MDH davlatlarining tarix darsliklari Rossiyada tanqidga uchradi
Rossiya Fanlar akademiyasining Ijtimoiy fanlar bo‘yicha ilmiy axborot instituti MDH va Yaqin Sharq mamlakatlari tarix darsliklarida Rossiyaning namoyon bo‘lishini tahlil qiluvchi tadqiqot o‘tkazdi. Tadqiqotchilar postsovet mamlakatlaridagi ko‘plab darsliklarda Rossiya mustamlakachi davlat sifatida ko‘rsatilgan degan xulosaga kelishdi.
Qozoq darsliklarida Rossiya imperiyasi Qozog‘istondan harbiy va iqtisodiy manfaatlari yo‘lida foydalanishga intilgan davlat sifatida ko‘rsatilgan. SSSR siyosati, ayniqsa, 1921 yilgi ocharchilik bilan bog‘liq holda ham tanqid qilindi. INION ma’lumotlariga ko‘ra, darslik mualliflari Rossiya imperiyasining siyosatini «tajovuzkor va samarasiz» deb ta’riflab, Pyotr Stolypinning ko‘chirish siyosatini misol qilib keltiradilar.
INION tahliliga ko‘ra, Ozarbayjon darsliklarida Sovet hokimiyatining o‘rnatilishi «xoin kuchlar» ko‘magida amalga oshirilgan «harbiy bosqin» deb ataladi. 19-20-asrlardagi Qorabog‘ mojarosi va boshqa salbiy voqealarga Rossiya sababchi bo‘lgan ko‘rinadi. Darslik mualliflarining ta’kidlashicha, butun Sovet tizimi «Rossiya manfaatlarini qondirish va uning gegemonligini ta’minlashga qaratilgan».
O‘zbek darsliklarida O‘rta Osiyoning qo‘shib olinishi zo‘ravonlik bilan bosib olinganlik sifatida tasvirlangan. Mualliflarning yozishicha, Rossiya O‘zbekistonning milliy o‘ziga xosligiga ham, iqtisodiy ahvoliga ham ziyon yetkazgan. Shu bilan birga, INION O‘zbekistonda chor Rossiyasining mustamlaka qilingan Turkistondagi siyosatining «progressiv oqibatlari» haqidagi bahs-munozaralarga sabab bo‘layotganini ta’kidladi.
Qirg‘iziston va Tojikiston darsliklarida Rossiya ta’siri ijobiyroq tasvirlangan. SSSRning ushbu mamlakatlarning xalq xo‘jaligi, ta’limi va sanoatini rivojlantirishga qo‘shgan hissasi qayd etilgan. Tojik tarixchilari Rossiyada kommunistlarning hokimiyat tepasiga kelishini ijobiy baholaydilar, bu esa, ularning fikricha, tojik xalqining mustaqil davlatchilikka ega bo‘lishiga olib keldi.
Rossiya Tashqi ishlar vazirligi avvalroq ayrim xorijiy tarix darsliklari mazmunidan noroziligini bildirgan edi. Avgust oyida vazirlik arman tilidagi darslikni «18-asr oxiri va 19-asr boshlarida Janubiy Kavkazda sodir bo‘lgan voqealarning buzib ko‘rsatilgani» uchun tanqid qilgan edi.
«Men ham barchamiz kabi Rossiyadan tashqarida hamma joyda ruxsat berilgan, yangi mustaqil davlatlar tarixining milliy versiyalarida biz xohlaganchalik taqdim etilmagan talqinlardan xavotirdaman», dedi davlat rahbarining birinchi o‘rinbosari.
