Evropada yadroviy mojaro xavfi tahlili
- Rossiya muhim yadro arsenaliga ega va Yevropaga yirik yadroviy zarba NATOning mudofaasini parchalashi mumkin.
- Yadro zarbasining ta’siri halokatli bo‘ladi, tinch aholining xavfsiz hududga yetib borishi uchun vaqt qolmaydi.
- Yadro urushi ehtimoli pastligicha qolayotgan bo‘lsada, ekspertlar kuchayishi mumkin bo‘lgan qadamlar va hushyorlik muhimligi haqida ogohlantirmoqda.
Rossiyaning yadro quroli siyosatining so‘nggi keskin o‘zgarishida prezident Vladimir Putin 25 sentyabr kuni shuni taklif qildiki, Kreml Rossiyaga hujum qiladigan har qanday davlatga qarshi yadroviy quroldan foydalanishi mumkin, agar bu davlat yadroviy davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlansa.
Agar Rossiya Ukraina yoki G‘arbiy Yevropaga yirik yadroviy zarba bersa, qit’a buni to‘xtatish uchun ko‘p narsa qila olmaydi.
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Qurolsizlanish bo‘yicha tadqiqot instituti (UNIDIR) katta ilmiy xodimi Pavel Podvig Rossiyaning yadroviy quroli bo‘yicha dunyodagi yetakchi G‘arb eksperti sanaladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, bunday falokat haqiqatga aylanishiga hech qanday dalil yo‘q, lekin unda boshqacha fikrlar ham mavjud.
«Agar qandaydir yirik uchirma sodir bo‘lsa yoki bir nechta [Rossiya] raketalari uchirilgan bo‘lsa, hamma narsa to‘xtatilishini kafolatlash deyarli mumkin emas», deydi u.
Xabarda aytilishicha, NATOning ichki hisob-kitoblariga ko‘ra, agar Rossiya tomonidan yalpi hujum uyushtirilsa, harbiy blok havo hujumidan mudofaa uchun zarur bo‘lgan «kamida 5 foizga» ega bo‘ladi.
Rossiyada 500 dan ortiq raketalar ichida 1700 ga yaqin yadro kallaklari bor, deb ishoniladi, ular bir necha daqiqada siloslar, mobil ishga tushirish moslamalari, suv osti kemalari va samolyotlardan uchirilishi mumkin. Qo‘shma Shtatlar, ehtimol, asosiy nishon bo‘lardi, ammo bu raketalarning aksariyati Yevropa uchun mo‘ljallanganligi ma’lum.
Ammo agar raketa to‘siqlari amalda to‘xtatib bo‘lmaydigan bo‘lsa, yadroviy zarba sodir bo‘lgan taqdirda tinch aholi nima qilishi kerak?
Ba’zi Yevropa poytaxtlari Sovuq urush davridagi yadroviy boshpanalarga ega bo‘lib, ular tinchgina yangilanadi. Kiyevda yaqinda yadroviy bunker qayta ochilib, foydalanishga topshirildi.
Pragada Sovuq Urush davridagi bunkerlar tarmog‘iga Rossiyaning 2022 yilda Ukrainaga bostirib kirishidan keyin mahalliy aholining qiziqishi keskin oshgan.
Germaniyaning Bonn yaqinidagi Ahr vodiysida hozirda muzey sifatida faoliyat yuritayotgan yadroviy bomba boshpanasi direktori Xayke Xollunder yaqinda tashrif buyuruvchilar soni sezilarli darajada oshganini ma’lum qildi.
Qo‘shma Shtatlar uchirilayotgan raketani bir zumda aniqlay oladigan sun’iy yo‘ldoshlar tarmog‘iga ega, ammo bu tizim Rossiyaga yaqin davlatlar uchun foydasiz bo‘lishi mumkin.
«Qo‘shma Shtatlarda bunday ogohlantirish tizimlari mavjud - sun’iy yo‘ldoshlar va boshqalar. Ammo men bu ma’lumotni juda tez yoki umuman AQShning Yevropadagi ittifoqchilari bilan bo‘lishishi mumkinligiga shubha qilaman», - deydi Podvig.
Rossiyaning «Topol-M» raketasi bir kilometr kenglikdagi olov shariga aylanadi va u tegib turgan barcha tirik mavjudotni yoqib yuboradi. 7 kilometr radiusda son-sanoqsiz tinch aholi og‘ir kuyishdan halok bo‘ladi va zarba to‘lqinidan vayron bo‘lgan binolar vayronalari ostida eziladi. Keyin portlash joyini to‘yintiradigan, hamda havo va suvni zaharlaydigan radiasiya yuzaga keladi.
Rossiya va G‘arb o‘rtasidagi keskinlik muttasil ortib borayotganiga qaramay, Podvigning aytishicha, yadroviy apokalipsis faqat uzoq istiqbol bo‘lib qolmoqda.
«Men ishonamanki, bu real imkoniyat paydo bo‘lishidan oldin, biz yana bir necha turdagi eskalasiya qadamlarini ko‘ramiz», deydi u.
Podvigning bashorat qilishicha: «biz qurollarning ba’zi harakatlarini va shunga o‘xshash narsalarni ko‘ramiz».
Uning so‘zlariga ko‘ra, u «bu kutilmagan narsa bo‘lishi ehtimoldan yiroq emas».
