llanilmoqchi (ishlatilmoqchi) bo‘lgan davlatda rasman ro‘yxatdan o‘tkazish, ma’lum bir vaqtni va immunologik samaradoriligini tasdiqlovchi qator xujjatlar taqdim etilishini talab qiladi. Mana shu kator bosqichlardan o‘tilib, Respublikamizda, jumladan viloyatimizda koronavirus infeksiyasiga qarshi emlash uchun 3 turdagi vaksina joriy yilning 1 aprelidan boshlab qo‘llanishga ruxsat berildi.
— Koronavirusga qarshi emlash tadbirlari qay tariqa boshlandi?
— Sog‘likni saqlash vazirligining buyrug‘i bilan COVID-19 ga qarshi emlash tartibi tasdiqlandi. Tibbiyot xodimlarining bu boradagi vazifalariga bir qator oydinlik kiritildi, ular zimmasidagi mas’uliyat oshirildi. Respublikamizda 3 turdagi qo‘llaniladigan vaksinalar bo‘yicha ko‘rsatmalar berildi.
Shu maqsadda COVAX dasturi asosida Hindiston davlatida ishlab chiqarilgan 75 ming doza AstraZeneca “Kovishild” vaksinasi olib kelindi va taqsimot asosida shahar va tumanlarga yetkazildi. Ushbu vaksinani Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti 2021 yil 8 fevralida favqulodda holatlarda qo‘llash uchun tavsiya etgandi. U O‘zbekiston Respublikasida 2021 yil 17 martda SSVning “Dori vositalari, tibbiy buyumlar va tibbiy texnika ekspertizasi va standartlashtirish Davlat Markazi” DUK tomonidan sertifikasiyadan o‘tkazilgan.
Shuningdek, Xitoyning Anhui Zhifei Longcom Biopharmaceuticai Co., Ltd kompaniyasi va o‘zbek olimlari bilan birgalikda ishlab chiqarilgan yangi rekombinant ZF-UZ-VAK2001 koronavirus vaksinasidan 318 200 doza olib kelindi. ZF-UZ-VAK2001 vaksina ham O‘zbekistonda 2021 yil 29 martda DV/X 08646 son bilan ro‘yxatdan o‘tkazilgan.
Mazkur vaksinaning uchinchi bosqich klinik sinovlari O‘zbekiston Respublikasida o‘tkazildi. Xitoy Xalq Respublikasi tomonidan mazkur vaksinadan favqulodda holatlarda foydalanishga ruxsat berilgan bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasi SSV ning “Dori vositalari, tibbiy buyumlar va tibbiy texnika ekspertizasi va standartlashtirish Davlat Markazi” DUK tomonidan rasman ro‘yxatdan o‘tkazilgan va xavfsizlik, samaradorlik nuqtai nazaridan baholanib respublika hududida ishlatishga ruxsat berilgan.
Shuningdek «Sputnik V» vaksinasi ham Rossiya Federasiyasida 3-faza klinik sinovlaridan muvaffaqiyatli o‘tgan. Undan foydalanishni jahon Sog‘liqni saqlash tashkiloti tavsiya etmagan bo‘lsada, Rossiya Federasiyasi va 40 dan ortiq davlatlarda, jumladan, Respublikamizda ham «Sputnik V» ning samaradorligi yuqori baholangan. Shu bois undan emlash jarayonlarida foydalanib kelinmoqda.
Viloyatda xuddi mamlakatimizning boshqa hududlaridagi singari birinchi navbatda, kasallikni yuqtirib olish xavfiga qarab emlash boshlandi. Bunda e’tibor xavf guruhiga mansub bo‘lganlikka qaratildi. Masalan, 65 yoshdan yuqori bo‘lgan aholi qatlami, tibbiyot xodimlari, surunkali kasalligi bilan dispanser nazoratida turuvchilar, xalk ta’limi va maktabgacha ta’lim xodimlari, Qurolli kuchlar vakillari, chet elga o‘qishga boradigan talabalar, ommaviy-axborot vositalari xodimlari, bosqichma-bosqich emlanmoqda. Xavfsiz immunizasiya qoidalariga rioya qilingan holda birinchi, ikkinchi, uchinchi doza vaksina bilan iyun oyiga qadar 219 mingdan ortiq aholi emlandi va bu jarayon davom etmoqda.
— Kasallik yuqishining epidemik jarayoni zanjirini uzishda vaksinasiyaning o‘rni muhimligi ma’lum. Buni siz mutaxassis sifatida fuqarolarga qanday tartibda tushuntirgan bo‘lardingiz?
— Bu epidemik zanjirni uzish uchun aholining kamida 60-70 foizida koronavirusga qarshi immunitet mavjud bo‘lishi kerak. Bu esa vaksinalarning samaradorligi, emlanuvchi aholi katlamining shakllantirilishi bilan bog‘liq. Shu o‘rinda savol tug‘ilishi mumkin, nega endi 60-70 foiz, ko‘rsatkichni bundan-da oshirish imkoniyatlari mavjud emasmi? Avvalo, tan olish kerakki, emlash jarayonini hech bir joyda 100 foizga uddalashning imkoni yo‘q. Chunki barcha insonlar organizmi bir xil emas. Ayrim organizmlarning emlash bilan kelisha olmasligi ham bor haqiqat. Lekin “COVID-19” ga qarshi emlashning pandemiyani jilovlashga, immun tizimini mustahkamlab, virusga qarshi kurashishda yordam berishini ham biror bir mutahassis inkor eta olmaydi. Hozirgi aytgan ko‘rsatkichimizni esa bu boradagi me’yoriy holat deyish mumkin. Bilamizki, har qanday kasallikni davolashdan ko‘ra uning oldini olgan muhim. Fuqarolarimiz koronavirusga qarshi emlanish orqali nafaqat o‘zini, balki atrofidagilarni ham himoya qilishga hissa qo‘shayotganlarini unutmasliklari kerak.
Abdurasul SATTOROV va
Alimardon XUDOYQULOV
suhbatlashdi.
