Farg‘onada ob-havo anomaliyalari gilos mavsumining qisqarishiga olib keldi
O‘zbekistonda 2024 yil bahorida mamlakatning sharqiy hududlarida ob-havo anomaliyalari kuzatilishi ortidan kechki gilos turlarining erta pishib yetilishi, shuningdek, gilos yetishtirish mavsumi nisbatan tez tugashi ro‘y bergan. Bu haqda EastFruit'ga tayanib Daryo nashri xabar berdi.
2024 yil may oyining oxirida EastFruit Markaziy Osiyo mamlakatlarida mevalarni yig‘ish mavsumi kech boshlangani haqida yozgan. 2024 yil bahori g‘ayrioddiy salqin va yomg‘irli bo‘ldi, bu ko‘plab mevalar, jumladan, gilosning pishishi kechikishiga olib keldi, shuningdek, ularning sifat ko‘rsatkichlariga salbiy ta’sir ko‘rsatdi, deya izoh bergan holatga EastFruit mutaxassislari. Biroq ob-havo anomaliyalarining oqibatlari shu bilan tugamagan — Farg‘ona vodiysida (O‘zbekistonning asosiy gilos yetishtiruvchi hududi) bu yilgi gilos mavsumi ham kechki gilos navlarini yig‘ib olishning g‘ayrioddiy erta boshlanishi tufayli juda qisqa davom etadi.
“O‘zbekistonning Farg‘ona vodiysida bu yilgi mavsumda ertaki gilos navlarini yig‘ib olish odatdagidan ikki haftaga kech boshlandi. Ob-havo sharoiti gilosning kechki navlariga katta ta’sir ko‘rsatmasligi kerak edi, hech bo‘lmaganda terim boshlanishi sanasida sezilarli oldinga siljishlar kutilgan emas edi. Biroq, kutilganidan farqli o‘laroq, kechki gilos navlarini yig‘ish odatdagidan ancha oldin boshlandi. Shunga ko‘ra, Farg‘ona vodiysida bu yilda ham gilos yig‘ish mavsumi o‘rtacha muddatdan ancha erta tugaydi”, – degan O‘zbekistondagi eng yirik ishlab chiqaruvchilardan biri bo‘lgan “Frutystan” shirkatlar guruhi agrotexnika jarayonlarini boshqarish bo‘limi direktori Farrux Abdulhalimov.
“Kechki gilos navlari hosilining erta yetilishi asosiy sababi shundaki, ularda juda ko‘p sovutish soatlari yig‘ilib, ertaki gilos navlari bilan bir paytda yoki qisqa muddat orasida vegetasiya boshlangan. Ertaki navlar kamroq sovutish soatlariga ega, ammo ob-havo sharoiti tufayli vegetasiyani erta boshlay olmaligi mumkin. Masalan, Ziroat, Regina, Sweet Heart kabi kechki gilos navlari taxminan 1600 – 1700 sovitish soatlari to‘plagan. Norma esa 1200 soatni tashkil qiladi. Natijada, bu navlar juda “kuchli tarzda uyg‘ondi” va keyinchalik tezlikda “yozgi soatlar”ni ham to‘pladi. Bu navlarning gullash vaqtidan boshlab, ya’ni aprel oyining boshidan may oxirigacha “yoz soatlari” deb ataladigan vaqt bo‘ladi. May oyida kechki gilos navlarimiz “yozgi soatlari” ning juda tez to‘planishini boshdan kechirdi, bu esa o‘z navbatida ularning pishishini sezilarli darajada tezlashtirdi. Natijada, biz may oyining oxirida kechki gilos navlarini yig‘ishni boshladik — ya’ni odatdagidan taxminan ikki hafta oldinroq. Hozirda bu navli gilosni yig‘ib-terib olish ishlarini yakuniga yetkazmoqdamiz, – deya tushuntiradi Farrux Abdulhalimov.
Ta’kidlash joizki, o‘zbek gilosi jami eksportining qariyb 60-65 foizi Farg‘ona vodiysi hissasiga to‘g‘ri keladi, uning tarkibiga uchta viloyat – Namangan, Farg‘ona va Andijon kiradi. Shunday qilib, O‘zbekistonning asosiy olcha yetishtiruvchi mintaqasida bu yilgi gilos mavsumining asosiy o‘ziga xos xususiyati odatdagidan deyarli bir oy kamroq davom etgan juda qisqa marketing davridir, deya xulosa bildirgan EastFruit tahlilchilari.
EastFruit’ning narxlar monitoringi ma’lumotlariga ko‘ra, 2024 yil 7 iyun holatiga ko‘ra, O‘zbekistonda o‘lchami 26 millimetrgacha bo‘lgan yangi gilosning o‘rtacha ulgurji narxi 1 kilogramm uchun 15 000 so‘m (1,18 dollar)ni tashkil etgan, bu 2023 yilning shu sanasiga nisbatan 12 foizga pastdir. 2022 yilning shu sanasiga solishtirganda esa 41 foizga kam.
