Yomg‘irning sirlari

Qur’on tili bilan yomg‘ir sirlarini sharxlashga o‘tamiz:

“Samodan bir qadar o‘lchoviga ko‘ra suvni indirgan U (Olloh)dir; biz uning bilan o‘lik baldaga (shaharga) hayot beramiz, siz ham shunday chiqarilasiz”, (Zuhruf, 11).

Bu oyatning butun nazokatini ko‘rsatib berish juda qiyin. Lekin oyatni va uning eng qiziqarli nuqtasini ilmiy tahlil qilaylik. Alloh yomg‘irni "samodan bir qadar o‘lchoviga ko‘ra indirilgan suv" ta’biri, Qur’onda, hech shubhasiz fizikaviy formulani nazarda tutgan. Eng oz ma’lumotli odam ham yomg‘ir yog‘ilishining fizikaviy sabablarini bilaman, deb o‘ylaydi. Keyin kap-katta astrofizika olimi ham yomg‘ir fizikasini bilolmaganini aytadi.

Yomg‘ir nima o‘zi? Suvning oldin bug‘ga aylanishi, keyin atmosferaning yuqori qavatlarida sovuq ta’sirida qaytadan suvga aylanib yerga tushishi, shundaymi? U holda quyidagi savollarga javob berilishi kerak bo‘ladi:

1.  Issiq o‘lkalarda, atmosferaning ust qavatlarida issiqning darajasi 40-60 gradusdan pastga tushmaydi. U yerlarda yomg‘ir qanday paydo bo‘ladi-yu, qanday yog‘adi. (Yomg‘ir yog‘ishi uchun kristallashmog‘i, ya’ni noldan pastga tushmog‘i kerak).
2.  Sibirning minus 60 gradusli iqlimida bulut nega kezib yuradi, u muz parchalari holida yerga qolipday taraqlab tushishi kerak emasmi?
3.  Umuman, atmosferadagi issiq nol daraja atrofidadir. Bulutlar ko‘k yuzida kezib to‘xtagani holda ko‘pincha yomg‘ir yuzaga kelmaydi. Bamisoli kunini va soatini kutayotgandek bir holda bo‘ladi.

Bu savollarning javobi oyatda bor: Biz samodan suvni qadar o‘lchovi (taqdir o‘lchovi) bilan tushirdik" deyiladi. Kechaga qadar "yomg‘irni oddiy suv bug‘i xodisasi" deb bilgan va oyatga labini burgan munkir (inkorchi)larning lablarini endi ilm uzib olsa ham haqqi bor...

Xo‘sh, eng modern ilm yomg‘irni nima deb ta’riflaydi? Astrofizika biz o‘rtaga qo‘ygan savollarimizning javobini tadqiq qilayotir.

Astrofizika o‘z qarashlarini shunday yakunlamoqda. Bu hodisa - mag‘iz (yadro) nazariyasi masalasidir:

a)  yo kosmik mag‘iz fazodagi noma’lum chang zarralarini;
b)  yo suv bug‘i parvoz etarkan, dengizdan tuz kristallarini ham ketida sudrab olib yuradi.

1.  Ko‘rinadiki, yomg‘ir vujudga kelishi uchun bor hisoblangan bu kristall mag‘izlar nazariyasi yana ilmiy majburlashdir. Chunki tuz molekulasining bug‘ bilan birga uchib yurishi qiyin masala, undan tashqari uchib yuradi deb faraz qilingan bu molekula bug‘ uchun standart bir miqdorda mag‘iz ajratib berolmaydi. Kosmik changlar ham shunday. Undan tashqari, kosmik changlarning mavjudligi aniq bo‘lgan taqdirda ham hech bo‘lmasa radioaktiv aloqa nuqtai nazaridan ham yuksak miqdorda bo‘lmog‘i kerakdir. Yana bular yomg‘irning vujudga kelishiga oid astrofizika ilmining bu kungi eng asosiy ma’lumotlari hisoblanadi.

2.  Suv zarrachalar juda sof bo‘lgan taqdirda (bulutlar shundaydir) minus 40 darajagacha qotmaydi (muzlamaydi). Bu – Amerikaning astrofizika laboratoriyalarida qat’iyan isbotlangan haqiqatdir. Demak, suvning qotishi hodisasi boshqa, sof suv zarrachalarining qotishi hodisasi boshqadir. Shu sababga ko‘ra, o‘ta sovuq mintaqalar - Sibir va Alyaska osmonlarida bulutlar bemalol suzib yuraveradi.

