Толибон террорчилар рўйхатидан чиқмоқда, Марказий Осиё давлатлари Афғонистон билан алоқа ўрнатадими?

Қозоғистон Афғонистон билан бошқа Марказий Осиё давлатларига қараганда яқинроқ алоқада. Экспертларнинг фикрича, томонлар Кобул билан савдо алоқаларини кенгайтиришдан манфаатдор ва фаол ҳамкорликни ҳар томонлама қўллаб-қувватлайди.

Юқори геосиёсий ва ички хавф-хатарларга қарамай, Афғонистон Қозоғистоннинг асосий савдо ҳамкорларидан бири ҳисобланади.

Мамлакат Қозоғистон компанияларининг мамлакатда амалга оширилаётган иқтисодий лойиҳаларда, жумладан, транспорт, тоғ-кон саноати, телекоммуникация ва қишлоқ хўжалиги, автомобиль етказиб беришда иштирок этишини ҳам кўриб чиқмоқда.

Ўзбекистон ҳам Толибонни экстремистлар рўйхатидан чиқариш ҳақида ўйламоқда.

Шу билан бирга, Тошкент ва Кобул ўртасидаги ҳамкорлик 2023 йил июль ойида бошланган. Шу тариқа, Ўзбекистон, Покистон ва Афғонистон Ўзбекистон темир йўллари тармоғини Покистон темир йўллари тармоғи билан боғлайдиган Трансафғон темир йўли қурилиши бўйича қўшма протоколни имзолади.

Қозоғистон ҳам Трансафғон йўлини қуриш ташаббусидан манфаатдор.

Остона қурилиш материаллари етказиб бериш билан йўл қурилишида иштирок этиш имкониятини кўриб чиқмоқда. Ушбу лойиҳаларнинг амалга оширилиши минтақа мамлакатлари ўртасида юкларни етказиб бериш муддатини қарийб 10 баробарга қисқартириш ва юк ташиш таннархини камайтириш имконини беради.

Қирғизистон жорий йилда афғон ҳамкасблари билан ҳамкорлик сиёсатини фаолроқ илгари сурмоқда, савдо, сармоя, транспорт, қишлоқ хўжалиги, саноат ва энергетика масалаларини муҳокама қилиш учун Кобулга делегациялар юбормоқда.

Шу билан бирга, афғон ишбилармон доиралари Афғонистон ички бозорларида зарур бўлган электр лампалар, фармацевтика маҳсулотлари, шакар, дуккакли маҳсулотлар, газлама ва кийим-кечак маҳсулотларини Қирғизистондан олиб киришга қизиқиш билдирмоқда.

Афғонистонда темир рудасининг катта захиралари мавжуд бўлиб, уларнинг умумий ҳажми 2,2 миллиард тоннадан ошади. 2010 йилда Афғонистон «Литюм Саудия Арабистони» деб номланган ва сиз билганингиздек, бу металл электрон қурилмалар ва электр транспорт воситалари учун батареялар ишлаб чиқаришда кенг қўлланилади.

Афғон литюмининг катта заҳиралари Парун рудалари кластерида жойлашган - тахминан 3 миллион тонна оксид. Бундан ташқари, церий, камроқ миқдорда лантан, прасеодим, неодим, тантал, ниобий, цезий ва бериллий захиралари мавжуд. Умуман олганда, афғон ресурсларининг умумий қиймати 1 триллион доллардан ортиқ баҳоланмоқда.

Марказий Осиёда Афғонистон азалдан терроризм, наркотрафик ва чексиз урушлар билан боғлиқ. Бироқ, Толибон ҳокимиятга келганидан кейин муносабатлар ўзгара бошлади.

Афғонистон давлатнинг қўшнилари билан савдо-иқтисодий интеграцияга қўшилиши ва халқаро ҳамжамиятнинг умумий эътирофига сазовор бўлиши учун ҳали кўп иш қилиши керак. Аммо бунинг бошланиши аллақачон қилинган.