Alohida toifadagi yo‘lovchilarga temir yo‘l transportida yiliga bir marta bepul yurish huquqi berildi

Temir yo‘l transporti sohasidagi mavjud kamchiliklarni bartaraf etish maqsadida “Temir yo‘l transporti to‘g‘risida”gi qonun qabul qilindi. Mazkur qonun joriy yil 1 yanvardan kuchga kirdi.

Amaldagi “Temir yo‘l transporti to‘g‘risida”gi qonun davr talabiga javob bermasligi, undagi ko‘plab tushunchalarning ma’nosi bugungi kunda eskirgani sababli yangi qonun qabul qilindi.

Yangi qonunga 17 yangi tushuncha kiritildi. Jumladan, “temir yo‘l transporti” “umumiy foydalanishdagi temir yo‘l transporti”, “vakolatli tashkilot”, “temir yo‘l transporti yo‘lovchisi”, “yuk”, “muhofaza zonasi” va boshqa tushunchalar alohida moddalarda o‘z aksini topib, ularga doir talablar belgilandi.

Bir-biriga nomuvofiq va havolaki normalar qayta ko‘rib chiqildi. Xususan, “temir yo‘l transporti” tushunchasi qayta ko‘rib chiqildi va yangi tahrirda bayon etildi. Bunda respublikaning temir yo‘l transporti belgilangan maqsadlar bo‘yicha umumiy foydalanishdagi va umumiy foydalanishda bo‘lmagan temir yo‘l transportiga ajratildi.

“Temir yo‘l transporti infratuzilmasi” tushunchasi ushbu qonunda nazarda tutilgan turli xil ob’ektlarni o‘z ichiga oluvchi texnologik majmua sifatida ifoda etildi.

Qonunga “umumiy foydalanish temir yo‘l transporti infratuzilmasi operatori” degan yangi tushuncha kiritildi va operatorga qo‘yiladigan asosiy talablar qonunning alohida yangi moddasida bayon etildi.

O‘zbekiston Respublikasi temir yo‘l transporti faoliyatiga nisbatan amaldagi qonunda “tashuvchi” tushunchasi mavjud emas edi. Bu esa bartaraf etilishi kerak bo‘lgan qonunchilikdagi bo‘shliqdir. Shunga ko‘ra, qonun “Tashuvchining huquq va majburiyatlari” moddasi bilan to‘ldirildi.

Bozor iqtisodiyoti sharoitida temir yo‘l transportida faoliyatni tartibga solish muammolarini sifatli hal qilishda yuqori darajadagi boshqaruvning roli va mas’uliyati oshib bormoqda.

“O‘zbekiston temir yo‘llari” aksiyadorlik jamiyati, bir tomondan, yo‘lovchilar va yuklarni tashishga bo‘lgan ehtiyojni ta’minlash bo‘yicha davlatning asosiy vazifasi bilan bir qatorda, boshqa tomondan, xo‘jalik yurituvchi sub’ekt sifatida shartnomalarni bajarish, moliyaviy manfaatlar, mahsulotlar, ishlar va xizmatlarni sotishdan va aksiyadorlik jamiyatini saqlash va rivojlantirishga qaratilgan boshqa faoliyat turlaridan daromad olish bo‘yicha majburiyatlarini o‘z zimmasiga olgan.

Shu munosabat bilan amaldagi qonunning 10-moddasi to‘liq qayta ko‘rib chiqildi va bir nechta moddalarga ajratildi. Temir yo‘l transporti faoliyatini tashkil etish va boshqarish bilan shug‘ullanuvchi organlar vazifalari aniq chegaralandi, vakolatlar (kompetensiyalar) belgilandi.

Ijro etuvchi hokimiyat organi sifatida Vazirlar Mahkamasi, mahalliy davlat hokimiyati organlari sifatida hokimliklar, davlat boshqaruvi organlari sifatida Transport vazirligi va Transport nazorati inspeksiyasi, umumiy foydalanishdagi temir yo‘l transporti sohasidagi xo‘jalik boshqaruvi organi sifatida “O‘zbekiston temir yo‘llari” aksiyadorlik jamiyati etib belgilandi.

Qonunga yangi moddalar ham kiritildi. Xususan, temir yo‘l transporti tashuvchisining yo‘qotishlari va zararlarini qoplash to‘g‘risida (30-modda) me’yorlar kiritildi. Chunki, amalda yo‘lovchilarni temir yo‘l transportida tashishdan ko‘rilgan zararlar tashkilotga ortiqcha yuklatilgan bo‘lib, Davlat byudjeti mablag‘lari hisobidan qoplanishi nazarda tutilmagan edi. Konstitusiyaning 19-moddasini ta’minlash maqsadida alohida toifadagi yo‘lovchilarga temir yo‘l transportida yiliga bir marta bepul yurish huquqi belgilandi.

Amaldagi qonunda havolaki normalar, shuningdek, “normativ hujjatlar” so‘zlari ifodalangan moddalar mavjudligi, temir yo‘l transporti faoliyati nafaqat me’yoriy texnik hujjatlar bilan, balki normativ-huquqiy hujjatlar bilan ham tartibga solinishi sababli, ushbu normalarning tahririga o‘zgartirish kiritildi.