Postpandemiya davrida avtomobil sanoatidagi to‘siqlar
Pandemiyaga qadar avtomobil sotuvlari o‘sib borayotgan, ba’zi segmentlarda esa hatto rekordlar o‘rnatilayotgan edi. Biroq pandemiya boshlanishi bilan avtomobil olami qator zarbalar va kutilmagan vaziyatlarni boshidan kechirdi.
Avtomobil sanoati butun dunyoda ishlab chiqarish zanjirida keng qamrovli sohalar, yetkazib beruvchilar va dasturiy ta’minot ishlab chiqaruvchilari ishtirok etuvchi hamda boshqa tarmoqlar bilan eng ko‘p bog‘liqlikka ega yo‘nalishlardan biri hisoblanadi. Pandemiyadan keyin yaqqol ko‘zga tashlandiki, bu tarmoqni har qanday o‘zgarishga ta’sirchan qilib qo‘yadi. Mikrochiplar yetishmovchiligi butun dunyoda avtomobillar bozoriga kuchli ta’sir ko‘rsatdi.
O‘zbekistonda yuqori intellektual texnologiyalar va logistika xizmatlarining yirik iste’molchilaridan biri hisoblangan UzAuto, pandemiya oqibatlaridan eng ko‘p jabr ko‘rmoqda. Kompaniyaning xalqaro yuk tashishga bo‘lgan o‘rtacha yillik ehtiyoji 20 000tadan oshiq konteynerni tashkil etadi. 90% yuk Xitoy va Koreyadan keladi va bu logistika zanjirida Uzoq Sharq va Qozog‘istondagi Rossiya portlari orqali o‘tadigan Transsibir transport koridorining ahamiyatini oshiradi. Ayni paytda bu yo‘nalishning yuklamasi ortib ketgan, yetkazib berish muddatlari uch barobar, logistik xizmatlar narxi esa 3,5 marotaba oshgan. Ushbu omillar avtomobil ishlab chiqarish hajmiga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi muhim sabablardan biridir va bu muammoga ko‘plab ishlab chiqaruvchilar duch kelgan.
Agar 2019 yilda avtomobil ehtiyot qismlarini yetkazib berishni kutish muddati 30-40 kun oralig‘ida tebrangan bo‘lsa, hozirgi kunda Janubiy Koreya, Xitoy va Rossiya dengiz portlaridagi tig‘izlik ushbu muddat 6 oygacha cho‘zilishiga sabab bo‘lmoqda. Shu bilan birga nimanidir oldindan prognoz qilish imkoniyati nolga teng. Boshqacha aytganda, xuddi shu tanqis yarimo‘tkazgichlar endi noma’lum vaqtga kechikib kela boshladi.
Bundan tashqari, UzAuto Motors avtomobillarining milliy valyutadagi narxi uzoq vaqt davomida o‘zgarishsiz qolgani ularni manfaatli investisiyaga aylantirdi. Avtomobil bozoridagi nobarqaror vaziyat xaridorlar o‘rtasida vahima hamda talabning sezilarli darajada ortishiga sabab bo‘ldi. Bu avtomobillar uchun uzun navbatlarni keltirib chiqardi. Agar oldin xuddi shu ishlab chiqarish hajmi bozordagi talabni qondira olgan bo‘lsa, hozirgi sharoitda u yetarli bo‘lmayapti.
Logistika va yarimo‘tkazgichlar tanqisligi bilan bog‘liq barcha qiyinchiliklarga qaramay, «UzAuto Motors» ishlab chiqarishi 2021 yilda 235 600ta avtomobilni tashkil etdi (2020 yildagiga nisbatan atigi 16%ga kam). So‘nggi 3 oy davomida pandemiyagacha bo‘lgan odatdagi ishlab chiqarish sur’atini tiklashga erishildi – 2021 yilning so‘nggi 90 kunida UzAuto Motors zavodlaridagi konveyerlar dam olish kunlari ham deyarli to‘xtamadi. 81 ish kuni davomida o‘rtacha kunlik ishlab chiqarish ko‘rsatkichi kuniga 1 000ta avtomobilni tashkil etdi, bu mazkur vaqt ichida 82 000ta avtomobil ishlab chiqarish imkoniyatini berdi.
UzAuto Motors ishlab chiqarish ko‘rsatkichlari raqamlarda:
· 2021 yilning dastlabki 8 oyida 84 062ta avtomobil ishlab chiqarildi, bu yillik hajmning 52%ini tashkil etadi. 2021 yilning so‘nggi 4 oyida ishlab chiqarish ko‘rsatkichlari 79 463ta birlikni tashkil etdi, bu 2021 yil yillik hajmining 48%i degani.
· Kobalt avtomobilini ishlab chiqarish kuniga o‘rtacha 342tadan 420ta birlikkacha oshdi (+23%).
· Payvandlash sexining butun faoliyati davomida kuniga 457ta kuzov hajmida rekord o‘rnatildi.
· Lacetti ishlab chiqarish kuniga o‘rtacha 26tadan 360ta birlikkacha oshdi (+30%).
2021 yil rekordlari:
· Payvandlash sexining butun faoliyati davrida kuniga 380ta birlik hajmida rekord qayd etildi.
· 2021 yil 25 dekabrda Asaka zavodida rekord qayd etildi, kuniga 1 087ta avtomobil ishlab chiqarilgan.
· 6 dekabrda Xorazm zavodi kuniga 502ta avtomobil rekordini qayd etdi.
· Yangi yil bayramiga qaramay, 2022 yil boshida bir kun ichida 2 271ta avtomobilni mijozlar qo‘liga topishirish orqali rekordni yangilashga erishildi.
