Toshkent shahri, Sirdaryo, Jizzax, Xorazm, Andijon, Toshkent viloyatlari izchil rivojlanayotgan hududlar guruhidan joy oldi
Makroiqtisodiy va hududiy tadqiqotlar instituti (MHTI) ekspertlari hududlarning 2017-2023 yillardagi iqtisodiy faollik barometrini (IFB) baholadi.
Mamlakatimizning iqtisodiy rivojlanishi yalpi ichki mahsulot (YAIM) ning barqaror o‘sishi (2017-2023 yillarda 1,4 barobarga oshdi) bilan tavsiflanadi. YAIMning yiliga o‘rtacha 5,4 foiz o‘sishiga asosan xizmat ko‘rsatish (2,4 foiz) va sanoat (1,5 foiz) tarmoqlari salmoqli hissa qo‘shdi.
IFBga ko‘ra, mamlakatimizning 6 ta hududi (Toshkent shahri, Sirdaryo, Jizzax, Xorazm, Andijon, Toshkent viloyatlari) izchil rivojlanayotgan hududlar guruhidan joy oldi (85 ball ≤ IFB ≤ 100 ball).
Ma’lumot uchun: IFBni baholashda ishlab chiqarish, tadbirkorlik faolligi hamda hududlarning jozibadorligini aks ettiruvchi 3 ta blok va 13 ta ko‘rsatkichdan foydalaniladi. 100 balli baholash usuli asosida hududlarning faollik darajasi yuqori (85 ball ≤ IFB ≤ 100 ball), o‘rtacha (71 ≤ IFB < 85 ball) va past (IFB < 71 ball) bo‘lgan guruhlarga ajratiladi.
Rivojlangan Toshkent shahri va Toshkent viloyatida iqtisodiy faollik asosan sanoat (1,6 barobar), qurilish (2,1 barobardan ortiq), xizmatlar (1,8-2,4 barobar), investisiyalarni jalb qilish (1,9 barobar) kabi sohalardagi o‘sish hamda faoliyat ko‘rsatayotgan kichik biznes sub’ektlari (KBS) sonining (2,2 barobar) ortishi hisobiga ta’minlandi. Buning natijasida mazkur hududlarning YAIMdagi mavqei mustahkamlandi (YAHMning YAIMdagi ulushi 2017-yildagi 25 foizdan 2023-yilda 27,2 foizga oshdi);
Rivojlanish darajasi nisbatan past bo‘lgan Jizzax va Xorazm viloyatlarida esa sanoat (o‘sish 1,6 barobardan ortiq), qurilish va xizmatlar (2 barobar), investisiyalarni jalb qilish (3,5 barobardan ortiq), tovar va xizmatlar eksporti (2,4-3,3 barobar), ro‘yxatga olingan (2,4 barobar) va yangi tashkil etilgan (2,6 barobardan ortiq) KBSning ortishi iqtisodiy taraqqiyotning asosiy omili bo‘ldi.
IFBning 2 ta ko‘rsatkichi (faoliyat ko‘rsatmayotgan va o‘z faoliyatini to‘xtatgan KBS sonining ko‘payishi) bo‘yicha salbiy tendensiya qayd etilganiga qaramay, Jizzax va Xorazm viloyatlarining rivojlanish dinamikasi yetakchi pozisiyalar bo‘yicha jadal o‘sish kuzatilgan ko‘rsatkichlarning ko‘pligi (mos ravishda 8 ta va 10 ta) bilan ahamiyatlidir. Natijada ushbu hududlarda aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan YAHM ko‘rsatkichining YAIM ko‘rsatkichiga biroz yaqinlashishi kuzatildi. Masalan, YAIM va Jizzax viloyatida aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan YAHM o‘rtasidagi farq 2017-yildagi 1,8 barobardan (12-o‘rin) 2023-yilda 1,3 barobarga (6-o‘rin) kamaydi.
Shu bilan birga, hududlarning iqtisodiy faolligini ta’minlashda ishbilarmonlik muhiti va tadbirkorlik faoliyatini yaxshilash masalalarini hal etish davr talabiga aylanib bormoqda.
“O‘zbekiston-2030” strategiyasida “drayver” tarmoqlarni rivojlantirish va hududlar salohiyatidan to‘liq foydalanish, 2030-yilga borib, iqtisodiyot hajmini 2 barobar oshirish va “daromadi o‘rtachadan yuqori bo‘lgan mamlakatlar” qatoriga kirish rejalashtirilgan. Hududlarning iqtisodiy rivojlanishini ta’minlash uchun quyidagi chora-tadbirlar ko‘zda tutilgan:
➖ hududlarning ishlab chiqarish faolligini oshirishda – har bir hududda zamonaviy texnologik sanoat zonalarini tashkil etish, sanoat kooperasiyasini yo‘lga qo‘ygan korxonalarni faol rag‘batlantirish tizimini joriy etish, aholi soni 300 ming nafardan ortiq bo‘lgan shahar va tumanlarda IT xizmatlari, ta’lim, tibbiy xizmatlar, turizm xizmatlari, mehmonxona boshqaruvi, ovqatlanish va transport xizmatlarini rivojlantirish;
➖ hududlar jozibadorligini oshirishda – hududlarning investisiya reytingini joriy etish, salohiyat va imkoniyatlardan kelib chiqib, har bir hududning investorlar uchun jozibadorligini yanada oshirish, kichik va o‘rta biznesni rag‘batlantirish, xalqaro bozorlarga olib chiqish imkoniyatlarini kengaytirish.
➖ hududlarda tadbirkorlik faolligini oshirishda – tadbirkorlarga «tayyor biznes» shaklida bino berish mexanizmini keng joriy etish, soliq tizimini to‘liq raqamlashtirish, soddalashtirish va barcha tadbirkorlar uchun teng imkoniyatlar yaratish.
