Isroil strategiyasi: Mamlakatning siyosiy ustunlikka ega bo‘lish uchun amalga oshirayotgan «o‘yinlari»

16 iyul kuni Isroil harbiy samolyotlari Suriya poytaxti Damashqdagi muhim ob’ektlarga — Mudofaa vazirligi, Harbiy shtab va Prezident saroyi atrofiga zarba berdi. Bu hujum oddiy havo zarbasi emas edi — bu aniq siyosiy strategiyaning davomidir.

Bu hujum chegarada emas, balki mamlakatning ramziy markazida amalga oshirildi. Rasman bu hujum druz xalqini himoya qilish deb ko‘rsatildi. Ammo keng jamoatchilik bu haqiqat emasligini aytmoqda. Bu hujum na himoya, na xavfsizlik bilan bog‘liq edi. Bu kuch ko‘rsatish va siyosiy ustunlikni namoyish qilish edi.

Parchalanish siyosati

Bu harakatlar Isroilning ancha oldin ishlab chiqilgan «parchalanish doktrinasi» asosida olib borilmoqda. Ya’ni, G‘azodagi vayronalardan to Damashqdagi hujumlargacha bo‘lgan siyosiy reja mavjud. Bu rejaning asosiy maqsadi — mintaqani zaiflashtirish va uni bo‘lib tashlash.

60 mingdan ortiq falastinlik (aksariyati ayollar va bolalar) halok bo‘ldi, 130 mingdan ortig‘i yaralandi, hududdagi infratuzilmaning 80 foizi vayron qilindi. Bunday vaziyatda Isroil o‘zini ozchiliklarni himoya qiluvchi davlat sifatida ko‘rsata olmaydi.

G‘azo hozirda dunyodagi eng yirik ochiq havodagi konslagerga aylangan. Aholi ochlik bilan jazolanmoqda. G‘arbiy Sohilda aparteid siyosati davom etmoqda. Isroilning asosiy qonunlarida esa kamsitish qonuniylashtirilgan bo‘lib, bu kabi davlat axloqiy ustunlik da’vosini qila olmaydi.

Isroil Suriya druzlari haqida yolg‘on tashvishlar orqali o‘z niyatlarini yashirishga urinmoqda. Bu oddiy harbiy zarba emas edi — bu tahqirlovchi va ramziy zarba edi.

Isroil bu harakatlarni endi yashirmay, ochiq aytmoqda. Isroil tashqi ishlar vaziri va harbiy sharhlovchilarning bayonotlari orqali bu siyosat rasmiy tus olgan. Ular Suriyani sun’iy davlat deb atab, uning bo‘linishini ochiq targ‘ib qilmoqda.

Bu shunchaki fikrlar emas — bu aniq siyosat. Va u allaqachon amalda.

Arab dunyosini bo‘lib tashlash rejasi

Bu strategiyaning ildizlari paydo bo‘lganiga 70 yildan oshgan. Isroil bosh vaziri Ben-Gurion tomonidan ishlab chiqilgan «Periferiya doktrinasi» arab dunyosini ichkaridan parchalashga qaratilgan. Isroil arab bo‘lmagan davlatlar bilan yaqinlashib, arab mamlakatlaridagi etnik va diniy ziddiyatlarni kuchaytirishni maqsad qilgan.

Ben-Gurion buni quyidagicha izohlagan: «Biz kengayishga yo‘naltirilgan, harakatdagi davlat yaratishimiz kerak. Hech qanday yakuniy kelishuv yo‘q — na rejim, na chegara, na xalqaro shartnomalar».

Suriya strategiyada markaziy o‘rinda turadi. Sababi — u Falastin bilan qo‘shni va eng ko‘p aholiga ega arab davlatlaridan biri. Suriyaliklar Falastinni o‘z hududi, tarixi va madaniyatining ajralmas qismi deb biladi. Isroil so‘nggi yillarda kurdlar va druzlar bilan yaqin aloqalar o‘rnatdi — maqsad, Suriya bo‘linganda ularni asosiy kuch sifatida ishlatish.

Keyingi nishonlar: Eron va Pokiston

Suriya — oraliq bosqich, yakuniy maqsad emas. Isroil yanada kengroq hududlarga e’tibor qaratayotgan bo‘lib, bular — Eron va Pokistondir.

Ibrohim kelishuvlari tinchlik shartnomasi emas, balki Isroilning mintaqadagi pozisiyasini normallashtirish vositasi. Maqsad — Isroilni mintaqaning iqtisodiy, xavfsizlik va texnologik markaziga aylantirish.