3.  Suv bug‘i bulut ichidaligida bulut oldin tomchi mag‘izlari atrofida tomchilarni vujudga keltiradi. Bir kub millimetrda bir million tomchi mag‘izi bo‘ladi. Bulutning jinsiga ko‘ra bir kub santimetrda 50 dan to 500 gacha bulut tomchichasi va donachasi bordir. Bu nazariya, ya’ni Bergeron Findeysen nazariyasi yomg‘irdan oldin qotish (muzlash) hodisasi bo‘ladi, degan fikrni o‘tkazmoqda.

4.  Lekin yomg‘ir tomchilarining ideal bir tekislikda yerga tushishi chin ma’nodagi muhim hodisadir. Agar o‘rtacha kattalikdagi yomg‘ir tomchisi bulutlar kezib yurgan 1500-3000 metr yuksaklikdan tushsa bormi, yerga favqulodda qattiq zarb bilan urilgan bo‘lardi. Holbuki, yomg‘ir tomchisi bulutdan mayda zarrachalar holida tusha boshlab, yerga yaqinlashgan sari bir-biriga qo‘shilib, kattalasha boradi. Tamomila yerga yaqin kelganda parashyut ochganday havoning ko‘tarish kuchiga yaqin tezlikda inadi. Zotan, agar yomg‘irga bunday bir taqdir o‘lchovi ato etilmagan bo‘lsaydi, bulutdan kamida yong‘oqday-yong‘oqdai do‘l yoqqan bo‘lar edi. Normal sharoitlarda na yomg‘irning jonni yayratib silashlari, na qorning ming bir naqsh bilan inishlari mumkin emas.

5.  Yomg‘irning tashkil topishida ham, yog‘ish shiddatida ham muhim bir masala elektrik kuchlanish hodisalaridir.

Biologiyadan xabarsiz kishilar bulutlardagi kuchli elektr energiyasini suv va tuz molekulalarining ionlashuviga bog‘liq energiyalar deb hisoblaydilar.

Holbuki, oyatda bu elektrik kuchlanishga oid bir kalavaning uchi, ya’ni dalil bor. Ko‘kdan tushgan o‘lchovli, taqdir etilgan bu suv o‘lik shaharga jon ato etadi. Biz yuqorida hayot negizida yotgan narsa suv ionlari ekanligini aytgan edik. Jamiki jonlilarda suv molekulasining tez-tez o‘zgarib turishga majburligi, ionlarning, ayniqsa, hidrogen ionlarining kuchlanishi bilan yaqindan aloqadordir. Bulutdan yuzaga keluvchi yomg‘ir, xususan, bu devday elektrik kuchlanishlar bilan shunaqanggi kuchli bir ion xususiyatini qo‘lga kiritadiki, haqiqatdan tuproqqa tushgach, jamiki bioximiya hodisalari darhol avj olib ketadi va o‘lik shaharga jon ato bo‘ladi.

Mana, oyat yomg‘irning tashkil topishini ham hikmatdan bir qadar o‘lchovi, deb ta’riflaydi va hali qancha biofizika sirlari borligiga e’tiborni tortadi. U qandil donalariday yog‘ishi lozim bo‘la turib, naqadar muloyim bir kattalikka keltirib o‘lchab qo‘yilganligi hayratlanarlidir. Endi yomg‘irning "O‘lik shaharga jon berganligi" siriga yaqinlashaylik: Oyat quruq tuproqni o‘lik shaharga qiyoslaydi. Ya’ni quruq tuproqning o‘zi jonli emas, o‘lik bir shahardir, ko‘chalari, muassasalari, tashkilotlari, binolari bo‘lgan, ammo jonsiz bir shahardir.

Yomg‘ir u kentga yog‘dimi, tamom, u yerda hayot boshlanadi. Quruq tuproqda turg‘un (statik) bir holga kelgan qandaydir bir ma’noda qotirib (muzlatib) qo‘yilgan milliardlarcha genetik shifr bor. Bu shifrlar yuksak potensial bilan yangilangan suv ionlarini topgan zahoti hayot hikoyasini boshlaydilar.

Oyatning so‘nggi jumlasida esa, Haq-Taolo bizning mahsharda tirilishimizni xotirlayotir. Biz bundan keyingi bahsda buning butun tafsilotlarini berishga harakat qilamiz. Bu yerda Alloh sizning genetik shifrlaringizni ham xohlagan kunimiz, xohlagan onimizda faoliyatga o‘tkazamiz, amri bilan katta ilmiy haqiqatga urg‘u berayotganini aytish bilan kifoyalanamiz. Bamisoli quruq tuproqda genetik shifrlar bir o‘lik shahar ko‘rinishida bo‘lsa, sizning ham un-urvoq bo‘lib yotgan  jasadlaringizdan qolib ketgan qanchadan-qancha shifrlar bor.

“Qur’oni karimning ilmiy mo‘jizalari” kitobidan.

Manba: azon.uz