Yevropadagi rus gazi: kam imkoniyat

Rossiyadan Yevropaga quvur orqali gaz yetkazib berishni ko‘paytirish variantlarining hech biri oson bo‘lmaydi. Bloomberg ta’kidlashicha, Yevropa Ittifoqi 2027 yilgacha Rossiya energiya manbalaridan butunlay voz kechish yo‘lida davom etmoqda.

Ukrainadagi urushdan oldin Rossiya Evropaga eng yirik gaz yetkazib beruvchi bo‘lib, talabning 40 foizini qondirdi. Yoqilg‘i bir necha quvurlar orqali 20 dan ortiq mamlakatlarga yetkazib berildi. Biroq, 2024 yilga kelib, Xalqaro energetika agentligi ma’lumotlariga ko‘ra, Rossiyaning Evropa Ittifoqi importidagi ulushi 14% gacha kamaydi.

Ayni damda yagona ish yo‘li Turkiya va Qora dengiz orqali Vengriya, Serbiya va Slovakiyaga gaz yetkazuvchi “Turk oqimi” liniyasi bo‘lib qolmoqda.

Boshqa yo‘nalishlarni tiklash istiqbollari noaniqligicha qolmoqda. Shikastlangan Nord Streams ta’mirlashni talab qiladi, ammo ular uch yildan ortiq vaqt davomida amalga oshirilmadi. Germaniya ham ularning faoliyatiga ruxsat bermadi.

Yamal-Evropa gaz quvuri orqali tranzitni qayta tiklash faqat Polshaning roziligi bilan mumkin, bu esa Rossiyadan gaz etkazib berishga mutlaqo qarshidir.

Bloomberg 'ning qayd etishicha, eng oddiy variant Ukraina orqali tranzit bo‘lishi mumkin, u 31 dekabr kuni Gazprom va Naftogaz o‘rtasidagi shartnoma muddati tugagani sababli bekor qilingan. Yopilishidan oldin yo‘nalish Yevropa talabining 5% dan kamrog‘ini ta’minlagan.

Buzilgan shartnomalar qo‘shimcha muammolarni keltirib chiqaradi. Germaniyaning Uniper SE va Avstriyaning OMV AG kompaniyalari Gazprom bilan uzoq muddatli shartnomalarni bekor qildi. Italiyaning Eni SpA va Fransiyaning Engie SA kompaniyalari 2022 yilda yetkazib berishni to‘xtatgani uchun sud orqali tovon puli talab qilmoqda.

Ayrim savdogarlar urush tugaganidan keyin Rossiya gaz yetkazib berish hajmi oshishi mumkinligiga ishonishadi. Biroq, Bloomberg ta’kidlashicha, bu holatda ham ularning hajmlari cheklangan bo‘ladi.

Avvalroq Rossiya prezidenti Vladimir Putin agar Moskva va Vashington energetika masalalari bo‘yicha kelishuvga erishsa, Yevropaga gaz yetkazib berishni tiklashga ruxsat bergan edi. Uning so‘zlariga ko‘ra, bu Yevropa Ittifoqiga foyda keltiradi, chunki u "arzon rus gazini" oladi.