Isroil moliya vaziri Besalel Smotrich bu haqda ochiq gapirdi: Isroil mintaqaning yangi tartibot markazida bo‘lishi kerak va arab davlatlari Isroilga «himoya» uchun to‘lov qilishi shart.

Isroil qancha kengaysa, shuncha ko‘p dushman orttiradi. Eron, Turkiya va Pokiston endi uni xavf sifatida ko‘rmoqda. Isroilning G‘azo, Damashq, Bayrut, Sano va Tehrondagi harakatlari arab dunyosini birlashtira boshladi.

Bunday birlik sammitlarda emas, balki xalqlarning yuragida shakllanmoqda.

Isroil xaritalarni o‘zgartirishi, ozchiliklarni qo‘llab ishlatishi, poytaxtlarga hujum qilishi va bolalarni och qoldirishi mumkin. Ammo u abadiy yashash yo‘lini bombalar orqali topa olmaydi. U xalqlarning ovozini abadiy o‘chira olmaydi. O‘z kelajagini boshqalarning xarobalari ustida qura olmaydi.

Ibrohim kelishuvlari

Ibrohim kelishuvlari — bu 2020 yilda Isroil va bir nechta arab davlatlari o‘rtasida AQSh vositachiligida imzolangan diplomatik bitimlar bo‘lib, Yaqin Sharqdagi geosiyosiy muvozanatni tubdan o‘zgartirgan tarixiy voqealardan biridir. Ushbu kelishuvlar asosida Isroil Birlashgan Arab Amirliklari (BAA) va Bahrayn bilan rasmiy diplomatik munosabatlar o‘rnatdi. Keyinchalik Sudan va Marokash ham bu tashabbusga qo‘shildi. Bitim 2020 yil 15 sentyabrda AQShning Vashington shahridagi Oq uyda imzolandi va bu voqeada AQShning sobiq prezidenti Donald Tramp muhim vositachi rolini o‘ynadi.

Kelishuvlar «Ibrohim» nomi bilan atalishi bejiz emas. Bu nom yahudiylik, nasroniylik va islom dinlari uchun umumiy ajdod sanalgan Ibrohim (Abraham) payg‘ambar nomiga ishora qiladi. Uchinchi tomon bo‘lgan AQSh ushbu diniy va madaniy umumiylikni tinchlik va hamkorlik ramziga aylantirishga harakat qildi. Kelishuvlar doirasida ishtirokchi davlatlar diplomatik elchixonalar ochish, to‘g‘ridan to‘g‘ri aviaqatnovlarni yo‘lga qo‘yish, iqtisodiy, texnologik, ilmiy va madaniy sohalarda hamkorlik qilishga kelishib oldilar. Ayniqsa, Isroil va BAA o‘rtasidagi aloqalar nihoyatda tez sur’atda rivojlanib, savdo va investisiya hajmi qisqa fursatda keskin oshdi.

Ushbu bitimlarning muhim jihatlaridan biri shundaki, Isroil kelishuvlar evaziga G‘arbiy Sohildagi ba’zi hududlarni anneksiya qilish (ya’ni o‘z hududi sifatida qo‘shib olish) rejasini vaqtincha to‘xtatishga rozi bo‘ldi. Biroq bu qaror Falastin ma’muriyati tomonidan ijobiy qabul qilinmadi. Aksincha, Falastin rahbarlari Ibrohim kelishuvlarini qoralab chiqishdi va uni arab dunyosining tarixiy pozisiyasidan — ya’ni Falastin mustaqilligi va Sharqiy Quddusni poytaxt sifatida tan olish talabidan voz kechish sifatida baholashdi. Ular bu bitimlarni Falastin xalqining manfaatlarini mensimaslik deb atashdi.

Shunga qaramay, bu kelishuvlar mintaqadagi boshqa muhim geosiyosiy kuch — Eron bilan bog‘liq xavfsizlik tashvishlari asosida yuzaga kelgani yaqqol ko‘rinadi. Isroil va arab davlatlari, xususan BAA, Eronning yadroviy dasturi va mintaqaviy ta’siridan xavotirda bo‘lib, bu xavfni jilovlashda birgalikda harakat qilishga intilishdi. Natijada Abraham kelishuvlari faqat diplomatik emas, balki xavfsizlik va harbiy hamkorlikning ham yangi yo‘llarini ochdi.